در میان مسئولیت‌ها و وظایف دینی مومنین در جامعه توجه خاص و ویژه ای به فقراء علی الخصوص ایتام شده است؛ تا آنجا که امام علی (ع) در وصیت نامه خود می فرمایند: «خدا را! خدا را! درباره ایتام در نظر بگیرید، دهان آنان یک روز خالی و یک روز پر نباشد و آن عده از یتیمان که نزد شما هستند ضایع نشوند.

از پیامبر (ص) شنیدم که مى‏فرمود: «هر کس مخارج یتیمى را بر عهده بگیرد تا او مستغنى شود خداوند در مقابل آن بهشت را بر او واجب مى‏کند همان طور که به خورنده مال یتیم آتش را واجب مى‏نماید».(1)

موضوع فقراء و یتیمان در اسلام تا بدان اندازه با اهمیت است که خداوند در قرآن به این موضوع اشاره صریح کرده است و در سوره مبارکه نساء آیه 10 می‌فرماید: «إِنَّ الَّذینَ یَأْکُلُونَ أَمْوالَ الْیَتامى‏ ظُلْماً إِنَّما یَأْکُلُونَ فی‏ بُطُونِهِمْ ناراً وَ سَیَصْلَوْنَ سَعیراً» کسانى که اموال یتیمان‏ را به ستم می‌خورند در اندرون خود آتش خوردند و به آتشى افروخته درون خواهند شد.(2)

در نگاه اهل بیت(ع) نه تنها خوردن مال یتیم عملی حرام و نکوهش شده است، بلکه از آن بالاتر به یک مسئولیت دینی اشاره شده است که هرکس نسبت به فقراء و ایتام بی توجه باشد نیز جزو مسلمانان نیست.

فرات بن احنف، از امام زین العابدین (ع) روایت کرده است که فرمود: «هر کس لباس اضافى داشته باشد و بداند که در همسایگى و نزدیکى او مؤمنى بدان نیازمند است و از او دریغ کند، خداوند عز و جل او را با صورت در آتش (دوزخ) خواهد افکند.(3)

همچنین از امام زین العابدین علیه السّلام روایت شده است که: «هر کس با شکم سیر، شب را به صبح برساند، در حالى که در نزدیکى او مؤمن گرسنه‏اى باشد، خداوند عز و جل (به فرشتگان خود) مى‏فرماید: فرشتگان من! شما را بر این بنده‏گواه مى‏گیرم که من او را (به این کار خیر) فرمان دادم و او سرپیچى کرد، و از کسى غیر از من فرمان برد؛ من او را به عمل خود او وامى‏گذارم. به عزّت و جلالم قسم که هرگز او را نیامرزم».(4)

امام صادق علیه السّلام از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم روایت کرد که خداوند عز و جل مى‏فرماید: کسى که شب را با شکم سیر به صبح رساند، در حالى که برادر مسلمانش گرسنه باشد، به من ایمان نیاورده است.(5)

در نگاه دینی تنها دست درازی نکردن به مال یتیم و ضایع نکردن حق فقراء کافی نیست؛ بلکه اهل بیت از شیعیان خود انتظار دارند که نسبت به وضعیت اقتصادی و معیشتی فقراء و یتیمان احساس مسئولیت جدی داشته باشند و از آن حمایت کنند و این حمایت موقتی و بی‌برنامه نباشد به نحوی که امام علی(ع) فرمود: «یتیمان روزی گرسنه و روزی سیر باشند.»

نگاه انسان مدارانه تشیع درباره جایگاه فقرا و یتیمان تا بدان اندازه دقیق و عقلایی است که در نهایت به حمایت اقتصادی و معیشتی ختم نمی شود و اهل بیت از پیروان خود انتظار دارند که حمایت عاطفی نیز از قشر ضعیف جامعه صورت بگیرد.

امام صادق علیه السّلام، و آن حضرت از پدران بزرگوارش علیهم السّلام روایت کرده است که امیرمؤمنان على علیه السّلام فرمود: «هیچ مرد و زن با ایمانى نیست که دست نوازش بر سر یتیمى بکشد مگر آنکه خداوند به شماره هر مویى- که با دست او تماس داشته است- یک حسنه براى او ثبت مى‏کند».(6)

همچنین امام صادق علیه السّلام  فرمود: «هیچ بنده‏اى نیست که از روى دلسوزى و مهربانى دست بر سر یتیمى بکشد مگر آنکه خداوند در روز قیامت به شماره هر مویى (از آن یتیم) نورى به او کرامت فرماید».(7)

مهربانی و داشتن رأفت نسبت به یتیمان از جمله وظایف شیعیان است که توسط اهل بیت یادآوری شده است؛ محبت به یتیمان تا بدان پایه در احادیث مورد سفارش قرار گرفته است که محبت نسبت به یتیم قساوت قلب را از بین می برد.

پی‌نوشت:
1. أسرار آل محمد علیهم السلام / ترجمه کتاب سلیم، ص: 641

2. سوره مبارکه نساء آیه 10  

3. پاداش نیکیها و کیفر گناهان / ترجمه ثواب الأعمال، ص: 635

4. همان

5. همان

6. پاداش نیکی ها و کیفر گناهان / ترجمه ثواب الأعمال، ص: 503

7. همان 

منبع: خبرگزاری دانشجو

211001