مباحث مختلفی در برگزاری مراسم عزاداری سالار شهیدان حضرت امام حسین(ع) مطرح است؛ از جمله عبرت‌های عاشورایی و حفظ شعائر حسینی که ضروری است خطبا و منبریان در بحث‌های مهم در ماه محرم و صفر به تبیین صحیح و دقیق آن توجه کنند.
عقیق:با فرارسیدن ماه محرم و عزاداری سید و سالار شهیدان، حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام و اصحاب و یاران فداکارش رضوان الله علیهم، هر سال پیروان اهل بیت(ع) و شیعیان جهان با دعوت مراجع عظام و علمای دینی در ایران اسلامی و دیگر مناطق جهان و یا به صورت خودجوش در تکایا، حسینیه‌ها و مساجد شهر به استقبال این ماه حزن و اندوه می‌روند و اقدام به برگزاری مراسم عزاداری می‌کنند، به طوری که مردم در ماه محرم و صفر دوست دارند که به هر طریقی، عشق و علاقه خود را به امام حسین(ع) و اهل بیت عصمت و طهارت(ع) نشان دهند، به طوری که هر فرد به نوبه خود قدمی در این راه بر می‌دارد. در این باره مباحث مختلفی در برگزاری مراسم عزاداری امام حسین(ع) مطرح است. از جمله آشنایی با تاریخ و سیره صحیح اهل بیت(ع) که خطبای محترم و منبریان عزیز و جامعه مداحان باید به این موارد توجه کنند. همچنین توجه به مسائل روز دنیا، عبرت‌های عاشورایی و حفظ تعالیم و شعائر حسینی از جمله بحث‌های مهم در ماه محرم و صفر است که باید مورد بحث قرار بگیرد. محققین، محدثین، تاریخ‌نویسان و مفسرین از قرون اولیه اسلام تا کنون تلاش می‌کردند که تاریخ و سیره صحیحی از ائمه معصومین(ع) را به مردم معرفی کنند. مهم‌ترین منابع و آثاری که در بحث تاریخ امامان شیعه(ع) داریم، مربوط به اوایل غیبت کبری و زمان حیات شیخ مفید(ره) است. خطبا و منبریان در بیانات خود از منابع معتبر و صحیح استفاده کنند مرحوم شیخ مفید(ره)، یکی از شخصیت‌های مهم شیعه در قرن ۴ هجری در بغداد است که مجموعه آثار و تألیفات زیادی از ایشان به جای مانده است. یکی از بهترین آثار تاریخی وی کتاب «الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد» است که دوره کاملی از تاریخ و سیره اهل بیت(ع) را شامل می‌شود. همچنین علمای دیگر از جمله مرحوم شیخ کلینی و مرحوم شیخ صدوق، احادیث و روایات شیعی در رابطه با بحث‌های مختلف علوم قرآنی، امامت، تاریخ و سیره اهل بیت(ع) را در کتاب‌های خود از جمله اصول کافی، عیون اخبار الرضا(ع)، توحید و … جمع‌آوری کردند. در دوره‌های بعد که دوره متأخرین است، آثار و کتاب‌هایی ارائه شده است که بخشی از آن مربوط به اهل سنت است، برخی علمای اهل سنت نیز در زمینه تاریخ اهل بیت(ع) تلاش‌هایی کردند و بسیاری از حقایق مربوط به اهل بیت(ع) در کتب اهل سنت است، به عنوان مثال طبری یکی از علمای اهل سنت است که در تاریخ طبری بسیاری از مباحث مربوط به اهل بیت(ع) را جمع‌آوری کرده است. همچنین سبط ابن جوزی(متوفی ۶۵۴ هـ) در کتاب «تذکرة الخواص»، ابوالفرج اصفهانی(م ۳۵۶ هـ) در کتاب «مقاتل الطالبیین» و ابن سعد(م ۲۳۰ هـ) در کتاب «الطبقات الکبری» از جمله شخصیت‌های برجسته اهل سنت هستند که مباحثی را درباره تاریخ و سیره اهل بیت(ع) جمع‌آوری کردند. در دوره‌های معاصر نیز علما و اندیشمندان، آثار بسیار قابل توجهی درباره اهل بیت(ع) و واقعه عاشورا تألیف کردند. از جمله محدث معروف معاصر مرحوم شیخ عباس قمی(ره) صاحب کتاب «منتهی الآمال» و «نَفَس المهموم» و آثار دیگر که نویسندگان، خطبا و منبریان باید در زمینه تاریخ و سیره امام حسین(ع) و حوادث مربوط به عاشورا به این منابع معتبر و صحیح توجه کنند و در بیانات خود از نوشته‌ها و روایات ضعیف استفاده نکنند. برای نمونه کتاب «تاریخ و مقتل جامع سید الشهداء(علیه السلام)» که با همت جمعی از نویسندگان حوزوی زیر نظر استاد محقق، مهدی پیشوایی در ۲ جلد گردآوری و چاپ شده (در یک جلد هم با عنوان گزیده تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء(ع) تلخیص و چاپ شده) نیز می‌تواند منبع قابل اعتمادی برای گویندگان عزیز منابر حسینی و عموم مداحان ارجمند باشد. کتاب «وقعة الطف ...» یکی از کامل‌ترین، صحیح‌ترین و معتبرترین مقتل‌ها یکی از منابع مربوط به واقعه عاشورا که در دوره معاصر جمع‌آوری شده است، کتاب «مقتل الحسین(ع)» نوشته ابومخنف ازدی کوفی(م ۱۵۷ هـ) است که جزء صحیح‌ترین روایات واقعه عاشورا و کتاب با ارزشی است. این کتاب سال‌ها به صورت‌های مختلف بدون تحقیق چاپ می‌شد، اما مورد توجه واقع نمی‌شد، تا زمانی که استاد محقق شیخ محمدهادی یوسفی غروی، پژوهشگر تاریخ اسلام و تشیع، این کتاب را تحقیق و تصحیح کردند و با عنوان کتاب «وقعة الطف لأبی مخنف» توسط دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم منتشر و از سوی جامعه علمی حوزوی و دانشگاهی مورد توجه قرار گرفت. یک نوبت هم با اصلاحات جدید از سوی انتشارات مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) در ایران و لبنان منتشر گردید. این کتاب به برخی از زبان‌های فارسی، انگلیسی، فرانسوی، اردو، کردی ترکمانی و ترکی استانبولی ترجمه و منتشر شده است. امروز کتاب «وقعة الطف» یکی از کامل‌ترین و صحیح‌ترین کتاب‌های تحقیق شده است و جزء معتبرترین مقتل هاست، به طوری که واقعیات و حقایق در این کتاب نقل شده است و از جعلیات، خرافات و دروغ، به دور است، بنابراین توصیه می‌شود که منبریان و خطبای جامعه، مباحث مربوط به مقتل و تاریخ عاشورا را از این کتاب ارزش‌مند برای مردم ارائه کنند و از منابع نامعتبر استفاده نکنند. اخیراً هم ترجمه کاملی توسط محمدصادق روحانی زیرنظر محقق محترم با عنوان «وقعة الطف؛ بازسازی مقتل الحسین(ع) ابومخنف، کهن ترین روایت از واقعه کربلا» روانه بازار شده است. اهمیت حفظ تعالیم و شعائر حسینی در جامعه بزرگداشت حماسه عاشورا و فاجعه کربلا همواره مورد تأکید امامان معصوم(ع) و علما و مراجع جهان اسلام بوده و از اهمیت خاصی برخوردار است؛ بنابراین اگر ما می‌خواهیم که محرم و واقعه عاشورا بزرگ داشته شود، باید تعالیم و شعائر حسینی را در عاشورا و محرم حفظ کنیم. برگزاری منبر و سخنرانی، روضه خوانی، مقتل‌خوانی، تعزیه‌خوانی، دسته‌های عزاداری، سینه‌زنی، زنجیرزنی، سیاه‌پوش کردن منازل و اماکن عمومی و نذری‌هایی که توسط مردم داده می‌شود، از جمله شعائر حسینی است که همه این‌ها باید مهم داشته شود. در این باره سخنرانان، مداحان، تعزیه‌خوانان، مسئولین هیات مذهبی و حسینیه‌ها و عموم مردم در کوچه و بازار و منازل مسئولیت دارند. مبادا حرمت‌شکننی کنند که به جای کسب اجر و ثواب، خدای ناکرده مرتکب گناه شوند!. احادیث و نوشته‌جات معتبر در مساجد، حسینیه‌ها و اماکن عمومی نصب شود اگر ما بخواهیم امام حسین(ع) و عاشورا را زنده بداریم، باید توجه کنیم که در عزاداری‌های خود دچار برخی اشتباهاتی که امروز در جامعه مطرح است نشویم، از جمله این که از احادیث و نوشته‌جات معتبر در مساجد، حسینیه‌ها و اماکن عمومی استفاده شود و به هر نوشته ضعیفی که در کتاب‌های مختلف آمده است، استناد نشود، همچنین بر روی عَلَم و کُتل‌های عزاداری، نوشته‌هایی از ائمه اطهار(ع) نوشته می‌شود که توصیه می‌شود از نوشته‌های صحیح و معتبر استفاده شود تا مورد توجه مردم قرار گیرد. در مراسم عزاداری ممکن است که سینه زنی، زنجیرزنی، شیپور و طبل زده شود که نباید مورد اذیت و آزار دیگران باشد، اگر صدای این وسائل باعث اذیت بیماران و همسایگان شود، به جای این که شعائر حسینی را تبلیغ کنند و مورد تقرب و ثواب قرار بگیرند، گناه برای آن‌ها نوشته می‌شود. همچنین زخمی و خونی شدن در زنجیرزنی، مورد ترویج شعائر حسینی نیست و باید از این اعمال، پرهیز شود و در دادن نذری نیز نظافت را رعایت کنند. آیا تبیین واقعه عاشورا به تقریب بین مذاهب اسلامی لطمه وارد می‌کند؟ یکی از نکاتی که باید در ایام محرم به آن توجه شود و در مجامع عمومی مطرح شود، مسائل جهان اسلام است؛ هر سال در دنیا و به ویژه در جهان اسلام، اتفاقاتی رخ می‌دهد که مسلمانان نباید نسبت به این مسئله بی‌تفاوت باشند، به عنوان مثال امروز، جهان اسلام، مبتلا به اختلافات میان شیعه و سنی است؛ اگر به تاریخ و سیره ائمه اطهار(ع) توجه کنیم، می‌بینیم که وحدت بین شیعه و سنی در زمان ائمه اطهار(ع) نیز مطرح بوده است و امروز نیز وحدت مسلمانان مورد تأکید مقام معظم رهبری(مدظله) و دیگر مراجع عظام و علماست؛ بنابراین خطبا، مداحان و منبریان نباید مطالبی بیان کنند که ضد وحدت مسلمانان باشد. امروز به دلیل گستردگی رسانه و ارتباطات در جهان، کوچک ترین توهین و یا صحبتی باعث ایجاد عکس‌العمل شدید از سوی برخی مسلمانان اهل سنت شود که ممکن است به تقریب بین مذاهب اسلامی لطمه وارد کند، البته ممکن است افرادی سوال کنند که برای ایجاد وحدت بین مذاهب اسلامی نباید واقعه عاشورا تبیین شود، در حالی که اهل سنت، عمدتا یزید و معاویه را قبول ندارند، زیرا معاویه و یزید از حدود شرعی تجاوز کرده بودند و مرتکب اعمالی شدند که با سیره رسول خدا(ص) سازگار نبوده است و آن‌ها جزء حکّام فاسق و فاجر محسوب می‌شوند. امام حسین(ع) هم با او بیعت نکرد و بر علیه حاکمیت فاسد او قیام نمود. عزاداران باید وظایف خود را در مورد موضوع فلسطین احساس کنند امروز مسئله فلسطین مهم‌ترین مسأله‌ای است که دنیای اسلام با آن مواجه است، سرزمینی که با نقشه‌ها و توطئه‌های استعماری صهیونیست‌ها اشغال شده و مسلمانان مظلوم فلسطین مورد ظلم و ستم صهیونیست‌ها قرار گرفته اند؛ بنابراین در ایام محرم، مسئله فلسطین باید توسط خطبا و منبریان مطرح شود و مردم نیز باید وظایف زمان خود را بشناسند. مسلمانان جهان باید به پیروی از آرمان‌ها و اهداف امام حسین(ع) با بی‌عدالتی و ظلم و ستم مبارزه کنند، اگر شعار امام حسین(ع)، آزادگی بود، انسان باید در هر زمان آزاده باشد و علیه ظلم و ستم مبارزه کند. اسرائیل بزرگترین ظلم را در حق مردم فلسطین انجام می‌دهد، بنابراین، عزاداران باید وظایف خود را در مورد موضوع فلسطین احساس کنند و هیچ انسان آزاده‌ای نباید در برابر ظلم و ستم صهیونیست‌ها در برابر مردم فلسطین سکوت کند. خطبا و منبریان مباحث تکفیری‌ها و مسئله یمن را مطرح کنند متأسفانه امروز جهان اسلام، مبتلا به بحث جریان‌های تروریستی و تکفیری است که خود را به نام اسلام معرفی می‌کنند و با شعار «لا إله الّا الله، محمدٌ رسول الله» جنایات زیادی را مرتکب می‌شوند. این تروریستی‌های تکفیری با رفتار وحشیانه خود روی جنایت کاران تاریخ در عهد بنی‌امیه و بنی عباس را سفید کرده‌اند! جریان‌های تکفیری، یک بحث انحرافی و خطرناک در جهان اسلام است و وظیفه خطبا، نویسندگان و منبریان این است که در ایام محرم، بحث تکفیری‌ها را مطرح کنند و ظلم و جنایاتی که در سوریه، عراق، افغانستان و دیگر کشور‌های اسلامی مرتکب می‌شوند، را به مردم گوشزد کنند، همچنین مردم باید علیه تکفیری‌ها و از جمله «داعش» و سائر گروه‌های تکفیری- تروریستی موضع‌گیری کنند و ظلم و ستم آنان را محکوم کنند. جریان دیگری که امروز جهان اسلام به آن مبتلا شده است، مسئله «تجاوز آل سعود به کشور یمن» است؛ آل سعود به بهانه درخواست پادشاه مخلوع یمن به این سرزمین تجاوز کرده است و مردم یمن را که عمدتاً زیدی مذهب و طرفدار جناب زید بن علی بن الحسین(ع) هستند را مورد ظلم و ستم خود قرار می‌دهند، به طوری که تاکنون هزاران نفر از مردم یمن از جمله زنان و کودکان را به زخمی نموده و یا به شهادت رسانده اند؛ بنابراین خطبا، منبریان، نویسندگان و همچنین عزاداران باید به این مسئله توجه کنند. مهم‌ترین شعارهای تشیع انگلیسی، شعارهای ضد وحدت است یکی از مسائل مهم جهان اسلام، مسئله مهدویت و بحث مدعیان دروغین مهدویت است، امروز عده‌ای از منحرفین، مدعی مهدویت و فرزند امام زمان(عج) هستند، مانند «احمد الحسن» که ادعای یمانی بودن می‌کند و یا «سید صرخی» که در عراق ادعای مهدویت می‌کند؟! بنابراین گویندگان و منبریان حسینی باید این مسائل را برای مردم بازگو کنند تا مبادا برخی افراد جذب این مدعیان شوند، همچنین اقشار مختلف مردم باید آگاه باشند و بدانند که این افراد از سوی رسانه‌های استکباری مورد حمایت قرار می‌گیرند. یکی از مسائلی که سال‌های گذشته توسط مقام معظم رهبری(مدظله) مطرح شد، بحث اسلام ناب محمدی(ص) و تشیع انگلیسی بود؛ متأسفانه عده‌ای از مدعیان شیعه که برخی از آنان نیز در حوزه‌های علمیه تحصیل کردند، وابسته به جریان‌هایی هستند که متأسفانه مسائلی را به تشیع نسبت می‌دهند که مورد قبول مراجع و علما نیست. مهم‌ترین شعارهای تشیع انگلیسی، شعارهای ضد وحدتی است، به طوری که طرفداران تشیع انگلیسی، وحدت بین مذاهب اسلامی را قبول ندارند و فعالیت‌های آن‌ها در راستای بر هم زدن تقریب بین مذاهب اسلامی است. امروز «قمه زنی» مورد وهنِ شیعه و معارف حسینی است طرفداران تشیع انگلیسی دچار برخی خلاف‌ها از جمله قمه‌زنی می‌شوند که مورد تأیید مراجع نیست، قمه‌زنی در گذشته در سطح خاصی و به صورت محدود اجرا می‌شد، اما امروز، قمه زنی از نظر تمام علما و مراجع، حرام است و مورد وهنِ شیعه و معارف حسینی است. کتاب‌هایی در زمینه موضوع «قمه زنی» تألیف شده است، از جمله کتاب «قمه زنی، آبروداری یا آبرو ریزی شیعه» محمود یزدانی و همچنین کتاب «قمه زنی سنت یا بدعت» نوشته مهدی مسائلی از جمله کتاب‌هایی است که منبریان و خطبا می‌توانند آن‌ها را به مردم معرفی کنند. درس‌ها و آموزه‌های عاشورا چیست؟ مقام معظم رهبری(مدظله) در سخنان خود، بحث درس‌ها و عبرت‌های عاشورایی را مطرح کردند؛ این که فلسفه حضور ما در مراسم بزرگداشت محرم و عاشورا چیست و به چه دلیل ما هر سال در ماه محرم به عزاداری می‌پردازیم؟ یکی از مهم‌ترین درس‌ها و آموزه‌هایی که امام حسین(ع) به ما می‌دهد، درس عزت و سربلندی است. امام حسین(ع) برای این عزیز شد، چون حاضر نشد که ظلم و ستم را بپذیرد، بنابراین مسلمان همواره باید عزیز باشد و در حوادثی که برای شیعه اتفاق می‌افتد، اگر امر بین عزت و ذلت دایر شد، عزت را انتخاب کند، چنانچه امام حسین(ع) در برابر یزید ایستادگی کرد و فرمود: «ای مردم، آگاه باشید که یزید مرا بین دو امر مخیر کرده است، یا ذلیل و یا تسلیم او شوم؟، من هرگز دچار ذلت نمی‌شوم». یکی دیگر از درس‌ها و آموزه‌های عاشورا، بحث آزادگی است؛ مردم در دوران امامت امام حسین(ع) آزاد نبودند، به همین دلیل، امام حسین(ع) فرمودند: «که اگر دین ندارید، لااقل مردمی آزاده باشید …» و امروز مردم ما، درس آزادگی را از آن حضرت و یارانش به ویژه حرّ بن یزید ریاحی و … آموخته اند. شجاعت و غیرت از دیگر درس‌های عاشوراست، مردم باید درس شجاعت و غیرت را از امام حسین(ع) بیاموزند و در حوادث جامعه به وظایف دینی خود عمل کنند، همچنین یکی از درس‌ها و آموزه‌های امام حسین(ع)، درس قرآن‌آموزی، عبرت‌آموزی و عمل به دستورات دینی با مراجعه به فقهای عادل و شجاع و فقیه و رهبری شایسته همانند حضرت آیت الله العظمی خامنه‌ای(دام ظله) در این عصر و زمان است. امر به معروف و نهی از منکر یکی از دستاورد‌های بزرگ قیام عاشوراست امام حسین(ع)، شخصیتی است که علاوه بر این که وارد صحنه مبارزه با ظلم و ستم شد، به مباحث قرآنی، نماز، روزه، جهاد و امر به معروف و نهی از منکر نیز توجه خاصی داشت، به طوری که امر به معروف و نهی از منکر یکی از دستاورد‌های بزرگ قیام عاشوراست. امام حسین(ع) با عنوان امر به معروف و نهی از منکر وارد صحرای کربلا شد و مخالفان خود را از منکراتی که مرتکب شدند، نهی کرد و از آنان خواست که به قرآن کریم و سنت صحیح و واقعی رسول خدا(ص) عمل کنند.ایثار، از خودگذشتگی، صبر و مقاومت از جمله بزرگترین درس‌هایی است که از حادثه عاشورا می‌گیریم، حادثه عاشورا، حادثه بسیار مهمی است و یکی از دلایلی که ائمه اطهار(ع) توصیه به پاسداشت عاشورا کرده اند، به خاطر درس‌ها و عبرت‌هایی است که ما باید از عاشورا بگیریم. انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی از جمله دستاورد‌های نهضت عاشوراست انقلاب شکوهمند اسلامی، که از سوی حضرت امام خمینی(ره) در تاریخ معاصر ایران و جهان اتفاق افتاد و امروز نظام جمهوری اسلامی ایران با رهبری بی نظیر مقام معظم رهبری(دام ظله) هدایت می‌شود، یکی از دستاورد‌های مهم نهضت عاشوراست. امام خمینی(ره) در برابر ظلم و ستم رژیم فاسد و نامشروع پهلوی که مورد حمایت آمریکا و استکبار جهانی بود قیام کرد و مردم و علما را نیز حمایت کردند و انقلاب اسلامی را با تکیه بر قدرت لایزال الهی و همت مردم مسلمان ایران و پذیرفتن شهادت و مقاومت و با شعارهای عاشورائی به پیروزی رساند. در واقع انقلاب اسلامی، ادامه و دستاوردی از انقلاب بزرگ امام حسین(ع) در حادثه عاشورا در سال ۶۱ هجری است که نصیب مردم ایران شد و مردم همچنان در صحنه حضور دارند و پایبند به دیدگاه و افکار امام خمینی(ره) و هدایت و رهبری مقام معظم رهبری(حفظه الله) هستند که امید است این انقلاب تا قیام جهانی و ظهور امام عصر(عج) ادامه یابد، ان شاء الله. حجت الاسلام عباس جعفری فراهانی