* رابطه عقل و گفتار

اذا تم العقل نقص الكلام/ هنگامى كه عقل انسان كامل گردد، گفتارش كوتاه مى‏شود.

* شرح

انسان، هر اندازه كه عقل و شعورش بيشتر شود و به سوى كمال برود، به همان نسبت، كمتر حرف مي زند و در عوض بيشتر فكر مى‏كند.

كساني كه زياد حرف مى ‏زنند و جلوى زبان خود را نمي گيرند، عقلشان كم و فكرشان كوتاه است. به همين دليل، هنگام سخن گفتن، درباره آنچه مى ‏گويند، فكر نمى‏ كنند، و هر چه به زبانشان آيد بدون فكر و انديشه، بيان مى‏ كنند.

اما برعكس، افراد عاقل، تا زمانى كه موضوعى را خوب بررسى نكرده‏ اند، و درباره خوب و بد آن نيانديشيده‏ اند، سخنى بر زبان نمى ‏آورند. به همين دليل، شخص عاقل، كمتر حرف مي زند، چون مقدارى از وقت خود را به فكر كردن درباره گفتارى كه مي خواهد بر زبان آورد، مى‏ گذراند.

حضرت على عليه السلام، در جمله ديگرى مي فرمايد: «زبان عاقل، در پشت عقل او قرار دارد».

يعنى: شخص عاقل، عقل خود را پيش از زبانش به كار مى‏ اندازد. در هر كارى، اول فكر مى‏ كند، عقل و شعور خود را به كار مى‏ گيرد، و هنگامى كه به درستى سخن خود مطمئن شد، زبان به گفتار مى ‏گشايد. در حالي كه شخص نادان، پيش از آنكه فكر خود را به كار اندازد، شروع به حرف زدن مى ‏كند، و چه بسا كه با سخنان بى ‏معنى و حساب نشده‏ اش، هم خود و هم ديگران را به زحمت و ناراحتى دچار مى‏ سازد.