این نمایشگاه در حالی تمام شد که هیچ گونه اختتامیه ای برای آن برخلاف گفته مسئولان برپایی برگزار نشد. علاوه بر آن نشست خبری عبدالهادی فقهی زاده معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و رییس بیست و شمشین نمایشگاه بین المللی قرآن نیز با اصحاب رسانه در روز یکشنبه ۱۳ خرداد ماه لغو و به زمان دیگری موکول شد.
در این گزارش با رویکردی انتقادی سعی در بررسی نقاط مثبت و منفی بیست و ششمین دوره نمایشگاه داشته ایم تا مسئولان ضمن پاسخگویی، افق روشن تری را جهت برنامه ریزی دوره های آتی مد نظر قرار دهند.
کاهش بازدید کنندگان
این نمایشگاه در فضایی بالغ بر ۵۰ هزار متر مربع شامل ۳۳ هزار متر در شبستان، ۷ هزار متر در نیم طبقه و ۱۰ هزار متر در دو رواق شرقی و غربی مصلی برگزار شد و نهادها و سازمان‌های مختلف دولتی و مردمی از جمله ۱۵ وزارتخانه، ۳۲ موسسه مردمی، ۱۶ مرکز دانشگاهی و ۱۵ حوزه علمی نیز در این نمایشگاه دخیل بوده اند. این در حالی است که با توجه به بودجه اعلام شده از سوی معاونت قرآن و عترت جهت برپایی این نمایشگاه برخی از صاحبنظران به عدم برپایی این نمایشگاه اجماع نظر دارند اما نمایشگاهی با چنین قدمت و جایگاهی در صورت بهره وری می تواند ظرفیت های جدید و بهینه ای را در خدمت گسترش فرهنگ قرآنی بردارد.
زمان برگزاری متغیر این نمایشگاه و ساعت بازدید آن بهتر است برای سال های آتی مورد بررسی بیشتری قرار بگیرد. در نمایشگاه بیست وششم روز جمعه ۱۱ خرداد ماه و سه روز مانده به فرصت پایان نمایشگاه حدود یک‌سوم از نمایشگاه به دلیل تقارن با شب قدر جمع‌آوری شد و این موضوع سبب شد که بازدیدکنندگان کاهش پیدا کنند و بخش‌هایی از برنامه‌های نمایشگاه نیز مختل شود. همین امر کافی است تا بدانیم که زمان برگزاری این نمایشگاه مناسب نبوده و ساعات بازدید برای غرفه داران و بازدید کنندگان به علت بلندی ساعات روزه داری در این ایام سال نامناسب است.
نمایشگاهی که بعد از سه سال واقعاً بین المللی شد
برخی تصور می کنند که حضور پررنگ میهمانان خارجی، اجرای برنامه های تشریفاتی و رفاهی و یا برپایی کارگاه های آموزشی و تخصصی آن هم در تالارهای بزرگ یا هتل های مجلل نشان از بین المللی بودن دارد در حالی که ما بیشتر به «بین المللی شدن» و معرفی خود در سطح جهانی نیازمندتریم.
این وجه قضیه امسال بعد از سه سال تعطیلی بخش بین الملل نمایشگاه، قوت و جان تازه ای گرفت و با حضور ۴ کشور افغانستان، عراق، الجزایر و فلسطین همدلی را به واسطه قرآن بین ملل گسترش داد. با اینکه کاستی های فراوانی داشت اما این حضور آنقدر قوت قلب بود که می توان به روی نقایص خط کشید و آنها را نادیده گرفت.
در همین راستا محمود واعظی، مدیر بخش بین الملل بیست و ششمین نمایشگاه قرآن از نگرش مصرفی و زودگذر در کارهای فرهنگی بین المللی به عنوان یک آسیب یاد کرد و گفت: در بسیاری از همایش های فرهنگی و قرآنی صدها میلیون تومان هزینه می کنیم ولی نتایج آن پیگیری نمی شود، در حالی که می توان با اتکاء به ظرفیت های موجود در اینگونه نمایشگاه ها و همایش ها به انعقاد قراردادهای بین المللی دست یافت.
وی اضافه کرد: این یک مصیبت است که دانشگاه اسلامی یک کشور بزرگ از ما تقاضای همکاری در باب ترجمه قرآن داشته باشد اما ما در این زمینه ظرفیت شایسته و درخور و منسجم نداشته باشیم. یعنی ظرفیت های پراکنده و مشکلات باعث می شود که توان همکاری بین المللی را نداشته باشیم. در صورتی که اگر این مجموعه ها یکدیگر را ببینند و به مشارکت باور داشته باشند، می توانند در تراز جهانی نقش آفرینی کنند.
تجلیل از خادمان قرآنی؛ بازیچه حضور رییس جمهور
طبق اعلام محمد رضا پور معین، دبیر انجمن خادمان قرآنی هرساله در نیمه ماه مبارک رمضان و میلاد امام حسن مجتبی(ع) مراسم تجلیل از خادمان قرآنی با حضور رییس جمهور و اهدای لوحی با امضای شخص ایشان انجام می شود اما این اولین سالی نیست که تجلیل از خادمان قرآنی به تعویق می افتد و به همین جهت سوالات زیادی را به ذهن متبادر می کند که جایگاه تجلیل از خادمان قرآنی و ارزش و قدر و منزلت آنها دقیقا کجاست؟
فقهی زاده، رییس نمایشگاه قرآن در نشست خبری آغاز برپایی این رویداد با قاطعیت از هماهنگی های لازم با دفتر رییس جمهوری سخن می گوید و در پایان محمد رضا پور معین، دبیر انجمن خادمان قرآنی از عدم پاسخگویی مسئول دفتر رییس جمهور و مشخص نبودن زمان آن را اعلام می کند.
وی در رابطه با این موضوع و در گفتگویی گفت: دفتر رییس جمهور هنوز زمان مشخصی را اعلام نکرده اند و ما منتظر زمانی هستیم از سوی ایشان هستیم و امیدواریم تا پایان ماه مبارک فرصتی جهت برپایی این مراسم از سوی رییس جمهور مشخص شود.
فارغ از میزان اهمیت رییس جمهور به مباحث و موضوعات قرآنی سوالی که با توجه به تکرار تعویق هرساله تجلیل از خادمان قرآنی مطرح می شود این است که چرا مسئولان امر تاکید ویژه و زیادی بر روی فرایندی که قطعی نشده و هنوز پاسخی را از مرجع مقابل نگرفته اند اعلام می دارند. آیا چنین امری اعتبار خادمان قرآنی را زیر سوال نبرده و قدر و منزلت آنان را زیر سوال نمی برد؟
قیمت بالا و عدم تنوع در بخش عفاف و حجاب
دراین دوره از نمایشگاه بیش از ۱۳۰ غرفه در مساحتی بالغ بر ۵۰۰۰ متر مربع در بخش عفاف و حجاب بیست و ششمین نمایشگاه قرآن کریم حضور داشتند. نمایشگاه امسال از حیث برگزاری و اجرا شامل غرفه‌بندی و تخصیص فضا نمایشگاه بهتری در قیاس با دوره‌های گذشته بود، هرچند در بخش تبلیغات محیطی و میدانی کمبودهایی وجود داشت.
بخش عفاف و حجاب نمایشگاه قرآن کریم میزبان دسته‌های مختلف لباس اجتماع کودک، نوجوان، بانوان، آقایان، سرپوش، ملزومات عفاف و حجاب، پارچه‌های چادری و طراحان و تولیدکنندگان لباس جشن تکلیف بود.بخش تبلیغی ترویجی این دوره از نمایشگاه نیز با همراهی مؤسسات فرهنگی عفاف و حجاب، ضمن برپایی نشست‌های تخصصی با موضوع عفاف و حجاب و برپایی کارگاه‌های آموزشی، رونمایی از آثار جدید این حوزه ؛ سومین بار متمادی، طرح نذر حجاب با عنوان «فردوس» و کارگاه دوخت رایگان انواع چادر را اجرا کرد.برپایی چنین بخشی جدا از سالن نمایشگاه و به عنوان مستقل از نکات حائز اهمیت ومثبت بود.
ضمن اهمیت این بخش به عنوان سبک زندگی قرآنی در جامعه به نظر می رسد قیمت بالای محصولات این بخش و عدم حمایت از کالای داخلی با توجه به شعار سال و هدف غایی بخش عرضه محصولات عفاف و حجاب در تعارض باشد.
ضمن آنکه چادر تنها مصداق عفاف و حجاب نبوده و عدم تنوع در عرضه محصولات این بخش و نبود تولیدی های داخلی با کیفیت مطلوب از کاستی های این بخش به شمار می رود.وجود تنها یک الی دو غرفه مختص به پوشاک آقایان نیز در این بخش مورد توجه است.بنظر می رسد ورود تولیدی های مدرن داخلی برای ارائه هرچه بیشتر محصولات عفاف و حجاب در دوره های بعدی نمایشگاه باید مورد توجه قرار گیرد.
سیدمهدی جوادی عضو هیئت مدیره انجمن محصولات عفاف و حجاب در گفتگویی گفت: نقدی که ما سال‌هاست به این نمایشگاه وارد می‌دانیم این است که این رویداد نام «عفاف و حجاب» بر خود دارد اما برخی غرفه‌ها و محصولات ارائه شده در این نمایشگاه سنخیتی با مفهوم «عفاف و حجاب» ندارند و بیشتر شاهد عرضه محصولات هنری و غیرحجابی هستیم. تلاش‌هایی برای رفع این مشکل شده اما امسال هم شاهد این جنس محصولات در نمایشگاه بودیم. از همین منظر لازم است نظارت جدی‌تری هم از نظر اقتصادی و تجاری و هم از منظر کیفیت محصولات اعمال شود.
جوادی تأکید کرد: نمایشگاه باید کمیته‌های ارزیابی و نظارت داشته باشد تا هم از منظر قیمت و هم از منظر محصولی که ارائه می‌شود، نمایشگاه قرآن تبدیل به محفل و مأمنی مطمئن برای مصرف‌کنندگان باشد. فرآهم آوردن این بستر بر عهده مسئولان نمایشگاه است و به نظرم با وجود ضوابط تدوین شده در این زمینه، خیلی در حوزه عمل شاهد اجرای صددرصدی نیستیم.
شفاف سازی در فروش
در هفته های اول برپایی این نمایشگاه حسین صفری مدیر اجرایی نمایشگاه قرآن از فروش یک میلیاردی نمایشگاه قرآن خبرداد. تا پایان روز هفتم مبلغ خرید مردم از نمایشگاه نزدیک به یک میلیارد تومان شد که از این میزان ۷۰۰ میلیون تومان از طریق دستگاههای کارت خوان انجام شده است. تعداد دستگاه های کارت خوان نصب شده در نمایشگاه ۲۵۶ دستگاه بود که در بخش های مختلف نشر مکتوب، محصولات فرهنگی، رسانه های دیجیتال و عفاف و حجاب نصب و فعال شده بودند با این حساب که باز سوی رییس نمایشگاه قرآن مبلغ دو میلیارد تومانی بُن برای فعالین قرآنی اعلام شد به نظر می رسد خیلی فروش دور از ذهنی نبوده است.
همچنین بن هایی که تنها از سوی انتشاراتی ها قابل دریافت بوده و هیچ کدام از بخش محصولات صنایع دستی و عفاف و حجاب را شامل نمی شده است.همچنین در پی گزارش میدانی از غرفه های موجود مسئول غرفه انتشاراتی اسوه در گفتگو با خبرنگار میزان فروش خود را کمتر از سال گذشته اعلام کرد و گفت: سال گذشته با توجه به مخاطراتی که داعش در این ایام به وجود آورده بود فروشمان نسبت به امسال بسیار بیشتر و قابل ملاحظه تر بوده است.بر همین اساس شفاف سازی فروش محصولات قرآنی بر مدیران این عرصه بسی لازم و ضروری به نظر میرسد. همچنین بررسی فروش بخش های مختلف واعلام آنها در عرضه محصولات نیز تا اندازه ای بیانگر خیلی از نکات خواهد بود.
بازدید مسئولان؛ انگیزه بخش نمایشگاه
چیزی که در این نمایشگاه پررنگ و مثبت تلقی می شود حضور چهار وزیر، نمایندگان مجلس و برخی دیگر از مسئولین کشوری و لشگری در طول مدت نمایشگاه بوده است.
در طول برپایی نمایشگاه قرآن وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ، وزیر ورزش و جوانان، وزیر کشور، وزیر آموزش و پرورش، رییس فراکسیون قرآن و عترت مجلس شورای اسلامی به همراه اعضای این فراکسیون ، شهردار تهران ، فرمانده سپاه محمدرسول‌الله(ص( و بخشی از مسئولین لشکری و کشوری از این رویداد قرآنی بازدید به عمل آوردند.
این اتفاق نه تنها می تواند باعث انگیزه بخشی فعالین این عرصه باشد بلکه اهمیت و جایگاه چنین فعالیت هایی را یاد آور می شود و جامعه قرآنی نیز حضور هرچه بیشتر مسئولان امر را چشم انتظار نشسته بود.
در این میان نیز برپایی مراسماتی نظیر جشن قرآن دختران ابتدایی و حضور قهرمانان ورزشی درنمایشگاه هم به جهت الگوسازی و هم اهمیت ارتباط با قرآن از دیگر نقاط پررنگ و مثبت این دوره بوده است.
«شب های نورانی» برنامه ای غنی ولی بدون مخاطب
مراسم شبهای نورانی از ۳۰ اردیبهشت‌ماه مصادف با چهارم ماه مبارک رمضان تا ۱۳ خرداد مطابق با هجدهم ماه مبارک به مدت ۱۵روز، در شبستان مصلای امام خمینی(ره) برگزار شد. این مراسم از لحاظ محتوای برگزاری بسیار خوب و غنی را در برداشت.تلاوت اذانگاهی توسط قاریان برجسته کشوری اعم از استاد ابوالقاسمی، استاد پورزگری، به همراه اجرای سرود و همخوانی گروه های تواشیح و حضور یکی از خانواده نابغه های قرآنی نوجوان هر شب از آیتم های این برنامه بود.
اما این برنامه که در شبستان اصلی روبروی محراب و دقیقا در بخش مرکزی برپایی نمایشگاه قرآن برگزار شد به دلایل مختلف بدون حضور مخاطب بود تا جایی که قاری یکی از شبها مسعود سیاح گرجی بعد از تلاوت با انتشارعکسی در اینستاگرام خود مبنی بر عدم حضور مخاطبین و قرآنیان در این محفل نورانی نوشت: صدا و همهمه زیاد، شأن قرآن این نیست.
بر همین اساس می توان گفت یکی شدن مکان محفل شبهای نورانی با نمایشگاه قرآن و هیاهوی ناشی از آن نه تنها عدم تمرکز را از قاری گرفته بلکه مخاطبین را به استفاده از این محفل نشانده است.
در پایان نیز با وجود ابعاد گسترده این رویداد و بی شک زحمات دست اندرکاران در برپایی بیست و ششمین دوره نمایشگاه با چنین وسعت و برنامه هایی می توان اذعان داشت که پیشرفت های بصری و محتوایی از خیلی جهات نسبت به سال گذشته شاهد بودیم و امیدواریم تا در سال آینده با تغییر نگرش های سازنده از همه لحاظ شاهد برپایی نمایشگاهی شاداب تر و خلاق تر باشیم.