عقیق: در سیره تربیتی امام هادی علیه‌السلام برای تربیت نفوس و زدودن صفات ناپسند
از وجود آدمی به زمینه‌ها و ریشه‌های خودپسندی اشاره شده است. آن حضرت
می‌فرماید: «مَنْ اَمِنَ مَکْرَ اللَّهِ وَ أَلِیمَ أَخْذِهِ تَکَبَّرَ
حَتَّی یَحِلَّ بِهِ قَضَاوُهُ وَ نَافِذُ أَمْرِهِ وَ مَنْ کَانَ عَلَی
بَیِّنَةٍ مِنْ رَبِّهِ هَانَتْ عَلَیْهِ مَصَائِبُ الدُّنْیَا وَلَوْ
قُرِضَ وَ نُشِرَ؛(4) هر کس از مکر و مؤاخذه دردناک خداوند، خود را در امان
احساس کند، تکبر می‌ورزد تا اینکه با قضا و تقدیر خداوند مواجه گردد؛ اما
انسانی که بر دلیل روشنی از پروردگارش دست یافته است، مصیبتهای دنیا بر او
سخت نخواهد بود؛ گرچه قطعه قطعه شده و جاجزاء بدنشج پراکنده شود.»
طبق این رهنمودِ ارزشمند، هر شخصی در راه رسیدن به تکامل و مقام والای
انسانیت لازم است که هرگز از وجود خداوند متعال و محاسبه و مؤاخذه‌اش غفلت
نکند. غفلت از خداوند و روز معاد، انسان را به انواع مفاسد دچار می‌کند و
در حقیقت از خدا فراموشی به خود فراموشی تنزل یافته، هدف خود را در زندگی
گم می‌کند. چنین فرد غافلی از خود هرگز نمی‌پرسد که:
از کجا آمده‌ام آمدنم بهر چه بود به کجا می‌روم آخر ننمایی وطنم
اما اگر انسان خود را در پرتو نور الهی قرار دهد و از نسیم رحمت حق بهره‌ور
گردد، هرگز در مقابل حوادث و مصائب دنیوی مغلوب نمی‌گردد؛ چرا که به
پشتوانه‌ای قوی همچون نیروی حق تکیه زده و در حصاری محکم پناه گرفته است.
بنابراین، ریشه مهم لغزش‌ها، خطاها و آلوده شدن به صفات ناپسند، همان غفلت
از خداوند و خود فراموشی است که اشخاص را از رسیدن به اهداف والای انسانی
باز می‌دارد. امام دهم علیه‌السلام در روایتی دیگر به عواقب زیانبار صفت
ناپسند تکبر اشاره کرده و در این مورد هشدار داده و فرموده است: «مَنْ
رَضِیَ عَنْ نَفْسِهِ کَثُرَ السَّاخِطُونَ عَلَیْهِ؛(5) هر کس از خود راضی
باشد، غضب کنندگان بر او بسیار خواهند شد.»
صفت تکبر انسان را نه تنها در معرض خشم مردم، بلکه مورد غضب خداوند نیز
قرار می‌دهد که در قرآن فرمود: «إِنَّهُ لا یُحِبُّ
الْمُسْتَکْبِرِینَ»؛(6) «خداوند گردنکشان [و متکبران] را دوست ندارد.»
عذاب جهنم و محرومیت از الطاف الهی از دیگر رهاوردهای تکبر است.
خویشتن را بزرگ می‌بینی؟ راست گفتند یک دو بیند لوچ
در روایت آمده است که روزی حضرت سلیمان بن داود8 امر کرد که تمام پرندگان و
انس و جن به همراه او بیرون آمده، در بساط شگفت انگیز سلیمان علیه‌السلام
جای گیرند. دویست هزار نفر از بنی آدم و دویست هزار نفر از جنیان با او
بودند. بساط او به قدری بلند شد که صدای تسبیح ملائکه را در آسمان‌ها شنید.
سپس بساط او آن قدر پایین آمد که کف پایش به دریا رسید. در آن حال، ندایی
آسمانی به اصحاب سلیمان علیه‌السلام گفت: اگر در دل فرمانروای شما (سلیمان
علیه‌السلام) ذره‌ای تکبر بود، بیشتر از آنچه بلند کرده‌اند، او را به زمین
فرو می‌بردند.(7)
ز خاک آفریدت خداوند پاک پس ای بنده افتادگی کن چو خاک
تواضع سر رفعت افرازدت تکبر به خاک اندر اندازدت
پی نوشت:
4. تحف العقول، ص 483.
5. بحارالانوار، ج 69، ص 316.
6. نحل / 23.
7. معراج السعاده، ص 270؛ محجة البیضاء، ج 6، ص 213.
منبع: وبلاگ الودود
211001