و بدانید که خدا زمین را پس از مرگش زنده می‌گرداند. به راستی آیات [خود]را برای شما روشن گردانیده‌ایم، باشد که بیاندیشید. 

خداوند پس از آنکه در آیات ماقبل این آیه مؤمنان را مورد نکوهش قرار داد که آیا وقت خشوع نرسیده است. در ادامه به حیات زمین اشاره می‌کند؛ گویا می‌خواهد میان قلب‌هایی که مرده‌اند و با ذکر الهی زنده می‌شوند، با زمین مرده‌ای که به برکت قطرات باران دوباره زنده و سرسبز می‌شود، شباهت برقرار کند. در اینجا خداوند می‌فرماید: چنین حیاتی تحقق می‌یابد (یُحْیِ اَلْأَرْضَ) . اگر این آیه با آیه قبل ارتباط داشته باشد (که دارد) ، می‌توان استفاده کرد که دل‌های مرده نیز به خواست او زنده خواهد شد. امام باقر علیه السّلام دربارۀ این آیه شریفه فرمود: 

«یحیها اللّه عزّ و جلّ بالقائم علیه السّلام بعد موتها، بموتها: کفر اهلها، و الکافر میّت» (١)

خدای تعالی زمین را به واسطۀ قائم علیه السّلام زنده می‌کند، پس از آنکه مرده باشد، و مقصود از مردن آن، کفر اهل زمین است و کافر همان مرده است. 

شیخ کلینی (ره) از امام صادق علیه السّلام درباره قول خداوند اِعْلَمُوا أَنَّ اَللّٰهَ یُحْیِ اَلْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهٰا نقل می‌کند که حضرت فرمود: «العدل بعد الجور» (٢)

١. همان‌طور که حیات زمین به خواست و اراده خدا بر قرار است و خداوند حیات دوباره زمین را می‌خواهد، حیات انسان‌ها نیز مورد خواست و اراده او است و خداوند می‌خواهد آنان حیاتی دوباره پیدا کنند. 

٢. همان‌طور که حیات مجدد زمین به آمادگی زمین و وجود شرایط بستگی دارد، حیات دوباره انسان‌ها نیز به آمادگی مردم برای ظهور و حصول شرایط نیاز دارد.(٣)

پی نوشت:

١-کمال الدین،ج٢،ب٥٨،ح٤

٢-کافی کلینی ،ج٨،ص٢٦٧ح٣٩٠

٣-امام مهدی (عج) در قرآن ،مهدی یوسفیان ص٥٩-٥٨