کارشناس مرکز تخصصی نماز گفت: در جریان این فتنه مغضوبین کسانی هستند که اغتشاش می‌کنند و ضالین کسانی هستند که سکوت می‌کنند و می‌گویند به ما ربطی ندارد. بصیرتی که ما از نماز می‌گیریم این است که سکوت ممنوع است.
عقیق:حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌اکبر وحیدی از اساتید مرکز تخصصی نماز درباره موضوع «نماز و بصیرت» در سلسله جلسات گفتارپژوهی که با هدف دستیابی به راهکارهای کاربردی ترویج نماز در مرکز تخصصی نماز برگزار میشود، به ایراد سخنرانی پرداخت که مشروح آن در ادامه می‌آید:
چیستی نماز
اولین بحثی که باید مطرح شود در مورد چیستی نماز است. آیا منظورمان از نماز، خم و راست شدن است و همین 17 رکعت نماز خواندن است؟! یقیناً منظور این نیست؛ بلکه در کنار این رکعات نماز و حرکات روزانه و ارکان مخصوصه‌ای که در طول روز انجام می‌دهیم و باید هم باشد، امر دیگری اهمیت دارد و از سایر مباحث مهم‌تر است و آن بحث مفاهیم نماز می‌باشد، مفهوم نماز از الله اکبر تا سلام.
همچنین در بین مفاهیم نماز هیچ مفهومی بالاتر از بحث توحید وجود ندارد یعنی بیشترین مبحثی که باید در نماز مطرح شود بحث توحید است؛ اصلی‌ترین سخن نماز توحید است. با کمی دقت در کلمه الله اکبر متوجه می‌شویم که قبل از نماز بیشترین ذکری که گفته میشود الله اکبر است. هم در اذان و اقامه و هم در خود نماز هم همینطور است؛
نماز الله اکبری دارد که هم واجب است و هم رکن، (الله اکبر اول نماز)؛ الله اکبری دارد که واجب است ولی رکن نیست، (سبحان الله والحمدلله و لااله‌الاالله و الله اکبر)؛ الله اکبری هم دارد که واجب نیست بلکه مستحب است. (مثلاً قبل از رفتن به رکوع و بعد از سر برداشتن از رکوع گفتن الله اکبر مستحب است).
بعد از نماز هم باز بیشترین ذکر مستحب الله اکبر است؛ سه تکبیر بعد از نماز و سی و چهار مرتبه در تسبیحات حضرت زهرا(س).
در طول شبانه‌روز هم بیشترین ذکری که چه واجب و چه مستحب باشد، الله اکبر است.
بصیرت اعتقادی در نماز
البته بحث توحید فقط منحصر به الله اکبر نیست. یعنی تشهد که می‌گوییم مربوط به توحید است؛ (اشهد ان لااله‌الاالله وحده لا شریک له)، تسبیحات اربعه هم توحید است؛ (سبحان الله والحمدلله و لااله‌الاالله و الله اکبر) این توحید است؛ ایاک نعبد و ایاک نستعین هم توحید است.
سوره توحید هم که عنوانش توحید است و در نماز به عنوان یک سوره بعد از سوره حمد خوانده میشود. یعنی خداوند تبارک و تعالی به طرق مختلفی توحید را مطرح می‌کند.
توحید یعنی چه؟ توحید صفر تا صدش بصیرت است. یعنی اطاعت نکردن از غیر خداوند تبارک و تعالی، حتی پدر و مادری که این قدر در آیات قرآن به آن سفارش شده است که باید به آنها احسان کنیم؛ آیه «وبالوالدین الاحسانا» در آیات مختلفی بیان شده است و تأکیدات فراونی نسبت به پدر و مادر وجود دارد، اما با وجود این همه ارزش و جایگاه، خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید اگر پدر و مادر تمام هم و غمشان را گذاشتند که تو را به خدا مشرک کنند، دیگر اطاعت لازم نیست. «وَإِنْ جَاهَدَاکَ لِتُشْرِکَ بِی مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُمَا» (عنکبوت/8). یعنی حق اطاعت از پدر و مادر را نداری. در آیه 15 سوره لقمان هم به این مطلب اشاره شده است.
پس توحید یعنی اطاعت نکردن از غیر خدا ولو پدر و مادر، تا چه برسد به مشرکین و دشمنان دین خدا.
معنی دیگر و دقیق‌تر توحید این است که اصلاً تکیه به غیر خدا نزنیم «مَثَلُ الَّذِینَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِیَاءَ کَمَثَلِ الْعَنْکَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَیْتًا وَإِنَّ أَوْهَنَ الْبُیُوتِ لَبَیْتُ الْعَنْکَبُوتِ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ» یعنی اگر بخواهیم این توحیدی را که در نماز هست دقیق و عمیق بررسی کنیم تمام معارفی که به دنبال آنها هستیم در همین بحث توحید پیاده میشود.
بصیرت پیدا کردن و در راه حق حرکت کردن از معانی توحید است و این همان نکته مهمی است که خداوند تبارک و تعالی ما را بدان سفارش می کند و باید هر روز این عبادت را انجام دهیم. و از این عبادت روزانه (خواندن نماز) یک درس می گیریم که در انتهای بحثمان اشاره خواهیم کرد.
نمازخوان‌های گمراه
در کنار این همه آیات و روایات زیادی که در اهمیت نماز وجود دارد یک نکته خیلی مهم و اساسی نهفته است و آن این است که نماز به تنهایی مهم نیست؛ چرا نماز به تنهایی مهم نیست؟!! به این دلیل که با دقت در تاریخ متوجه می‌شویم که عده‌ای از همین نمازخوان‌ها ضربات زیاد و جبران‌ناپذیری به اسلام زده‌اند. تمام جنگ‌های امیرالمؤمنین(ع) با نمازخوان ها بوده است. قاتلین اباعبدالله الحسین(ع) هم نمازخوان بودند و خیلی از آنها حتی نماز شب می‌خواندند. پس نماز به تنهایی ارزش نیست؛ نماز وقتی ارزش پیدا می‌کند که در کنار آن بصیرت باشد، در ماجرای جناب حُرّ هم دقت کنیم می‌بینیم وقتی که در مقابل امام حسین(ع) قرار می‌گیرد نماز خوان هست و زمانی هم که به امام می‌پیوندد و در کنار امام قرار می‌گیرد باز هم نمازخوان است لکن این نمازش همراه با بصیرت است و راه حق را پیدا کرده است، یعنی با بصیرتی که پیدا می‌کند حق را از باطل تشخیص می‌دهد؛ ولیّ خدا را از اولیای طاغوت تشخیص دهد و می‌فهمد که حق با اباعبدالله الحسین(ع) است. یعنی دقیقاً از وقتی که بصیرت پیدا می‌کند ارزش هم پیدا می‌کند.
پس باید به این نکته بیشتر دقت کنیم که بصیرت برای همه و همیشه لازم است.
نقش نماز در بصیرت‌افزایی
ما در نماز از دو گروه تبری می‌جوییم یکی از مغضوبین و یکی از ضالین؛ یعنی من دعا می‌کنم جزء منعمین باشم که نه مغضوب هستند و نه ضال هستند.
این مغضوبین و ضالین چه کسانی هستند؟ در زیارت جامعه کبیره مغضوبین را منکرین ولایت می شمارد «و علی من جهد ولایتکم غضب الرحمن»؛ یعنی اگر کسی ولایت اهل بیت را انکار کند و در مقابل اهل بیت و ولایت بایستد از مغضوبین محسوب میشود؛ و ضالین را جداشدگان از ولایت و اهل بیت(ع) می‌داند. «و ضل من فارقکم».
مغضوبین و ضالین دو گروه هستند، مغضوبین کسانی هستند که در مقابل حق می‌ایستند و ضالین کسانی هستند که سکوت می‌کنند و کاری به حق و باطل ندارند. یعنی نماز خود را می‌خواند و در هیأت عزاداری می‌کند، ولی می‌گوید ما را چه به سیاست؛ ما را چه به حکومت؛ ما با دیگران کاری نداریم هر کسی هر کاری می‌خواهد بکند، بکند؛ این فرد برایش فرقی ندارد که شاه حکومت کند یا کس دیگری. برایش تفاوتی ندارد که ولی و حاکم، ولی فقیه باشد یا طاغوت باشد. اینها ضالین هستند و باید از اینها تبری بجوییم.
مغضوبین کسانی هستند که به خانه امیرالمؤمنین(ع) رفتند و خانه را به آتش کشیدند و ضالین کسانی هستند که سکوت کردند و در خانه‌هایشان نشستند و این ضالین بودند که کمر اسلام را شکستند.
در کربلا هم مغضوبین کسانی بودند که علیه امام حسین(ع) شمشیر کشیدند و ضالین هم کسانی بودند که سکوت کردند و گفتند: حالا ببینیم چه می شود، این «ببینیم چه میشود»ها گفته شد و سر اباعبدالله(ع) روی نیزه رفت.
اینکه در نماز می گوییم خدایا من جزء ضالین نباشم خودش پیامی دارد و این پیام عمومی است و معنایش این است که سکوت در برابر هر طاغوتی ممنوع است، و این ممنوعیت برای تمام مکلفین لازم‌الاجرا است و در آخرت در مورد این وظیفه همانند سایر تکالیف مورد سوال و مواخذه قرار خواهیم گرفت.
فتنه‌ها و اتفاقاتی که علیه نظام اسلامی و انقلاب رخ می‌دهد، جامعه اسلامی و امت اسلام باید وارد میدان شوند و هیچ کس حق سکوت ندارند، در جریان انقلاب اسلامی وقتی حضرت امام خمینی(ره) را دستگیر کردند و روزنامه اطلاعات اهانتی به امام کرد، تمام علما و مراجع بزرگوار وارد میدان شدند و با صدور بیانیه مردم را به میدان آوردند. اکنون نیز در جریان این فتنه‌ها مغضوبین کسانی هستند که به خیابان‌ها می‌ریزند و اغتشاش می‌کنند و ضالین کسانی هستند که سکوت می‌کنند و می‌گویند «به ما ربطی ندارد» یا «حالا ببینیم چه میشود».
بصیرتی که ما از نماز می‌گیریم این است که سکوت ممنوع است در طول تاریخ و در همه زمان‌ها سکوت ممنوع بوده و خواهد بود. کسانی که در زمان حضرت امیرالمؤمنین(ع) و حضرت ابی عبدالله(ع) سکوت کردند و گفتند کاری به دعوای خانوادگی همسر و داماد پیامبر نداریم، با سکوتشان به باطل کمک کردند؛ امروزه هم یقیناً اگر کسی همانند آنها سکوت کند و هیچ دخالت موضع گیری نداشته باشد روز قیامت در ردیف آنها قرار گرفته و به شدت مواخذه خواهد شد. مگر اینکه قبل از مرگ توفیق توبه پیدا کند و به مسیر حق برگردد.
نماز و بصیرت به روز
نماز که تکرار می شود پیام مهمی دارد و آن این است که معارف نماز باید روزانه و به روز باشد، بحث توحید باید به روز باشد، معاد به روز باشد و بحث مغضوبین و ضالین که مطرح شد به روز باشد. در کنار همه معارفی که در معنای مغضوبین و ضالین وجود دارد و ما گوشه‌ای از آنها را مطرح کردیم، بروز بودن اهمیت زیادی دارد. گویا خداوند تبارک و تعالی نکته مهمی را به ما گوش زد می کند و آن نکته این است که بصیرت باید هر روز به دست بیاید و ارزش بصیرت به بروز بودن بصیرت است و الا فایده‌ای ندارد؛ اگر کسی الان بگوید علی حق است و حق با علی است و با وجود این همه روایت چطور مردم زمان امیرالمؤمنین(ع) آن حضرت را تنها گذاشتند و 25 سال آن حضرت را خانه‌نشین کردند و یا در مورد جریان کربلا راحت تصمیم‌گیری می‌کند که با وجود این همه آیه و روایت، چرا امام حسین(ع) تنها ماند و سرش به روی نیزه رفت؟!!
ولی در مورد فتنه‌ها و اتفاقات علیه نظام اسلامی هیچ موضع‌گیری نکند، بی‌بصیرت شمرده میشود. بصیرت پیدا کردن نسبت به زمان امیرالمؤمنین(ع) و کربلا خیلی مهم نیست و اجازه بدهید این را هم اشاره کنم که الان بصیرت پیدا کردن نسبت به فتنه 88 هم خیلی مهم نیست؛ فتنه 88 که تمام نیروهای ضد انقلاب در دفاع از آن برخواستند و رهبری انقلاب تمام قد مقابل سران فتنه و خواسته‌هایشان ایستادند، الان برای آن موقع بصیرت پیدا کردن مهم نیست و خیلی هنر نکرده است کسی که الان برای آن زمان بصیرت پیدا کند بلکه بصیرت باید به روز باشد.
زمانی که امیرالمؤمنین(ع) درگیر با بعضی‌ها هست در جنگ جمل و صفین و ... اگر آن موقع کسی بصیرت پیدا کرد مهم است. بعد از شهادت حضرت و تمام شدن ماجرا هیچ فایده و اهمیتی ندارد که به آن بصیرت پیدا کنی یا نه. اگر کسی هم در فتنه 88 به روز بود همان موقع بصیرت پیدا می‌کرد و قبل از 9 دی می‌فهمید که فتنه‌ای در کار است. بصیرت قبل از اتمام ماجرا ارزش دارد. الان هم آن بصیرتی ارزش دارد که در مورد فتنه اخیری که در جامعه رخ داده است باشد، الان که در بعضی از شهرها عده‌ای بیرون می‌ریزند و به مردم و جامعه آسیب می‌زنند و اغتشاش می‌کنند، اگر کسی متوجه شود این چه فتنه‌ای است و پشت سر اتفاقات و مسببین این فتنه چه کسانی هستند و به موقع موضع‌گیری کند و به دفاع از حق به پا خیزد، ارزش دارد، این یعنی بصیرت به روز داشتن.
اگر خدا می‌گوید نماز را هر روز تکرار کن یعنی بصیرت تو هم باید بروز باشد. الان کسی برای سران فتنه 88 حرف بزند خیلی هنر نکرده است. اما اگر کسی سران فتنه الان را شناخت و فهمید چه کسانی بودند که باعث این فتنه بودند، چه کسانی گرانی را رواج دادند چه کسانی شبکه‌های اجتماعی را ترویج کردند و گفتند ما جلوی این را نمی‌گیریم و بگذارید هر کس هر حرفی می‌خواهد بزند، علما فریاد زدند که دین مردم در خطر است ولی گفتند اشکال ندارد اینها خودشان قدرت تشخیص دارند و می‌توانند تشخیص دهند و الان متوجه شدند که اشتباه کردند، ما باید مسببین فتنه را الان پیدا کنیم، سران فتنه را الان باید پیدا کنیم و إن‌شاءالله خداوند تبارک و تعالی این توفیق را به ما بدهد تا بتوانیم بصیرتمان به روز باشد و در راه این بصیرتی که پیدا می‌کنیم إن‌شاءالله قدم برداریم و به آن عمل کنیم.