* آيه
يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ كُلُواْ مِنْ طَيِّبَتِ مَا رَزَقْنَكُمْ وَاشْكُرُواْ لِلَّهِ إِنْ كُنْتُمْ إِيَّاهُ تَعْبُدُونَ
* ترجمه
اى كسانى كه ایمان آوردهاید! از نعمتهاى پاكیزهاى كه به شما روزى دادهایم بخورید و شكر خدا را به جاى آورید؛ اگر فقط او را پرستش مىكنید.
* نکته ها
از رسول خدا صلى الله علیه وآله نقل شده است كه خداوند مىفرماید: من مردم را خلق مىكنم، امّا آنان غیر مرا مىپرستند. من به آنان روزى مىدهم، امّا آنان شكر دیگرى را مىنمایند. [تفسیر صافى]
قرآن، هرگاه بنا دارد انسان را از كارى منع كند، ابتدا راه هاى مباح آنرا مطرح كرده و سپس موارد نهى را بیان مىكند. چون مىخواهد در آیات بعد، مردم را از یك سرى خوردنى، منع و نهى كند، در این آیه راه هاى حلال را بازگو نموده است.
شكر مراحلى دارد. گاهى با زبان است و گاهى با عمل. شكر واقعى آن است كه نعمتها در راهى مصرف شود كه خداوند مقرر نموده است.
هدف اصلى از آفرینش نعمتهاى طبیعى، مؤمنان هستند. در سه آیه قبل فرمود: اى مردم! از آنچه در زمین است بخورید. در این آیه مىفرماید: اى مؤمنان! از نعمتهاى دلپسندى كه براى شما روزى كردهام بخورید. شاید در این اختلاف تعبیر، رمزى باشد و آن اینكه هدف اصلى، رزقرسانى به مؤمنان است، ولى دیگر مردم هم در كنار آنها بهرهمىبرند. همانگونه كه هدف اصلىِ باغبان از آبیارى، رشد گلها و درختانِ میوه است، گرچه علفهاى هرز و تیغها نیز به نوایى مىرسند.
از هركس توقّع خاصّى است. از مردم عادّى، توقّع آن است كه پس از خوردن، دنبال گناه و وسوسههاى شیطان و فساد نروند؛ «یا ایّها النّاس كلوا... ولا تَتّبعوا خُطوات الشّیطان» [بقره، 168] ولى از اهل ایمان این توقّع است كه پس از خوردن، به دنبال عمل صالح و شكرگزارى باشند. «یا ایّها الّذین آمنوا كلوا... واشكروا» و «یا ایّها الرّسل كلوا... واعملوا صالحاً» [مؤمنون، 51]
* پيام ها
1- خودسازى و زهد و تقوى، منافاتى با بهرهگیرى از طیّبات ندارد. «یا ایّها الّذین آمنوا كلوا من طیبات»
2- در مكتب اسلام، مادّیات مقدّمهى معنویات است. «كلوا، واشكروا، تعبدون»
3- اسلام در تغذیه، به بهداشت توجّه دارد. «طیّبات ما رزقناكم»
4- قبل از تأمین زندگى مردم و محبّت به آنان، توقّعى نداشته باشید. «كلوا... واشكروا»
5 - شكر، نشانهى خداپرستى و توحید ناب است. اگر انسان رزق را نتیجه فكر اقتصادى، تلاش، مدیریّت، سرمایه و اعتبارات خود بداند، براى خداوند سهمى قائل نخواهد بود تا او را شكر كند. «واشكروا للّه ان كنتم ایّاه تعبدون»
6- شكر، نمونه روشن عبادت است. «واشكروا للّه... تعبدون»
7- شكر خداوند، واجب است. «كلوا... واشكروا لِلّه»
8 - خداپرست، آنچه را خدا حلال شمرده، از پیش خود حرام نمىكند. «كلوا... ان كنتم ایّاه تعبدون»