* سؤال

اگر بهترين موجودي كه خداوند آفريده، انسان است، پس آيا نمي‌تواند بهتر از او را خلق كند؟

* جواب

پاسخ در چند محور ارائه مي‌شود:

1. براساس آموزه‌هاي وحياني، انسان از نظر صورت و سيرت (ظاهر و باطن = اندام و روح) از ساير مخلوقات بهتر و نيكوتر است. مثلاً قرآن درباره نيكويي و بهتري صورت انسان گفته است: "و صوّركم فاحسن صوركم" (1) يعني خداوند شما را صورت‌گري كرد و صورت تان را نيكو آفريد؛ در تفسير اين آيه گفته شده است: انسان با قامتي موزون و راست، با صورتي زيبا و دل پذير، در نهايت نظم و استحكام خلق شده ‌است كه امتياز آن بر صورت موجودات زندة ديگر و انواع حيوانات در نخستين برخورد روشن و آشكار است. همين ساختمان ويژه به او امكان مي ‌دهد كه به انواع كارها و صنايع ظريف يا سنگين دست زند و با داشتن اعضاي مختلف به راحتي زندگي كند و از موهبت حيات بهره افزون‌تري بگيرد. برخي واژة "صورت" را در آية فوق اعم از صورت ظاهري و باطني گرفته و اشاره به انواع استعداد‌ها و ذوق ‌هايي مي ‌دانند كه خدا در انسان آفريده و او را بر ساير موجودات برتري بخشيده ‌است. در هر حال از آية ياد شده به ‌دست مي‌آيد كه انسان بهترين موجود است. (2)

از نظر روح و مقام و منزلت نيز انسان بهترين موجود است؛ به همين جهت به مقام خلافت الهي بار يافته و خداوند دربارة او فرمود: "اني جاعلٌ في الارض خليفة" (3) من در زمين خليفه قرار مي دهم، پس در مجموع بايد گفت بر خلاف تعبيري كه در پرسش آمده و با واژة " اگر انسان ..." ياد شده بايد گفت، بدون ترديد انسان بهترين موجود مخلوق است.

2. دربارة فراز دوم سؤال بايد گفت: گرچه خداوند قادر و توانا است و هر گونه كه اراده كند و بخواهد مي تواند موجودي را بيافريند، اما از آن جا كه بهتر و برتر از انسان موجودي نيافريده است، معلوم مي‌شود كه بهتر از خلقت كنوني عالم و آدم، اصلاً فرض ديگري وجود ندارد وگرنه آفريده مي‌ شد؛ چون در ذات خداوند بُخل و امساك فيض وجود ندارد. هر موجودي که لياقت و قابليت دريافت فيض را داشته باشد و شأنيت پوشيدن لباس وجود را دارا باشد، قطعا از جانب خداوند فياض و قادر، بهره خود را به کماله دريافت خواهد کرد. از آنجا كه بهتر از انسان فرض تحقق ندارد، خداوند در قرآن پس از بيان مراحل خلقت انسان، بر خود آفرين و تبارك الله گفته است: "فتبارك الله احسن الخالقين" (4)؛ يعني فرخنده باد بر خدايي كه بهترين آفرينندگان است.

اساسا از نگاه قرآن کريم، خلقت مجموعه هستي به صورت کنوني بهترين و نيکوترين صورت ممکن است. خداوند مي‌فرمايد: "الذي خلق سبع سموات طباقاً ماتري في خلق الرحمن من تفاوت فارجع البصر هل تري من فطور" (5)؛ يعني همان كه هفت آسمان را طبقه طبقه بيافريد، در آفرينش خداي بخشايش‌گر هيچ گونه اختلاف و تفاوتي نمي‌بيني! باز بنگر آيا خلل و نقصاني مي‌بيني؟!

بنابراين انسان بهترين و زيباترين موجودي است که در عالم هستي خلق شده است و اگر موجود برتري لياقت وجود را داشت، بدون ترديد آفريده شده بود و در اين راستا به آيات قرآن و نيز آنچه فياضيت و رحمانيت خداوند اقتضا دارد، استدلال کرديم.

معرفي منبع جهت مطالعه بيشتر:

1.ناصر مكارم شيرازي، تفسير نمونه، مجلدات؛ 21 ص229، 27 ص22، 2 ص316، 26 ص138، 18 ص200، 11 ص68، نشر دارالكتب الاسلاميه، تهران 1379ش.

پي‌نوشت‌ها:

1. سورة مؤمن، آيه 64

2.ناصر مكارم، تفسير نمونه، ج20، ص160، نشر دارالكتب الاسلاميه تهران، 1379 ش

3.سورة بقره، آيه 30

4.سورة المؤمنون، آية 14

5. سورة الملك، آية 3

6.سورة التين، آية 2