عقیق: نفیسه خانلری/  سوگواره عاشورایی هیات به عنوان بزرگترین رویداد هنری هیاتی، طی چند سال گذشته با برگزاری مسابقاتی ارزشمند توانسته هنرمندان زیادی را در عرصه هیات شناسایی کرده و آن ها را به جامعه معرفی کند. هنرمندانی که در کنار فن و استعداد، اعتقاد و معنویت را چاشنی کار خود کرده و توانسته اند در ادای دین به اهل بیت(ع) سربلند بیرون آیند. دوتن از هنرمندانی که در آخرین دوره سوگواره عاشورایی خوش درخشیدند و توانستند نظر داوران و مخاطبان را به خود جلب کنند، پرویز گلیزاده و معصومه فریبرزی بودند. این زوج جوان در بخش تک عکس سوگواره، عناوین برتر را از آن خود کردند و نام روستای بهل اهر را بر سر زبان ها انداختند. در روزهایی که این زوج به سختی در حال پیشبرد اهداف و برنامه هایشان هستند، به سراغ آن ها رفته ایم تا خاطراتشان از سوگواره عاشورایی و دستاوردهای آن را باهم مرور کنیم.

* آقای گلیزاده! در دوره گذشته سوگواره عاشورایی، برتری شما و همسرتان بسیار موردتوجه قرار گرفت. برایمان بگویید که در چه شرایطی موفق به کسب این عناوین شدید؟

در این دوره از سوگواره، 7 هزار عکس شرکت داده شده بود که بنده با عکسی دسته جمعی از اعضای هیات ابوالفضل العباس(ع) به عنوان نخست دست یافتم و همسرم نیز با عکسی از یک خانم روستایی در حال حمل غذای نذری، عنوان دوم را از آن خود کردند. به واقع اینکه عکس هایی از یک روستا آنهم توسط یک زوج، عناوین اول و دوم را به خود اختصاص داده بودند برای همه جالب بود و بسیار موردتوجه قرار گرفت.

*خودتان اهل این روستا هستید؟

خیر. ما اهل اهر هستیم و فقط برای عکاسی و خیلی اتفاقی به این روستا رفته بودیم. می خواستیم عکس هایی بندازیم تا مراسم این روستا در روز عاشورا که ویژگی های بسیار خاصی دارد، ماندگار شود که خوشبختانه این اتفاق افتاد و سوگواره عاشورایی نیز بیش از پیش منجر به ماندگاری این عکس ها شد.

* آن موقع به سوگواره عاشورایی فکر می کردید؟

ما معمولا برای یک رویداد خاص عکاسی نمی کنیم اما عکس ها را طوری می گیریم که قابلیت شرکت در مسابقات را داشته باشند، بنابراین اگر جشنواره و مسابقه ای باشد، عکس هایمان را شرکت می دهیم که در مورد سوگواره عاشورایی نیز همین طور بود. البته من پیش از این نیز در سوگواره عاشورایی شرکت کرده و صاحب عنوان شده بودم. مثلا در دوره قبل سوگواره، در بخش مجموعه عکس به عنوان نخست دست یافته بودم.

*پس پیش بینی می کردید در این سوگواره نیز مقامی کسب کنید.

به هیچ عنوان. برای یک شرکت کننده یک طرف برد است و یک طرف باخت؛ بنابراین اصلا به این مقام فکر نمی کردم و خودم را به دست قسمت سپرده بودم. چه بساکه احساس می کنم در این خصوص، لطف خدا و اهل بیت شامل حالم شد، زیرا جوایز این مسابقه را خرج زندگیم کردم و آن را هدیه ای از طرف امام حسین(ع) و حضرت ابئالفضل(ع) می دانم.

*خانم فریبرزی! شما از سوگواره برایمان بگویید. فکر می کردید هردو با هم صاحب عنوان شوید؟

قبلا از مسابقات مختلف، جوایزی کسب کرده بودم و حتی دوسال پیش در مسابقه مهر محرم، جایزه کربلا نصیبم شده بودم اما با این حال، اصلا فکر نمی کردم که به همراه همسرم در یک مسابقه صاحب مقام شوم. تعجب کرده بودم از اینکه دو عکس از یک روستا عناوین برتر را به خود اختصاص داده اند اما به هرحال این موفقیت حاصل شد و اتفاق بسیار جالب و قابل توجهی بود که هم برای خودمان ماندگار شد و هم واکنش خوب دیگران را به همراه داشت. البته برخی ها فکر می کردند که هردوی این عکس ها را یک نفر انداخته اما قطعا اینطور نبود؛ هردوی ما به خوبی می دانیم که چنین کاری دور از اخلاق حرفه ای است، بنابراین هیچ گاه دست به چنین کاری نمی زنیم.

* واکنش اهالی روستای بهل نسبت به این عناوین چه بود؟

خانم فریبرزی: اهالی روستای بهل و مسئولین هیاتی که ما از آن عکاسی کردیم، افرادی معتقد و بسیار خوش برخورد و مهمان نواز بودند که به لطف خداوند و نظر اهل بیت(ع)، سوگواره عاشورایی توانست صداقت و محبت این عزیزان را به نمایش گذارد. اهدای جایزه به هیات این روستا، برای ما و خود اهالی این روستا بسیار خوشحال کننده بود. وقتی می دیدم آقایی که برای گرفتن جایزه راهی قم می شد، بسیار مسرور است و اعتقاد دارد حضرت معصومه(س) او را به زیارت طلبیده است، حس بسیار خوبی داشتم. چه بساکه ایشان نیز پس از گرفتن جایزه هیات نزد ما آمدند و ضمن ابراز قدردانی، ما را به حضور دوباره در روستا دعوت کردند.

آقای گلیزاده: یکی از فرآیندهای ارزشی سوگواره عاشورایی که توسط متولیان آن درنظر گرفته شده، اهدای جایزه به هیاتی است که عکس آن، صاحب عنوان شده است. به واقع، این جوایز می تواند کمک بسزایی به هزینه های آن هیات کرده و مهمتر از آن، انرژی معنوی زیادی را به آن ها تزریق کند. هیات ابوالفضل العباس(ع) به سبب این اتفاق، بسیار خوشحال بودند و حتی می گفتند که تا به آن روز نمی دانسته اند هیاتشان از چه محتوای بالایی برخوردار است. این هیات، در روز عاشورا مراسم سنتی خاصی برپا می کند که انعکاس این مراسم از طریق عکس ها و موردتوجه قرار گرفتن آن، باعث شد تا اهالی روستای بهل، احساس افتخار کرده و به خادمی خود در آستان اهل بیت(ع) ببالند.

*آقای گلیزاده! پس با این حساب، فکر می کنید عکاسی از هیات ها و فعالیت در این عرصه می تواند در رونق هیات ها تاثیرگذار باشد؛ همین طور است؟

بله دقیقا. در عصر حاضر، خیلی ها قصد حمله و ضربه زدن به حقایق مذهب و شیعه را دارند که قطعا نهادهای مختلف باید دست به کار شده و با اقداماتی فرهنگی و جهادی از جمله برگزاری انواع سوگواره ها مانع از این ضربات و درمقابل، رونق بیشتر هیات ها شوند؛ این سوگواره ها بویژه سوگواره عاشورایی که در راس همه آن ها قرار دارد، اهدافی را برای هنرمندان مختلف از جمله عکاس ها تعریف می کنند که همین اهداف، عکاس را به کار هدفمند در هیات ها ترغیب کرده و انرژی مثبتی را در میان هیات ها مذهبی و رونق هرچه بیشتر مراسم ها ایجاد می کنند. به خصوص اینکه من معتقدم تاثیر یک عکس به مراتب می تواند بیشتر از هرچیز دیگر از قبیل متن و کتاب و ... باشد، زیرا یک عکس به خودی خود گویای اصل مطلب است و خیلی ساده و کامل، شرح واقعه می کند.

*حالا که در جایگاه یک عکاس آیینی ایستاده و مفتخر به عنوان نخست سوگواره عاشورایی هستید، بگویید که اصلا چرا فعالیت در بخش مذهبی را انتخاب کردید؟

جای خوشحالی و شکر دارد که در خانواده ای مذهبی و متدین بزرگ شده ام. به واقع از زمانی که خودم را شناختم، به این موضوع پی بردم که خانواده ام ریشه در اعتقادات دارند، بنابراین ذات شخصیتی من نیز در چنین فضایی شکل گرفت و حالا نیز با اهل بیت(ع)، انس و الفت خاصی دارم. ضمنا از آنجایی که در اداره تبلیغات اسلامی اهر فعالیت دارم، با هیات های مذهبی مختلفی درارتباط هستم و این نیز خودش نقطه قوتی است، زیرا تعهدی را در من ایجاد می کند تا بیشتر در این مسیر پیش رفته و به لطف خدا و اهل بیت(ع) تا جایی که توان دارم، در این مسیر قدم بردارم.

*از چه سنی عکاسی را شروع کردید؟

از آنجایی که برادرم در کار فیلم و عکس بودند از سنین پایین با دوربین آشنا شده و از سال 1378 به طور آماتور عکاسی را شروع کردم اما از سال 90 به بعد وارد فضای حرفه ای شدم که بخش اصلی این فعالیت نیز در بخش ملی  و مذهبی است، زیرا دلم می خواهد مردم با آداب و رسوم و اعتقادات مناطق مختلف آشنا شده و به نوعی باعث رونق فرهنگ های اصیل کشورم شوم.

*باتوجه به اینکه عکاسی را به شکل یک تیم دونفره دنبال می کنید، این موضوع چقدر می تواند در بهبود روند کارتان تاثیرگذار باشد؟

باید اعتراف کنم که همسرم به عنوان کارشناس ارتباط تصویر، استاد عکاسی بنده هستند و از زمانی که با ایشان آشنا شدم، چیزهای زیادی یاد گرفتم. قطعا همکاری دونفره ما تاثیر زیادی در تبادل اطلاعات و نگاهمان به سوژه ها دارد و می تواند کیفیت کاریمان را بالا ببرد.

*خانم فریبرزی! نظر شما چیست؟

وقتی دونفر با هم کار می کنند، هم مشوق و راهنمای یکدیگرند و هم باعث می شوند که حساسیت ها و دقت نظرها نسبت به سوژه ها بیشتر و بیشتر شود. عکاسی دونفره مثل یک کلاس درس برای هریک از ماست، زیرا هرکدام از ما نگاه و حس متفاوتی به سوژه ها داریم و همین باعث می شود تا چیزهای جدیدی از یکدیگر یاد بگیریم. به واقع، همکاری ما یک اتفاق خوب در راستای پیشرفت هرچه بیشتر است.

* لطفا کمی هم از خودتان و ورود به این عرصه برایمان بگویید.

یک استاد بسیار خوب عکاسی در دانشگاه و کسب مقام در یک مسابقه باعث شد به این رشته علاقه مند شوم. آن موقع در یک مسابقه عکاسی آیینی با موضوع تشییع شهدا شرکت کرده و مقام گرفتم که همین موضوع مرا بیش از پیش به عکاسی ترغیب کرد. در کارگاه های مختلف عکاسی شرکت می کردم و چیزهای بیشتری یاد می گرفتم. به نوعی اولین عکاس خانم شهرمان بودم و برای موفقیت در این راه نیز از هیچ تلاشی دریغ نکردم.

*و چرا به عکاسی مذهبی علاقه مندید؟

من به عکاسی مستند و زندگی مردم به شدت علاقه مندم و دوست دارم سنت های یک منطقه که به راحتی دیده نمی شود را انعکاس دهم، بنابراین به شکل ویژه ای به سمت عکاسی مذهبی کشیده می شوم، زیرا دین و مذهب بخش مهمی از زندگی مردم ایران را تشکیل می دهد و از اینکه می توانم انعکاس دهنده بخشی از این سنت ها باشم، بسیار خوشحالم.

*به نظر شما یک عکاس برای ثبت عکس هایی ماندگار از هیات باید چه اصولی ار رعایت کند؟

یک عکاس اگر می خواهد حس واقعی یک فضا را نشان دهد، باید کاملا به فضا و سوژه ها نزدیک باشد. اینکه یک عکاس بخواهد از فضایی دور عکاسی کند، قطعا فقط یک نمای کلی دارد و نمی تواند حال و هوای کامل فضا را به بیننده القا کند. همچنین یکی دیگر از مهمترین اصول عکاسی بویژه در هیات ها و مراسم های مذهبی، حضور با پوشش و رفتار عادی و ساده است، زیرا اگر غیر از این باشد، عکاس باعث جلب توجه و برهم خوردن حس و حال واقعی هیات می شود، در حالیکه نباید این اتفاق بیفتد و حتی یک نفر نباید از حال و هوای خودش خارج شود. رفتار یک عکاس، ظرافت های خاصی دارد که قطعا هر فردی برای موفقیت در کار خود و ثبت صحن هایی زنده، باید این ظرافت ها را رعایت کند.

*گاهی این ذهنیت پیش می آید که حضور یک عکاس خانم در محیط های مذهبی و هیاتی با محدودیت هایی مواجه است، نظرتان در این باره چیست؟

 شاید خیلی ها این طور فکر کنند و حتی خود خانم های عکاس نیز به این موضوع اعتقاد داشته باشند اما از نظر من اصلا اینطور نیست و هرکسی اگر از پوشش مناسب برخوردار بوده و مثل همه افراد عادی در هیات ها شرکت کند، به راحتی می تواند به کارش هم برسد. برای خود من تا به حال چنین محدودیتی وجود نداشته و اصلا پیش نیامده که کسی مانع از ورودم به هیات شود، بنابراین همه چیز بستگی به خود فرد و چگونگی حضورش در محیط دارد. قطعا یک خانم عکاس با پوشش و رفتار شایسته خود به راحتی می تواند با هیاتی ها ارتباط برقرار کرده و به بهترین شکل ممکن، از مراسم ها عکاسی کند.

*آقای گلیزاده! امروزه خیلی از هیات ها به عکاسی از مراسم های خود تمایل دارند اما با این حال در ثبت عکس هایی ماندگار موفق نیستند. چه توصیه هایی برای آن ها دارید؟

ثبت عکس هایی خوب و مفید یکی از ضرورت های هیات هاست، زیرا درحال حاضر بدعت ها و عکس های با همین موضوع رایج شده که می تواند به باورهای اعتقادی و هیات های مذهبی ما آسیب وارد کند اما ثبت عکس هایی با محتوای بالا، قطعا با این بدعت ها مقابله می کند. توصیه من به همه کسانی که قصد عکاسی از هیات های خود را دارند، این است که حتما کتاب ها و دیگر خروجی های سوگواره عاشورایی را ببینند و از عکس هایی که هرساله در کتاب سوگواره و فضای مجازی چاپ می شوند، الگو برداری کنند. سوگواره عاشورایی هرساله علاوه بر معرفی 3 اثر برتر، یکسری عکس را نیز برای چاپ در کتاب انتخاب می کنند که این اقدام می تواند برای هیات ها بسیار مفید و موثر باشد. نکته دیگری که عکاسان هیات ها باید بدانند، این است که لزوما نیازی به دوربین های پیشرفته و یک عکاس حرفه ای نیست، بلکه با یک گوشی موبایل هم می توان عکس هایی ماندگار و تاثیرگذار را ثبت کرد. محتوا، نگاه دقیق عکاس، توجه به جزییات، ارتباط نزدیک با مردم و اعضای هیات، مهمترین فاکتورهایی هستند که می توانند ثبت یک عکس خوب از هیات را به ارمغان آورند.