مال و فرزند زینت است یا بهره ای گذرا؟

* آيه               

زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَواتِ مِنَ النِّساءِ وَ الْبَنينَ وَ الْقَناطيرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَ الْفِضَّةِ وَ الْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَ الْأَنْعامِ وَ الْحَرْثِ ذلِکَ مَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ

* ترجمه                      

عشق و علاقه به زنان و فرزندان پسر و اموال زیاد از طلا و نقره و اسبان ممتاز و چهارپایان و كشتزارها كه همه از شهوات و خواسته‏هاى نفسانى است، در نظر مردم جلوه یافته است، (در حالى كه) اینها بهره ‏اى گذرا از زندگانى دنیاست و سرانجام نیكو تنها نزد خداوند است.

* نکته ها                     

«قَناطیر» جمع «قِنطار» به معناى مال زیاد است و آمدن كلمه‏ ى «مُقَنطرة» به دنبال آن، براى تأكید بیشتر است. نظیر اینكه بگوییم: آلاف و اُلوف، هزاران هزار.

«خَیل» به معناى اسب و اسب سوار، هردو آمده است و «مُسَوّمة» یعنى نشاندار. اسب‏ هایى كه به خاطر زیبایى اندام و یا تعلیمى كه مى‏ دیدند، داراى برجستگى‏ هاى خاصّى مى‏ شدند، به آنها «خَیل مُسوّمة» مى ‏گفتند.

جلوه‏ كردن دنیا در نظر انسان، گاهى از طریق خیالات شخصى و گاهى از سوى شیطان و گاهى از جانب اطرافیان متملّق صورت مى ‏گیرد. از طریق اوهام شخصى: «یحسبون انّهم یُحسِنون صُنعاً»[ كهف، 104] و «فرَآه حسَناً»[ فاطر، 8] و از سوى شیطان: «زُیّن لهم الشیطان اعمالهم»[ انعام، 43] و از طرف اطرافیان متملّق «زُیّن لفرعون سوء عمَله»[ غافر، 37]

مصادیق جلوه‏ هاى دنیا كه در آیه ذكر شده، با توجّه به زمان نزول آیه است و مى‏ تواند در هر زمانى مصادیق جدیدى داشته باشد. طلا و نقره، كنایه از ثروت اندوزى، و اسب كنایه از مركب و وسیله ‏ى نقلیّه است.

سؤال: با اینكه خداوند زینت بودن مال و فرزند را پذیرفته است؛ «المال و البنون زینة الحیوة الدنیا»[ كهف، 46] پس چرا این آیه در مقام انتقاد است؟

پاسخ: زینت بودن چیزى، غیر از دلبستگى به آن است. در این آیه انتقاد از دلبستگى شدید است كه از آن به «حبّ الشهوات» تعبیر مى ‏كند.

كلمه‏ ى «بَنین» شامل دختران نیز مى ‏شود، نظیر اینكه مى‏ گوییم: عابرین محترم از پیاده ‏رو حركت كنند كه شامل زنان عابر نیز مى‏ شود.

امام صادق ‏علیه السلام با استناد به «حبّ الشهوات من النساء...» فرمودند: مردم در دنیا و آخرت از چیزى بیشتر از زنان لذّت نمى ‏برند ... اهل بهشت نیز بیش از هر چیز به نكاح تمایل دارند تا خوردنى ‏ها و آشامیدنى‏ ها.[ كافى، ج 5، ص‏321]

این روایت دلیل تقدّم «النساء» را بر دیگر موارد بیان مى ‏كند.

* پيام ها                      

1- علاقه ‏ى طبیعى به مادّیات، در نهاد هر انسانى وجود دارد، آنچه خطرناك است فریب خوردن از زینت‏ ها و جلوه‏ هاى آن، و عدم كنترل دلبستگى هاست. «زُیّن للنّاس...»

2- جلوه‏ ى دنیا براى مردمِ عادّى است، نه افراد فرزانه. [*] «زُیّن للناس»

3- علاقه ‏ى بیش از حدّ به زن و فرزند، بیش از هر چیز مایه‏ ى دلبستگى انسان به دنیا مى ‏گردد. «حبّ الشهوات من النساء والبنین»

4- مراقب باشیم كه زینت ‏ها و جلوه ‏هاى دنیا، مقدّمه‏ ى غفلت از آخرت است. «زُیّن للناس... واللّه عنده حسن المآب»

5 - یكى از عوامل بد عاقبت شدن، شیفتگى و دلبستگى به دنیاست. زیرا عاقبت نیكو تنها نزد خداست. «زُیّن للناس... واللّه عنده حسن المآب»

6- یكى از شیوه‏ هاى تربیتى، تحقیر مادّیات و بیان عظمت معنویات است. «ذلك متاع الحیوة الدنیا و اللّه عنده حسن المآب»

7- بهترین راه براى كنترل علائق مخرّب، مقایسه آن با الطاف جاودانه ‏ى الهى است. «واللّه عنده حسن المآب»

*) در نظر همسر فرعون كه فرزانه‏ ى تاریخ است، كاخ و طلاى او بى ‏ارزش است. «نجّنى من فرعون و عمله». تحریم، 11

منبع:حوزه