1- گسترش شهر قم
شهر قم به تدريج از شمال شرقى، به جنوب غربى که محل دفن آن حضرت بود کشيده شد به طورى که حرم فاطمه معصومه(س) که در حاشيه شهر قرار داشت، امروزه در مرکز شهر و در آبادترين قسمت آن واقع است.
2- مورد توجه شدن قم
توجه پادشاهان و حاکمان و طبقات گوناگون مردم به اين شهر و کوچ بسيارى از افراد مشتاق اهل بيت عليهم السلام براى اقامت در آن، به خاطر مدفون بودن حضرت معصومه(س)در اين شهر است.
3- استحکام مذهبى قم
قم از جنبه مذهبى استحکام ويژهاى يافته و مرکز روحانيت شيعه شد. و عدهاى از بزرگترين علماى شيعه از آنجا برخاسته يا در آن اقامت کردند.
4- کثرت سادات در شهر قم
بعد از دفن حضرت معصومه(س) عده بسيارى از فرزندزادگان امام حسن(ع) و امام حسين(ع) و موسى بن جعفر(ع) و على بن موسى الرضا(ع) و از فرزندان محمد حنفيه و زيد بن على بن الحسين(ع) و اسماعيل فرزند امام صادق(ع) از اطراف به قم روى آوردهاند. از آنجا که اين شهر از ابتدا مورد نظر آل على(ع) بوده است و مردم قم نسبت به اولاد پيغمبر(ص) ارادت و علاقه خاصى داشتهاند، به تدريج بعد از ورود حضرت معصومه(ع) از نظر کثرت سادات، موقعيت بى نظير و يا کم نظيرى يافته است.
امروزه کثرت سادات قم، به خوبى محسوس و مشهود است و چند محله به نام علويان و سادات است که بيشتر آنها سيد هستند، از جمله محله سيدان، محله موسويان و محله موسى سلام بر مردم قم! خداوند شهرهاى آنان را با باران سيراب کند و برکتها را بر آنان نازل کند و بدىهاى آنان را به خوبى مبدل گرداند. آنها اهل رکوع و سجود و قيام و قعودند. آنان فقيه و دانشمند و اهل درک حقايق و روايت و عبادت نيکو هستند.
مبرقع و همچنين وجود سادات برقعى و رضوى و چاووشى و غيره نشانگر اين حقيقت مىباشد.
5- توجه به امور امامزادگان
مردم قم از اوايل قرن سوم هجرى که فاطمه معصومه(ع) در قم مدفون شد، در بزرگداشت مقابر اولاد پيامبر(ص) همان تلاش را کردند که در زمان حياتشان از آنان به عمل مىآوردند. ساختن بناهاى مجلل و بارگاه و گنبد و وقف اموال در اين راه از جمله اين تلاش هاست. در دوره صفويه و قاجاريه، بعضى از جهانگردانى که به ايران آمده و از قم عبور کردهاند، در سفرنامههاى خود امامزادگان قم را وصف نموده و حتى در پاره اى از آنها در تعداد امامزادگان افراط کردهاند.
6- پرورش علماى بزرگ در شهر قم
يکى ديگر از برکات فاطمه معصومه(ع)، پرورش عالمان و انديشمندان بزرگ در اين شهر مىباشد که به نام بعضى از آنان اشاره مىشود:
- على بن حسين بن بابويه قمى، پدر شيخ صدوق يا صدوق اول;
- محمد بن على بن بابويه قمى، معروف به شيخ صدوق و نويسنده نزديک به 300 کتاب در اصول و فروع;
- محمد بن حسن صفار، از ياران نزديک امام حسن عسکرى(ع);
- احمد بن اسحاق قمى، وکيل امام عسکرى(ع) در قم و سازنده مسجد معروف امام به دستور آن حضرت;
- احمد بن ادريس قمى، از محدثان شيعى;
- زکريا بن آدم، از اصحاب امام رضا(ع);
- ابوعبدالله محمد بن خالد برقى، اديب، محدث و نويسنده کتابهاى مهمى همچون: التنزيل و التعبير، کتاب العلل، کتاب يوم و ليله.
- احمد بن محمد بن خالد برقى، منسوب به برقرود قم و نويسنده کتابهاى فراوانى همچون: المحاسن، کتاب التبليغ و الرساله، کتاب التراحم و التعاطف، و ساير تاليفات وى که به دهها جلد بالغ مىشود.
- على بن ابراهيم قمى، مفسر معروف;
- خواجه نصير الدين طوسى جهرودى معروف به استاد البشر و از افتخارات جهان اسلام;
- صدر المتالهين شيرازى، که آثار برجسته فلسفى از جمله: اسفار اربعه، شواهد الربوبيه، شرح کافى و... را پديد آورد;
- ملا عبد الرزاق لاهيجى، فيلسوف وحکيم نامدار شيعه در قرن 11 و صاحب کتابهاى شوارق الالهام و گوهر مراد;
- حاج ملا مهدى قمى نراقى، نويسنده جامع السعادات;
- ميرزا ابوالقاسم قمى (ميرزاى قمى)، صاحب قوانين و داراى کرامات بى شمار.
وصدها عالم و دانشمند و شاعر و وزير و مورخ و رجال علمى و مردان سياست و وزارت از اين خطه ظهور نمودهاند که تفصيل آن در جاى خود بيان شده است.
7- حوزه علميه قم
يکى ديگر از برکات مزار مقدس بانوى دو عالم، حضرت معصومه(ع) در شهر قم، رونق گرفتن حوزه علميه مىباشد. تاريخ اين کانون علم و فقاهت به قرنها قبل بر مىگردد. ابراهيم بن هاشم قمى، سعد بن عبدالله قمى، احمد بن اسحاق قمى، على بن بابويه قمى و دهها محدث و عالم شيعى از اوايل قرن سوم هجرى به بعد، زمينه گسترش علم و ادب و حديث را در اين شهر ايجاد کرده بودند.
هجرت ملاصدرا فيلسوف نامى شيعه به قم چهره ديگرى به اين حرکت داد. سکونت مرحوم فيض کاشانى در قم و تاسيس مدرسه فيضيه در جوار حرم مطهر حضرت معصومه عليها السلام، رشد فکرى و فضاى علمى اين شهر را دگرگون نمود.
اين رشد علمى همچنان رو به بالندگى بود تا در سال 1315 شمسى مرحوم شيخ عبدالکريم حائرى پرچمدار علم و فضيلت از اراک به قم آمده و روحى تازه به کالبد اين کانون فقاهت و معنويت دميد. اقبال آيت الله العظمى بروجردى رحمه الله به قم، فعاليتهاى فرهنگى واجتماعى را در اين شهر تسريع نموده و همچنين ورود مراجع و دانشمندان بزرگ شيعى و همراهى آنان با حرکت حوزه علميه در شکوفائى آن نقش به سزايى داشت.
امروزه به برکت معنوى حضرت فاطمه معصومه عليها السلام، مجمع بزرگى از مراجع، آيات عظام و فقيهان و مجتهدان در اين شهر نورانى و ملکوتى ايجاد شده است که مورد توجه جهانيان مىباشد.
هم اکنون خيل عظيمى از طلاب و دانش پژوهان علوم اسلامى در اين حوزه مقدسه به تحصيل و تدريس اشتغال دارند که با زعامت مراجع تقليد و تدبير مديريتحوزه علميه قم برنامه ريزىهاى خاصى براى توسعه و بارور نمودن هرچه بيشتر علوم اسلامى و تخصصى نمودن آن در حال انجام است که آينده روشن و بالندهترى را نويد مىدهد. لازم به ذکر است اين زمانى مىرسد که از قم علم و دانش به ديگر شهرها از شرق تا غرب عالم منتشر مىشود، تا جايى که اين شهر اسوه و الگوى شهرهاى ديگر گشته و هيچ کس در روى زمين باقى نمىماند که از قم به او بهرههاى علمى و دينى نرسد تا آنکه زمان ظهور حجت خدا و قائم ما فرا رسد.
رونق علمى شهر قم را امام صادق عليه السلام دهها سال قبل از ورود حضرت معصومه عليها السلام به شهر قم، پيش بينى کرده و فرموده بود: «زمانى مى رسد که از قم علم و دانش به ديگر شهرها از شرق تا غرب عالم منتشر مى شود، تا جايى که اين شهر اسوه و الگوى شهرهاى ديگر گشته و هيچ کس در روى زمين باقى نمىماند که از قم به او بهرههاى علمى و دينى نرسد تا آنکه زمان ظهور حجت خدا و قائم ما فرا رسد» .
8- انقلاب اسلامى ايران
از مهمترين ويژگىهاى شهر قم و آثار و برکات حضرت معصومه(ع) تشکيل هستههاى مرکزى انقلاب اسلامى ايران در اين نقطه حساس کشور مىباشد. شهر قم بستر قيام و انقلاب و پرورشگاه بنيانگذار جمهورى اسلامى ايران است.
اکثر حوادث انقلاب اسلامى با اين شهر مرتبط بوده است و البته به وقوع چنين حادثهاى در شهر قم در گفتار ائمه اطهار(ع) نيز اشاره شده است و روايت معروف حضرت کاظم عليه السلام در اين مورد، قابل انطباق با انقلاب اسلامى ايران است. مطمئنا اگر انقلاب با عظمت اسلامى - که از شهر قم ريشه گرفته و موج آن تمام نقاط عالم را تحت تاثير قرار داد - مصداق منحصر به فرد اين گفتار زيبا نباشد، حتما يکى از مصاديق آن خواهد بود; چراکه ويژگىهاى مورد ستايش امام هفتم(ع) دقيقا در مورد رهبر و مردم ايران صادق مىباشد. آن ويژگىها عبارتند از:
1- رهبر آنان مردى از اهل قم است.
2- رهبر آنان مردم را به سوى حق مىخواند.
3- پيروان و طرفداران او اراده و استقامتى قوى و آهنين دارند.
4- خستگى در آنان راه ندارد.
5- طوفانهاى حوادث آنان را متزلزل نمىکند.
6- توکل بر خدا دارند.
7- به خاطر پارسايى پيروزند.
متن روايت چنين است که امام موسى کاظم عليه السلام فرمود: «رجل من اهل قم يدعوا الناس الى الحق، يجتمع معه قوم کزبر الحديد، لاتزلهم الرياح العواصف و لا يملون من الحرب و لايجبنون و على الله يتوکلون والعاقبة للمتقين»; مردى از اهل قم [به پا مىخيزد و] مردم را به حق فرا مىخواند. گروهى به يارى او بر مىخيزند که مانند قطعههاى آهن هستند، تندبادها [ى حوادث و مشکلات] آنان را متزلزل نمىکند و از جنگ خسته نمىشوند و نمىترسند و بر خدا توکل مىکنند. پيروزى نهايى از آن پرهيزکاران است» .
منبع:باشگاه خبرنگاران