عقیق:پیامبر اسلام(ص) فرمود: در ایام زندگی شما، اوقات و فرصت‌های مناسبی را خداوند در اختیارتان قرار می دهد، بکوشید از آن فرصت‌ها استفاده کنید، این فرصت‌ها و اوقات مناسب را می‌توان به آسانی در برخی مناسبت‌های دینی، مذهبی پیدا کرد، اما با این وجود هنوز در جامعه هستند مناسبت‌هایی که از اقبال لازم برخوردار نشده‌اند و یکی از علل کم توجهی جامعه به آنها را می‌توان در نداشتن آگاهی کافی دانست.

چیستی «ایام البیض»

حجت‌الاسلام سیدمصطفی سجادی از کارشناسان دینی در یادداشتی به چیستی «ایام البیض» پرداخته است که در ادامه می‌آید:

رسم عرب از زمان گذشته این بود که برای هر سه شب از ماه قمری، نامی قرار می‌داد و در همین راستا به سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم هر ماه قمری، «ایام البیض» گفته شد که «ایام» جمع یوم به معنای روز و «بیض» جمع ابیض به معنای سفید است.

در اینکه معنای «ایام البیض» چیست اختلاف نظر است و اهل لغت گویند که در این ترکیب، «بیض» صفت «ایام» نیست؛ یعنی از حیث لغت مقصود روزهای سپید نبوده بلکه «روزهایی که شبشان سپید است» مدنظر است! چرا که در اصل «ایام اللیالی البیض» بوده و لیالی که موصوف است، حذف شده است.

برخی دانشمندان این توضیح اهل لغت را نپذیرفته و عبارت «الایام البیض» یعنی روزهای سفید را صحیح دانسته و برای اثبات سخن خویش به حدیث زیر استناد جسته‌اند:

«جبرئیل آدم را در حالی که سر تا پا سیاه شده بود به زمین فرود آورد، فرشتگان وقتی آدم(ع) را با این هیأت دیدند، ضجه زده و گریستند و به درگاه حق تعالی عرضه داشتند: پروردگارا مخلوقی را آفریدی و از روح خود در او دمیدی و فرشتگانت را به سجده کردنش وادار کردی، حال با یک گناه رنگ سفیدش را به سیاهی مبدل کردی!؟

منادی از آسمان ندا می‌دهد: امروز را برای پروردگارت روزه بگیر. آدم(ع) آن روز را که موافق با روز سیزدهم ماه بود روزه گرفت، پس ثلث سیاهی از او زائل گشت، سپس منادی در روز چهاردهم ندا کرد: امروز را برای پروردگارت روزه بگیر، جناب آدم(ع) آن روز را هم روزه گرفت و ثلث دیگر از سیاهی زائل شد، روز پانزدهم باز منادی ندا کرد و او را به گرفتن روزه دعوت کرد؛ وی آن روز را هم روزه گرفت و تمام سیاهی او زائل شد و به همین خاطر این روزها به ایام البیض(روزهای روشنایی) موسوم شد».

اهمیت «ایام البیض»

همان طور که بیان شده ایام البیض فقط مربوط به یک ماه قمری نیست و در هر ماه تکرار می‌شود، بنابراین فضیلت‌های برشمرده برای آن در یک ماه خاص منحصر نیست.

از امیرالمؤمنین(ع) نقل شده است که می‌فرماید: پیامبر(ص) فرمود: «جبرئیل بر من نازل شد و گفت: به علی بگو: در هر ماه سه روز را روزه بگیر که روز اول فضیلت روزه 10 هزار سال، روز دوم فضیلت روزه 30 هزار سال و روز سوم فضیلت روزه 100 هزار سال را دارد. گفتم: آیا این فضیلت ویژه من است یا برای همه مردم؟ پیامبر(ص) فرمود: خداوند این را به تو و هرکس که این سه روز را روزه بدارد لطف می‌کند. گفتم آن سه روز کدام است؟ فرمود: ایام البیض؛ یعنی روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم هر ماه».

اما ایام البیض در برخی ماه های قمری مانند ماه رجب که در پیش است هم به جهت فضیلت خود ماه رجب و هم به جهت فضیلت این ایام از این ماه شریف از اهمیت بالاتری برخوردار است.

امام‌باقر(ع) فرمود: «هر کس یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد از اول یا وسط یا آخر ماه، خدا بهشت را برای او قرار دهد و روز قیامت با ما هم‌درجه‌اش می‌سازد. هر کس دو روز از رجب را روزه بدارد به او گویند کردار خود را از سر گیر که خدا آنچه از گذشته‌ها بود همه را آمرزید. هر که سه روز از رجب روزه گیرد، به او می‌گویند گذشته و آینده‌ات آمرزیده شد. براى هر کسی از برادران گنه‌کارت و براى آشنایانت که خواهى شفاعت کن. هر کسی هفت روز از رجب را روزه دارد هفت درِ دوزخ بر او بسته شود و هر که هشت روز از رجب را روزه دارد هشت در بهشت به رویش باز شود تا از هر کدام‏ که خواهد درآید.

امام صادق(ع) فرمود: هر کسی که ایام البیض ماه رجب را روزه بگیرد، خداوند به ازای هر روز، یک سال عبادت(روزها به روزه و شب‌ها به نماز) برایش می‌نویسد و در روز قیامت جایگاه امنی خواهد داشت.

همچنین اعتکاف که یکی از اعمال مستحبی پر اهمیت و پر فایده برای دینداری جامعه و زدودن غبار غفلت بوده و میعادگاه عاشقان و سالکان راه حق است، در همین ایام انجام می‌شود که بر اهمیت ایام البیض ماه رجب افزوده است.

اعمال «ایام البیض»

به دلیل اهمیت ایام البیض در دین ما اعمال و عبادات خاصی نیز برای این روزها توصیه شده است که به برخی آن‌ها اشاره می شود:

روزه

 از پیامبر گرامی اسلام(ص) نقل شده است: «هر کس سه روز (سیزدهم، چهاردم و پانزدهم) ماه رجب را روزه بگیرد و شب‌های آن را به نماز بایستد قسم به حق کسی که مرا به پیامبری برگزید از دنیا نخواهد رفت مگر به توبه نصوح!»

اعمال ام‌داوود

عمل ام‌داود که عمده اعمال روز سوم ایام البیض یعنی روز پانزدهم ماه رجب است، براى برآمدن حاجات و برطرف شدن غصه‌ها و دفع ظلم ظالمان مؤثر می باشد. کیفیت آن چنین است که وقتی فردی بخواهد این عمل را بجا آورد، روز سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم را روزه بگیرد و در روز پانزدهم نزدیک ظهر غسل کند و وقت زوال ظهر، نماز ظهر و عصر را بجا آورد در حالتی که رکوع و سجودشان را نیکو انجام دهد و در مکانی خلوت قرار بگیرد که چیزى او را مشغول نسازد و کسی با او سخن نگوید وقتی نماز به اتمام رسید رو به قبله بنشیند و 100 مرتبه سوره حمد، 100 مرتبه سوره اخلاص، و 10 مرتبه آیه الکرسى را قرائت کند. سپس سوره‌های انعام، بنى‌اسرائیل، کهف، لقمان، یس، صافات، فصلت، شوری، دخان، فتح، واقعه، ملک، قلم و انشقاق و سوره‌های بعد از انشقاق را تا آخر قرآن قرائت کند و پس از اتمام در حالی که رو به قبله است دعای ام داوود را که در کتاب مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی آمده با توجه بخواند.

اعمال شب سیزدهم رجب

شب سیزدهم ماه رجب که اول لیالى بیض است و در آن سه عمل سفارش شده است:

الف- غسل

ب- چهار رکعت نماز در هر رکعت سوره «حمد» و بیست و پنج مرتبه «توحید»

ج- دو رکعت نماز (که به همین ترتیب در شب های سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم شعبان و رمضان نیز انجام می‌شود)، در هر رکعت بعد از سوره «حمد»، سوره «یس»، «ملک» و «توحید» خوانده می‌شود، در شب چهاردهم، نیز چهار رکعت نماز(یعنی دو نماز دو رکعتی) خوانده می‌شود و در شب شب پانزدهم نیز شش رکعت نماز(یعنی سه نماز دو رکعتی) به همان شیوه نماز شب سیزدهم انجام می گیرد و از حضرت صادق(ع) روایت است که هر کس این اعمال را انجام دهد همه فضایل این سه ماه را دریابد و همه گناهانش غیر از شرک آمرزیده شود.

اعمال شب پانزدهم رجب

شب پانزدهم ماه رجب نیز از شب های پر برکت است و در آن چند عمل وارد شده است:

الف- غسل

ب- احیاء آن شب به عبادت.

ج- زیارت امام حسین(ع)، اگر از نزدیک نشد از دور هم کفایت می‌کند.

د- شش رکعت نماز که در شب سیزدهم گفته شد.

ه- اقامه سى رکعت نماز که در هر رکعت حمد و 10 مرتبه سوره توحید قرائت شود. این نماز را سید بن طاووس از حضرت رسول اکرم(ص) نقل کرده است که فضیلت بسیار دارد.

و- 12 رکعت نماز که هر دو رکعت به یک سلام ختم می‌شود که در هر رکعت هر یک از سوره‌های حمد، توحید، فلق، ناس، آیة الکرسى و قدر چهار مرتبه قرائت شود و بعد از سلام چهار مرتبه گفته شود: «اَللهُ اَللهُ رَبّى لا اُشْرِکُ بِهِ شَیْئا وَلا اَتَّخِذُ مِنْ دُونِه وَلِیّا» و پس از اتمام نماز اقامه کننده آن هر حاجتی که دارد را از خداوند متعال درخواست کند. این نماز را سید بن طاووس از امام صادق(ع) روایت کرده است.

اعمال روز نیمه رجب

این روز نیز روز مبارکى است و برای آن روز انجام چند عمل توصیه شده است:

الف- غسل.

ب- زیارت حضرت امام حسین(ع). از ابن ابى بصیر نقل شده است که گفت از امام رضا(ع) پرسیدم که در چه ماهی امام حسین(ع) را زیارت کنیم؟

حضرت فرمودند: در نیمه رجب و نیمه شعبان.

ج- اقامه چهار رکعت نماز که دو تا دو رکعتی خوانده شود و بعد از سلام دست خود را بلند کند و بگوید:

«اَللّهُمَّ یا مُذِلَّ کُلِّ جَبّارٍ ؛ وَ یا مُعِزَّ الْمُؤْمِنینَ اَنْتَ کَهْفى حینَ تُعْیینِى الْمَذاهِبُ؛ وَ اَنْتَ بارِئُ خَلْقى رَحْمَةً بى وَ قَدْ کُنْتَ عَنْ خَلْقى غَنِیّاً وَ لَوْ لا رَحْمَتُکَ لَکُنْتُ مِنَ الْهالِکینَ وَ اَنْتَ مُؤَیِّدى بِالنَّصْرِ عَلى اَعْدائى وَ لَوْ لا نَصْرُکَ اِیّاىَ لَکُنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحینَ یا مُرْسِلَ الرَّحْمَةِ مِنْ مَعادِنِها وَ مُنْشِئَ الْبَرَکَةِ مِنْ مَواضِعِها یا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالشُّمُوخِ وَالرِّفْعَةِ فَاَوْلِیاؤُهُ بِعِزِّهِ یَتَعَزَّزُونَ وَ یا مَنْ وَضَعَتْ لَهُ الْمُلُوکُ نیرَ الْمَذَلَّةِ عَلى اَعْناقِهِمْ فَهُمْ مِنْ سَطَواتِهِ خاَّئِفُونَ اَسئَلُکَ بِکَیْنُونِیَّتِکَ الَّتِى اشْتَقَقْتَها مِنْ کِبْرِیاَّئِکَ وَ اَسئَلُکَ بِکِبْرِیاَّئِکَ الَّتِى اشْتَقَقْتَها مِنْ عِزَّتِکَ وَ اَسئَلُکَ بِعِزَّتِکَ الَّتِى اسْتَوَیْتَ بِها عَلى عَرْشِکَ فَخَلَقْتَ بِها جَمیعَ خَلْقِکَ فَهُمْ لَکَ مُذْعِنُونَ اَنْ تُصَلِّىَ عَلى مُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَیْتِهِ».

روایت شده است که هر کسی که غمى دارد اگر این دعا را بخواند خداوند او را از اندوه و غم آسایش بخشد.