اميرالمؤمنين (عليهالسلام) می‌فرماید: «روزى رسول خدا(صلىاللهعليهوآله) براى ما خطبهاى ايراد كرد و در آن فرمود: «اى مردم، همانا ماهی با بركت و پر از رحمت و آمرزش به شما روى آورده است. اين ماه نزد خدا برترين ماه است و روزهايش برترين روزها و شب‌هايش برترين شبها و ساعت‌هايش برترين ساعات است. در اين ماه شما به ميهمانى خدا دعوت شدهايد و در زمره بهرهمندان از كرامت خداوند قرار گرفتهايد، در اين ماه نفس‌هاى شما تسبيح خداست و خواب شما عبادت است و اعمال شما پذيرفته و دعايتان به اجابت مىرسد ...
من برخاستم و عرض كردم: اى رسول خدا، برترين كار در ماه رمضان چيست؟
پيامبر(صلىاللهعليهوآله) فرمود: «اى اباالحسن، برترين كارها در اين ماه خويش‌تن‌دارى از حرام‌هاى خداوند(عزوجل) است.
خلاصه هر چند در این ماه علاوه بر اعمال واجبی مانند روزه‌داری، اعمال مستحب بسیاری تأکید شده است، اما در مجموع باید دانست که در ماه رمضان و در همه حال، ترک گناه و انجام درست واجبات، توبه و استغفار از گناهان گذشته و جبران آنها در اولویت قرار دارد و افضل اعمال می‌باشد. شاید بتوان گفت: بارزترین اعمال واجب، خواندن نمازها و روزه گرفتن و درآمد حلال است، و از ترک گناهان، شاید ترک خوردن عمدی روزه در این ماه عزیز، برترین اعمال باشد، چرا که برخی از مردم به بهانه گرم بودن روزهای تابستان از انجام این عمل الهی سر باز می‌زنند.
عمل دیگری که بعد از انجام واجبات و ترک محرمات، بیشتر از همه سفارش شده است، دادن صدقه و رسیدگی به فقرا و تلاوت قرآن کریم است، که در احادیث بیان شده خواندن یک آیه در این ماه، ثواب یک ختم قرآن در ماه‌های دیگر را دارد، پس بکوشیم که این اعمال را هرچه بهتر و بیشتر انجام دهیم.[مفاتيح الجنان]
امام على (ع):بر شما باد در ماه رمضان به استغفار و دعاى زياد. اما دعاهاى شما دافع بلا از شماست. و اما استغفار شما از بين برنده گناهان است.
پیامبر اکرم (ص):اعتكاف در يك دهه از ماه مبارك رمضان برابر با ثواب دو حج و دو عمره است
بهترين اعمال در شبها و روزهاى ماه مبارک رمضان، تلاوت قرآن است. اگر چه تلاوت قرآن در تمام اوقات ثواب دارد، ولى چون قرآن در ماه رمضان نازل شده است، از اجر و ثواب ويژهاى برخوردار است چنانچه وارد شده:
پیامبر اکرم (ص):اگر كسى در اين ماه يك آيه از قرآن تلاوت كند، ثوابش مثل كسى است كه در غير ماه رمضان يك ختم قرآن كرده است.
امام الباقر (ع): اى سدير! آيا میدانى چه شبهايى است اين شبها؟ سدير گفت:
بلى فدايت گردم اين شبها شبهاى ماه رمضان است، مگر اين شبها چگونه است؟ امام (ع) فرمودند: آيا قدرت دارى هر شب از اين شبها ده بنده از فرزندان اسماعيل (ع) را آزاد كنى؟ پس سدير عرض كرد: پدر و مادرم به فدايت، ثروتم كفاف نمىدهد، پس امام پيوسته تعداد بندهها را كم كرد، تا رسيد به يكى در تمام اين ماه، سدير گفت: قدرت ندارم پس امام(ع) به او فرمود: آيا قدرت ندارى هر شب يك مسلمان روزه دارى را افطار دهى؟ سدير عرض كرد: بلى تا ده نفر را هم مىتوانم افطارى بدهم، پس امام به او فرمود:
اى سدير همان است كه اراده كردى يعنى با افطارى دادن ده روزه دار به ثواب عتق و آزاد كردن ده بنده از اولاد اسماعيل (ع) نايل میگردى.
بهتر است در ماه رمضان، با خرمای حلال افطار کند تا ثواب نمازش چهارصد برابر گردد.
دوم:کارهایی که در شب های ماه رمضان باید به جا آورد؛ و آن چند چیز است:
1- افطار مستحب است بعد از نماز, صورت گیرد; مگر آن که ضعف بر او غلبه کرده باشد یا جمعی منتظر باشند.
2- با چیز پاکیزه و حلال و به دور از شبهات افطار نماید. و بهتر آن است که با خرمای حلال افطار کند تا ثواب نمازش چهارصد برابر گردد. اگر با خرما، آب، رطب، شیر، حلوا، نبات و با آب گرم، و یا هر کدام از این ها افطار کند، نیز خوب است.
3- هنگام افطار دعاهای وارده در این باره را بخواند؛ از جمله آن که بگوید:
اللهم لک صمت و علی رزقک افطرت و علیک توکلت(خدایا برای تو روزه گرفتم و با روزی تو افطار می کنم و بر تو توکل دارم.
تا خدا ثواب هر کسی را که در این روز روزه داشته است، به او عطا کند، و
اگر دعای اللهم رب النور العظیم را که سید و کفعمی روایت کرده اند بخواند،
فضیلت بسیار یابد.
و روایت شده که حضرت امیر المومنین علی (علیه السلام) هر گاه می خواست افطار کند می گفت:
بسم الله; اللهم لک صمنا و علی رزقک افطرنا, فتقبل منا انک السمیع العلیم.
به نام خدا. خدایا برای تو روزه گرفتیم و به روزی تو افطار کردیم؛ پس از ما قبول کن، زیرا که تو شنوای دانایی.
4- هنگام لقمه اول بگوید:
بسم الله الرحمن الرحیم; یا واسع المغفرة اغفر لی
به نام خداوند بخشاینده مهربان؛ ای که آمرزش باو گسترده است, بیامرز مرا. تا خدا او را بیامرزد.
و در روایت آمده است که در آخر هر روز از روزهای ماه رمضان، خدا هزار هزار کس را از آتش جهنم آزاد می کند؛ پس از حق تعالی بخواه که تو را یکی از آن ها قرار دهد.
5-در وقت افطار سوره قدر بخواند.
6- در وقت افطار صدقه بدهد و سپس روزه داران را افطار دهد؛ اگر چه به چند دانه خرما یا شربتی آب باشد. و از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) روایت شده کسی که روزه داری را افطار دهد, مثل اجر آن روزه دار برای وی خواهد بود; بدون آن که چیزی از آن کم شود. و نیز از آنِ او خواهد بود ثواب کار نیکویی که به جا آورد آن افطار کرده که فرمود:مومنی که لقمه ای را در ماه رمضان به مومنی بدهد، حق تعالی برای او اجر کسی را می نویسد که سی بندهء مومن آزاد کرده باشد و نیز از آن او است نزد حق تعالی یک دعای پذیرفته شده.
7- در هر شب خواندن هزار مرتبه انا انزلناه آمده است.
8- اگر ممکن باشد در هر شب صد مرتبه حم دخان را بخواند.
9- در هر شب از ماه رمضان دعای افتتاح بخواند.
10- در روایت آمده که هر کس در هر شب از ماه رمضان سوره انا فتحنا را در نماز مستحبی بخواند آن سال حفاظت می گردد. و از اعمالی که مستحب است در شب های ماه رمضان به جا آورده شود، خواندن هزار رکعت نماز در سرتاسر ماه رمضان است.
و این مطلب را عالمان بزرگ و فقیهان وارسته در کتاب های خود اشاره کرده و نوشته اند.
سوم:کارهای مربوط به سحرهای ماه مبارک رمضان است. و آن چند کار است:
1- سحری خوردن, و سحری را ترک نکند, اگر چه با یک دانه خرمای یا یک لیوان آب باشد. و بهترین سحرها سویق یعنی قاووت و خرما است. و در خبر آمده که حق تعالی و ملائکه صلوات می فرستند بر کسانی که در سحرها استغفار می کنند، و سحری می خورند.
2- سوره انا انزلناه در وقت سحرها بخواند، که هر کس این سوره را در وقت افطار کردن و سحر بخواند گویی ثواب کسی را دارد که در راه خدا در خون خود بغلتد.
3- بخواند دعای شریفی را که از حضرت امام رضا(علیه السلام) نقل شده که فرموده اند:این دعایی است که حضرت امام محمد باقر(علیه السلام) در سحرهای ماه رمضان (دعای سحر) می خواندند.
منبع:باشگاه خبرنگاران