- مادر امام سجاد علیه‌السلام یکی دیگر از زنانی است که در نهضت عاشورا از او یاد می‌شود. مطابق قوی‌ترین نقل‌ها، اسم ایشان شهربانو بود. البته این نام به صورت‌های دیگری مانند شهربانوا، شهربان، شاه‌زنان، شه‌زنان، جهان‌شاه، ریحان‌شاه نیز ثبت شده است. اما به نظر می‌رسد که نام اصلی این بانوی بزرگوار همان شهربانو بود که به عنوان لقب زنان اشراف در ایران به کار می‌رفته است و احتمال می‌رود سایر عناوین که مشتق از نام شهربانو نیستند، کنیه‌های ایشان باشد.
- شهربانو دختر یزدگرد، پادشاه ایران بود و مطابق نقل‌های تاریخی پس از شکست لشکر ایران از اعراب در زمان خلفای دوم یا سوم، این خانواده اسیر شده و بعد از اسارت طی ماجراهایی به همسری امام حسین علیه‌السلام درآمد. امیرمؤمنان علیه‌السلام در وصف شهربانو به امام حسین علیه‌السلام می فرمایند: این بانو، بهترین زمینیان را برای تو به دنیا خواهد آورد.
- مطابق نقل‌ها سه فرزند شهربانو در کربلا حاضر بودند؛ زینب و ام‌کلثوم و حضرت سجاد علیه‌السلام.
در مورد حضور شهربانو در کربلا اقوال متفاوتی نقل شده است. بر اساس یکی از نقل‌ها، زمان وفات ایشان هنگام ولادت امام سجاد علیه‌السلام بود؛ اگر این قول را بپذیریم، بحث از حضور ایشان در کربلا منتفی است.
اما در بیشتر منابع از بانویی در کربلا یاد شده است که برخی نام او را لیلا و برخی شهربانو ذکر کرده‌اند. در کتاب مناقب ابن شهرآشوب به بانویی بر سر پیکر علی اکبر علیه‌السلام اشاره شده است که مات و مبهوت نشسته و به آن پیکر خیره شده بود؛ در مورد این‌که این بانو کیست، مادر خود علی اکبر علیه‌السلام، لیلا و یا شهربانو اختلاف است.
اگر در هر دو نقل هم شک داشته باشیم، آن‌چه که مسلم خواهد بود آنست که یکی دیگر از همسران امام حسین علیه‌السلام علاوه بر رباب، در کربلا حاضر بوده است؛ لیلا یا شهربانو. این امر بینابین است، اما بر اساس مطالعاتی که انجام شده است به نظر می‌رسد، حضور شهربانو در کربلا بعید باشد؛ چراکه ما شاهدیم امام سجاد علیه‌السلام در کربلا مریض بودند و مقتضی این امر آنست که مکالماتی از مادر ایشان که به سبب این بیماری و مراقبت و پرستاری از امام سجاد علیه‌السلام بر بالین ایشان بودند نقل شود؛ درصورتی‌که آن‌چه بیان شده است در مورد حضرت زینب سلام‌الله‌علیها و زنان دیگر حرم است.
منبع:باشگاه خبرنگاران