* آيه
وَ قَالَ الَّذِينَ اتَّبَعُواْ لَوْ أَنَّ لَنَا كَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ كَمَا تَبَرَّءُوُاْ مِنَّا كَذَلِكَ يُرِيهِمُ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ حَسَرَا تٍ عَلَيْهِمْ وَ مَا هُمْ بِخَارِجِينَ مِنَ النَّارِ
* ترجمه
و (در آن موقع) پیروان گویند: اى كاش بار دیگرى براى ما بود (كه به دنیا برمىگشتیم) تا از این پیشوایان بیزارى جوئیم، همانگونه كه آنها (امروز) از ما بیزارى جستند. بدین سان خداوند اعمال آنها را كه مایه حسرت آنهاست، به آنها نشان مى دهد و هرگز از آتش دوزخ، بیرون آمدنى نیستند.
* نکته ها
به فرموده روایات، در قیامت صحنه ها و مواقف متعدّدى است. در برخى از آنها مُهر سكوت بر لبها زده مى شود وتنها با نگاه هاى پرحسرت به یكدیگر نگریسته و گریه مى كنند. در بعضى موارد، از همدیگر استمداد كرده و در صحنه اى نسبت به هم ناله و نفرین مى كنند.
در این آیه مى خوانیم كه پیروان كفر نیز از حمایتها و عشق ورزىهاى خود نسبت به رهبرانشان به شدّت پشیمان مى شوند، ولى دیگر كار از كار گذشته و تنها حسرتى است كه در دل دارند و با زبان مى گویند: اگر ما بار دیگر برگردیم، هرگز دنبالهرو آنها نخواهیم بود. كسانى كه اینقدر بى وفا هستند كه از ما در این روز تبرّى مىجویند، ما هم اگر به دنیا برگردیم، از آنان تبرّى خواهیم جست. آنها حسرت مى خورند، ولى مگر از حسرت، كارى ساخته است.
در آیات متعدّد، كلمه «خلود» در مورد عذاب بكار رفته است. بعضى «خلود» را مدّت طولانى معنا مى كنند، ولى از جمله ى «و ماهم بخارجین من النّار» در این آیه استفاده مى شود كه «خلود» به معناى ابدیّت است، نه مدّت طولانى.
در روایات، نمونه هایى از حسرت گنهكاران در قیامت به چشم مى خورد كه از جمله: كسانى هستند كه اموال زیادى را براى وارثان خود مى گذارند و خود در زمان حیات، كار خیرى نمى كنند. آنان در آن روز مشاهده مى كنند كه اگر وارث از ارث او كار خوبى انجام داده، در نامه وارث ثبت شده و اگر كار بدى كرده، شریكِ جرم وارث قرار گرفته است. [تفسیر نورالثقلین، ج1، ص151]
نمونه دیگر اهل حسرت، آنانكه عبادات بسیار دارند، ولى رهبرى و ولایت علىّ بن ابىطالب علیهما السلام را نپذیرفته اند. [بحار، ج27، ص 184]
انسان، داراى اختیار است. اگر چنین نبود، پشیمانى و حسرت و تصمیم مجدّد در او راه نداشت. پشیمانى و حسرت، نشانه ى آن است كه مى توانستیم كار دیگرى انجام دهیم و تصمیم مجدّد، رمز آن است كه انسان مى تواند با اراده و اختیار، هر راهى را كه صلاح بداند، انتخاب كند.
* پيام ها
1- طاغوتها را رها كنیم. تا آنان ما را در قیامت رها نكرده اند، آنها را در دنیا رها كنیم. «فنتبرّأ منهم»
2- در قیامت، چشم انسان حقیقت بین شده و بر كارهاى خود، حسرت مىخورد. «یریهم اللّه اعمالهم حسرات»
3- آرزوى برگشت هست، ولى برگشتى نیست. «لو أنّ لنا كرّة... وماهم بخارجین»