امروزه چه چیزهایی آفات عزاداری برای اهل بیت (علیهم السلام) است؟
اصولا هر جلسه و اجتماعی باید به طور طبیعی متاثر از موضوع و محتوایی باشد که باعث تشکیل آن جلسه شده است. وقتی برای عاشورای حضرت سیدالشهدا (ع) اقدام به تشکیل هیئت و مراسم سوگواری و اقامه عزای سیدالشهدا(ع) می‌کنید باید شاخص های نهضت عاشورا را هم بشناسید و هم رعایت کنید. ما در مراسم عزای اهل بیت (علیهم السلام) اقامه عزا می کنیم نه سوگواری معمولی. این اقامه عزا برای فرصتی است که از دست بشریت گرفته شده و برای جفایی است که در حق انسانیت انسان روا شده است. مردم زمانی که از هدایت و امامت و خلافت و حکومت اهل بیت (علیهم السلام) دور و محروم ماندند سرنوشتشان به طرف تباهی کشیده شد و باعث همین ناهنجاری هایی شد که ملاحظه می کنید.

این هیئت‌ها و تجمع‌هایی که به نام اقامه عزا یا امر اهل بیت (علیهم السلام) انجام می شود باید روح هدایتی خود را از حضرات معصومین بگیرد. حضرت سیدالشهدا(ع) وقتی که از مدینه حرکت کردند، یادداشت کوتاهی به یادگار گذاشتند که در تاریخ معروف به وصیت امام به محمد حنفیه است. آن وصیت هم منشور نهضت اباعبدالله (ع) و هم قانون اساسی هر هیئت و تجمعی برای اقامه امر سیدالشهدا(ع)ست. امام فرمودند: «انی لم اخرج اشرا و لا بطرا و لا مفسدا و لا ظالما و انما خرجت لطلب الاصلاح فی امه جدی محمد صلی الله علیه و آله» یعنی من نه از روی خودخواهی و خوشگذرانی و نه برای فساد و ستمگری از شهر خود بیرون نیامدم بلکه هدفم امر به معروف و نهی از منکر بود و خواسته‌ام اصلاح مفاسد امت بود.

نماز برای حال کردن نیست برای اقامه امر خداست

این ستون خیمه حسین بن علی(ع) است. اگر در اطراف ستون افراد و افکاری استقرار پیدا کنند که با این چهار ویژگی انحصاری که وجود مقدس ابا عبدالله (ع) معین کرده سازگار باشند؛ اینها ولو اینکه در خیمه ابا عبدالله (ع) باشند اما به طرف خیانت به سیدالشهدا(ع) رفتند. مردم که می دانستند حضرت خودنما و ماجراجو و اهل ظلم و فساد نیست. هم خودش و هم پدر و مادر و جد والا مقام ایشان را می شناختند. لذا امام در مقام معارفه و تبیین حرکت خود بیعت نکرد. امام هدف ها را معین کرد که همراهی با جریان حق بدون برخوردار شدن از این چهار ویژگی و حذف کردن این چهار ویژگی منکر و تبهکارانه ممکن و میسر نیست. پس در قدم اول در هیئت حسین بن علی(ع) جای خودنمایی نیست. جای ماجراجویی هم نیست. ظلم و فساد هم نباید در ساحت آنچه منتسب به ابا عبدالله (ع) است، به ظهور برسد. اگر هر کدام از این ویژگی ها در جایی بود ولو اینکه سینه بزنند حسینی نیست. امام فرمود: انما خرجتم لطلب اصلاح فی امت جدی. نفرمود فی دین جدی یا فی امر جدی. اراده من به اصلاح امور مردم است. این اصلاح امور مردم باید در ترازوی خود سیدالشهدا (ع) معنا شود. یعنی هر تجمع برای حسین بن علی باید بار اصلاحی، روشنگری و بصیرت افزایی داشته باشد تا در سایه آن مصلحی تربیت شود که بتواند صلاح و سلامت و خیر را به جامعه برگرداند. لذا این جلسات حزن و سوگواری برای سیدالشهدا (ع) جلسات حال کردن نیست ولو اینکه بهترین حال از خانه اهل بیت (علیهم السلام)عصمت و طهارت به امت ارزانی می شود؛ اما جنس همراهی با اهل بیت (علیهم السلام)مثل جنس اقامه صلاة.

یعنی مهمترین ویژگی عزاداری حسینی چگونه باید باشد؟
هر تجمع برای حسین بن علی باید بار اصلاحی، روشنگری و بصیرت افزایی داشته باشد است. نماز برای حال کردن نیست برای اقامه امر خداست ولی وقتی امر خدا اقامه می شد تنهی عن الفحشا و المنکر هم در آن هست. تقرب و نزدیکی به خداوند متعال هم در آن وجود دارد. هر هیئتی باید یک جریان اصلاحی باشد یعنی یک علم اصلاحات و یک علم بصیرت افزایی و یک علم روشنگرانه برای صیانت از دین در آن برافراشته و مشعل هدایت باشد. مطلب بعدی این است که فرمود: ارید ان آمر بالمعروف و تنهی عن المنکر. هرچیزی که در هیئت به وجود می آید باید از جنس معروف باشد. سیدالشهدا(ع) در خیمه و اردوگاه خود را به روی همه باز کرد اما قابلیتی به وجود آورد که همه در آن جا نشدند ولی هر کسی که در خیمه حسین بن علی(ع) بود، تنهایی به یک امت تبدیل شد. تنهایی به یک امام برای هزاران امت تبدیل شد.

هیئت باید پایش را جای پای پیغمبر(ص) و علی بن ابیطالب(ع) بگذارد

نکته اساسی و محوری در هیئت و جرقه‌ای از هیئت های حسینی همین انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی است. ملت ایران انقلاب اسلامی را در سایه قال الباقر و قال الصادق و در سایه مکتب تربیتی هیئت های مذهبی و دینی به دست آورد. مردم با شعر خوانی انقلاب نکردند. با میتینگ و گردهمایی های حزب بازی و دسته سازی و وابستگی به این کشور و آن کشور هیچ چیزی به دست نیامد. همه در سایه اعتقادات مردم به دست آمد و اعتقادات مردم در همین تکایا و هیئت های مذهبی شکل گرفت و وقتی که با هم تجمیع شد و به هم رسید مثل یک موج بنیان کن بساط طاغوت و طاغوتی گری در این کشور را جمع کرد. هیئت باید پایش را جای پای پیغمبر(ص) و علی بن ابیطالب(ع) بگذارد . از هر راهی که آنها رفتند باید عبور کند و از هرچیزی که آنها اجتناب کردند باید اجتناب کند. اگر همین شاخص ها و معیارهایی که خود سیدالشهدا(ع) برای ما به کار گذاشته به کار بگیریم اول خود ما اصلاح می شویم و تا وقتی خود ما اصلاح نشدیم قدرت اصلاح کردن دیگران را پیدا نخواهیم کرد. چون تربیت نایافته قدرت تربیت دهی و اثرگزاری نخواهد داشت.

هر شاعر، سخنران و ذاکر باید خود را یک مجاهد فی سبیل الله ببیند

وقتی به ساختار هیئت ها نگاه می کنیم، متوجه برنامه ریزی های دشمن در ابعاد مختلف می شویم. دشمن برای هیئت ها و عزاداری های ما هم برنامه ریزی دارد.هیئتی ها باید چگونه آگاهی از این موضوع داشته باشند و دشمن از چه راهی وارد می شود؟
دشمن از هر راهی برای ضربه زدن به دین وارد می شود و هیچ مجموعه دینی از امنیت برخوردار نیست که خاطرجمع باید هیچ خطر و تهدید و نفوذی انجام نمی شود و ناب و زلال در همین مسیر هدایت الهی الا و لابد خواهد ماند. اگر کسی این باور را دارد، اولین زاویه انحرافی در شخصیت او به وجود آمده است. ما از هیئت ها و تکایا برکات فراوانی به دست آوردیم. دین با همین یا حسین ها حفظ شده است. اگر مجالس اقامه عزای اهل بیت (علیهم السلام) نبود ساحت دین را از روی کره زمین جمع کرده بودند. گریه ها و اقامه عزایی که در هیئت ها و تکایا در رابطه با امر اهل بیت (علیهم السلام) انجام می دهیم حرکت است. یک تفنن نیست بلکه معرفت است.

هر شاعر و سخنران و ذاکری وقتی پا به رکاب گفتن سرودن و خواندن می گذارد باید خود را یک مجاهد فی سبیل الله ببیند. دشمن می داند هیئت ها و تکایا یکی از ابزار قدرتمند انتشار مکتب اهل بیت (علیهم االسلام) هستند. در این مجالس چه اتفاقاتی می افتد. اول اینکه اتحاد مردم بر پایه دین است. تمام هزینه های هیئت ها را خود مردم می پردازند. جدی ترین و دقیق ترین قانونمندی ها را بدون اینکه در جایی ثبت شود دارد. در هر هیئتی که می روید تمام افراد دست اندر کار منطبق با وظیفه شان ایثارگرانه بدون توقع و منت و در حد تام و تمام به کارهایشان عمل می کنند. اصلا شخصی را پیدا نمی کنید که کار خود را به دوش دیگران بیاندازد. این کاریست که در هر سیستم و دیوان اداری با قوانین و مقررات و آیین نامه ها موفق به انجام آن نمی شوند. اما هیئت منسجم است.

شخصی که سخنرانی می کند، شخصی که روضه می گوید، ذاکر مجلس و انتظامات و پذیرایی و غیره ،همه اینها این کار را به عنوان یک امر مقدس در سایه امر اهل بیت (علیهم السلام) برای خود تعریف کرده اند. اما آنچه اینجا هست این است که دشمن بی تردید برای هیئت ها برنامه دارد و به همان میزانی که برای اقامه عزای سیدالشهدا (ع) اهتمام می شود برای صیانت از مجالس عزا نیز باید تلاش تلاش و مجاهده شود. ما وقتی سابقه تاریخی جریان های ضد توحیدی را نگاه می کنیم، در همه صنوف مورد احترام مردم آدم تربیت کرده اند. آیت اله نفوذی، دانشمند نفوذی و مداح نفوذی تربیت کرده اند . اینکه عده ای انتحاری جایی را منفجر می کنند کم خسارت ترین آنهاست. اما گاهی با نفوذ دادن یک شخص در یک هیئت و جامعه روضه حنجره او را به یک بمب و عامل انفجاری و انتحاری وحشتناکی تبدیل می کنند که جسم را متلاشی نمی کند بلکه روح و اعتقاد مردم را یک جا منهدم می کند.

هیچ اشکالی به هیئت های ما وارد نیست؟
یک اشکالی که الان در هیئت های ما وجود دارد این است که هیچ سازمان مدون فکری موفقی برای پالایش ندارد. بعضی چهره ها در بین مداحان اهل بیت وزنه ملی هستند. شخصیت های بسیار معتبر، فاضل، بااخلاص و دارای اطلاعات خوب هستند و مجالس اهل بیت (علیهم السلام) روی گرده آنها سوار است و آنها با عزت و سربلندی و توفیق آن را حمل می کنند. آنها خودشان نوعی از علم هدایت هستند. اما این به این معنا نیست که نسبت به بعضی افراد با انگیزه های پایین و بدون اطلاعات و دانش کافی و بدون برخورداری از زمینه های مناسب مراقبت نکرد. مردم عاشق اهل بیت (علیهم السلام)هستند و هرجا ذکر اهل بیت (علیهم السلام)باشد مردم اجتماع می کنند. ما هر کدام موظف به صیانت به هیئت خودمان نیستیم. اگر در جوارمان رویش های غلطی به وجود آمد باید مراقبت کنیم. باید بشناسیم. بعضی ها هستند که علاقه مندند اما مهیا نشده اند. باید آنها هم تربیت شوند.

با توجه به اینکه مخاطبان ما جوان ها هستند راههای شناخت سره از ناسره برای جوان ها چیست ؟ و راههای مقابله با ناسره ها چیست؟
الان کار برای ما به مراتب سخت تر از اول انقلاب و سخت تر از کشورهای دیگر است. در کشورهای دیگر یک حکومت هایی دارند که نه تنها دعوی دار اسلام نیستند بلکه نقطه مقابل اسلامند. در آنجا مردم مثل زمان قبل از انقلاب در ایران تکلیفشان مشخص است. ما می دانستیم که از نظام شاهنشاهی توقع صیانت از دین را نباید داشت. خودمان تشکیلات و سازمان درست می کردیم و این سازمان دینی که مهمترین آن هیئت ها و تکایا بودند را با تولیدات فاخر به متن جامعه منتقل می کردیم. لذا مردم تربیت و دین را از هئیت ها می گرفتند.

در هیئت‌ها شخص های ممتاز با نگاه عالمانه افاضه می کردند و مجالس اهل بیت (علیهم السلام) را گرم نگه می‌داشتند. امروز ما یک باوری داریم و این است که در نظام جمهوری اسلامی زندگی می کنیم و از بالاترین سطوح مدیریتی باید اسلامی متدین و هیئتی و اقامه کننده اهل دین باشند. بخش زیادی در کشور و در سطوح مختلف از این ویژگی ها و مختصات برخوردارند. اما وقتی اکثریت جامعه این باور را دارد تنبلی به وجود می آید که هرکسی فکر می کند دیگری این کار را انجام می دهد و به این ترتیب از یک موضوع اساسی و مهم غفلت می شود.

اگر یک مداح مرتکب تخلف بشود تلخی آن در ذائقه جامعه ایمانی گزنده است

من معتقدم که امر هیئت و اهل بیت (علیهم السلام) موضوعی مهم تر از جغرافیای مدیریتی، حکومتی، سیاسی و اجتماعی است. بلکه بر همه حاکم است یعنی هر مسئولیتی که رییس جمهور براقامه امر اهل بیت (علیهم السلام) دارد، همان مسئولیت را یک شخص عادی هم دارد. هر تکلیفی که یک شهروند معمولی در مقابل اهل بیت (علیهم السلام) دارد باید یک صاحب منصب بزرگ هم داشته باشد. یعنی حساسیت کار در حریم اهل بیت (علیهم السلام) هیچ وقت پایین نمی آید. چرا اگر صاحل منصب به مسجد می آید در قبال امور مربوط به آبدارخانه احساس مسئولیت نمی کند؟ چرا یک شخص معمولی به عنوان عضو هیئت به این باور برسد که هرچه گفتند فقط باید گوش کند؟ خودش هم باید تولید کند. سره را از ناسره تشخیص بدهد. اگر این وضعیت به وجود بیاید همت هم باشد، دشمن نفوذ نمی کند.

یک نکته ای وجود دارد این است که این عدم مراقبت ها اثرات تلخ و زننده وسیعی در ذهن مردم به جا می گذارد. یک آدمی که دعوای دین و دینداری ندارد، اگر جرم و گناهی مرتکب شود جامعه از او زیاد توقعی ندارد. اما اگر یک مداح یا سخنران مذهبی مرتکب تخلف بشود تلخی آن در ذائقه جامعه ایمانی بسیار سخت و گزنده است. نمی خواهم بگویم اینها اعتقاد مردم را نابود می کند. مردم بالاخره راه را می شناسند و زلالی را تشخیص می دهند و این ناخالصی ها را هم به عنوان یک پدیده معمول می پذیرند. اما اینها خوراک برای دشمن است و حرفی که دشمن میزند بیشتر از اصل خود قضیه باعث تکدر خاطر مومنین می شود. لذا حتما باید مراقبت و توجه کرد.

در بخش هیئت داری و تولید فرهنگ اسلامی آیا دچار غفلت شده ایم؟
فرهنگ به معنای راه و روش انجام دادن درست یا غلط یک کار است. بعضی از مسائل که در جامعه ما ضد ارزش است در غرب ارزش است. آنها به آن چیزی که برای خودشان ارزش به حساب می آید دقیق و درست نگاه می کنند و می گویند فرهنگ انجام آن کار را دارند. لذا هر کاری و هر موضوعی فرهنگ خاص خودش را دارد. فرهنگ یک مقوله مستقل نیست. مثلا اقتصاد، فرهنگ خودش را دارد. در فرهنگ اقتصادی دین، ربا و پول سیاه نباید وجود داشته باشد. قرض الحسنه و زکات فرهنگ درست توزیع کردن ثروت است. ما همین تفکیک را قائل شدیم و فرهنگ را به مثابه مقوله جدا در نظر گرفتیم.

مثلا می گوییم مسئول بخش اقتصادی، مسئول بخش فرهنگی و غیره. در یک بانک وقتی این تقسیم بندی انجام شد، انجمن اسلامی، شورای اسلامی و بسیج دارند، مدیر عامل را هم بر اساس ظوهر و تعریف و توصیفات به عنوان یک شخص دینی استخدام کرده و در راس امور قرار می دهند اما عاقبت الامر اختلاس انجام می شود. آیا آنها بی دین و بی تقوا بودند؟ یا سازمان متولی این امر نا توان بود؟ نه بلکه نامربوط بودند. فرهنگ دینی اگر بر یک نظام مالی حاکم شود مدیر عامل دزد و مختلس از آب در نمی آید. یا مثلا قائل به این هستیم که صدا و سیما متولی فرهنگ است یا آموزش و پرورش متولی نظام آموزشی است. و توقع داریم اینها وقتی کاری انجام می دهند تبدیل به نور در زندگی مردم بشود.

در صداو سیما توقعمان این است که هیئت باید کار خودش را بکند، ما کار خودمان را انجام دهیم. در صورتی که کار ما و آنها نداریم بلکه کار دین داریم. و همه در مقابل دین به یک میزان مسئولیت داریم. در نگاه کلی زوایایی به وجود می آید. باعث می شود مثلا در مورد صدا و سیما بگوییم وظیفه دارد قاطبه طبقات و صنوفی که در اقصی نقاط عالم مخاطب هستند را راضی نگه دارد. در صدا و سیما نهایتا دویست سیصد کانال داریم اما جبهه مقابل شما چقدر فضا و امکانات در اختیار اوست و چقدر پایبند نبودن به ارزش های اعتقادی راه او را در انتشار منکر باز گذاشته است ؟ نمی توان با آنها رقابت کرد. اگر قرار باشد بساط رقص و موسیقی و حرام را به صورت ضعیف، به جامعه تزریق کنید باز توان رقابت با آنها را نداریم. هر کاری در این زمینه ها انجام شود می توانند بهتر و غالب تر از آن را انجام دهند.

مردم دردشان رقاصی نیست

وظیفه ما راضی و قانع کردن همه نیست. وظیفه ما عمل کردن به درست است. اگر به وظیفه درست عمل شد فطرت مردم به طرف خدا می رود. اینکه می گویند به زور نمی توان مردم را به طرف بهشت برد حرف درستی است. اما مرادش مهم است اصلا ضرورتی برای به زور بردن مردم به بهشت نیست. مردم بهشتی هستند. مردم ساحت جوهر و وجودشان برای بهشت است و شیدای بهشت هستند. نباید دست انداز جلو راه مردم درست کرد. مسیر جهنم را رنگی و زیبا نکن. ابزار و امکانات شما با آنهایی که مسیر جهنم را زینت می کنند و در مسیر خدا دست انداز درست می کنند، قابل مقایسه نیست.

مردم توقع ندارند شما در ساختن فیلم و سریال همه را به طوری نگاه دارید که نیازی به بیرون نداشته باشند؛ این رقابت غلطی است. مردم از این مسائل خشنود نمی شوند. مردم زمانی به هم می ریزند و ذوقشان به طرف غیر می رود که حسن عمل از ما نمی بینند. ما می گوییم قولو لا اله الا الله ولی اهل لا اله الا الله نیستیم. می گوییم پاک دست باشید ولی خودمان نیستیم. می گوییم راست بگویید ولی خودمان نمی گوییم. مردم دردشان رقاصی نیست. اگر متولیان امور مردم را به رقص در نمی آوردند و در مقابل ارزش ها به موضع نمی انداختند حتما زندگی مردم پاک و پاکیزه می شد.

چه اصولی را باید در هیئت ها رعایت کنیم که مورد توجه و رضایت خدا، اهل بیت و مردم قرار بگیرد؟
هم در هیئت هم در همه ارکان ما باید بر اساس شاخص الهی حرکت کنیم که منطبق با فطرت مردم است و مردم همین را می خواهند. مگر شهدای مدافع حرم را واردات می کنید؟ اینها تولیدات همین کشور هستند و به قدری موثر هستند که تکلیف خط مقاومت اسلامی را روشن کردند و هیمنه استکبار را شکستند. هیچ کسی تردید ندارد که اگر آمریکا ناکام مانده در مقابل انقلاب اسلامی ناکام مانده است. زمانی که ما براساس خواست خدا و استاندارد های الهی رفتار درست داریم، اثر بخش است. زمانی که تفکیک مسئولیت می کنیم از زیر کار در رفتن است.

در مجموع این اتفاق می افتد که جوان های ما پای هیئت هایمان می آیند اما وقتی از هیئت رفت و در ماشین نشست آهنگش را هم گوش می کند. تحول به وجود نمی آید اما میل به تحول هست. چرا تحول به وجود نمی آید ؟ چون کسانی که تولید کننده و زمینه ساز تحول هستند به مسئولیت هایشان آشنایی ندارند. معمار کار تحول در کشور نداریم. همه با هم اشکال داریم. اقبال داریم اما اشکال ها را مرتفع نمی کند. بعضی گفتمان ها در هیئت گفتمان های منکر است. اینها ویرانگر است . اعتبار دینی مردم را ساقط می کند.

کسی که در یک هیئت مداحی و سخنرانی می کند خودش باید تجسم اخلاق باشد. وقتی میکروفون به دست گرفته و در مقابل مردم می خواند باید احساس کند در مقابل شخص سیدالشهدا(ع) می خواند. آیا اگر حضرت سیدالشهدا(ع) باشد با همان لباس و ادبیات و ادب رفتار می کند؟ اگرنه یعنی بین سیدالشهدا(ع) و رهروان او تفکیک قائل شده و این هدایت درست نمی کند. باید وقتی در حریم اهل بیت (علیهم السلام)قرار می گیری؛ تراز اهل بیت (علیهم السلام)داشته باشی. ملت ما اهل بیتی هستند . حتی پیروان سایر ادیان هم اهل بیتی هستند. صدر و زیل هم ندارد. اما رفتار غلط ذهن را کور و خلاقیت ها را می گیرد و مردم را به اشتباه می اندازد . اینها باید اصلاح شود که نگویند شاخصه مداح دینی این زشتی هاست یا همانطور که می گوییم وقتی یک مدیر اسلامی را می بینیم باید مالک اشتر را ببینیم. باید مدیر از جنس دولت علوی باشد. اگر نه از جنس دولت عثمانی است.

اگر کسی هدفش گریه گرفتن از مردم باشد به اسلام ظلم می‌کند

در هیئت یک ارکانی وجود دارد. یکی از ارکان هیئت سخنران آن است. واقعا کسی که بدون مطالعه و اطلاعات و آمادگی در اجتماع اهل هیئت حاضر می شود به اسلام ظلم کرده است. اگر کسی با شعرهای سست و عبارت های سخیف می آید و هدفش این است که با گریه گرفتن از مردم خودش را در کانون توجه قرار بدهد به اسلام ظلم می کند.

اگر سخنران و مداح درست شود هیئت منشا تحول می شود. باید مداح شعر خوب، فاخر و مستند و به اندازه بخواند. همین منشا تحول است. اگر سخنران را برای ده شب دعوت می کنند مطالعه کند که ده شب حرف حساب بزند و گره از فکر و ذهن مخاطبین باز کند. در این صورت حتما اثر بخش خواهد بود. در غیر اینصورت اثر وضعی رفتارشان به بقیه منتقل می شود. هم مخاطب عصبی می شود و هم خدمت گزاران هیئت تاثیر می گیرند. لغو و بیهوده گویی را منتقل می کند . اجتماع می کنند اما فیضی از آن بیرون نمی آیند.

نکته دیگر این است که خادمان هیئت مردم دار باشند. تا آنجایی که ممکن است مردم داری خود را با ادب و توضع نشان بدهند. خادم هیئت قائم مقام سیدالشهدا(ع) در احترام به مردم است. هیئت امنای هیئت، عمال اهل بیت عصمت و طهارت هستند. باید طهارت باطنی و ظاهری داشته باشند و بدون مطرح کردن خودشان در خدمت اهل بیت (علیهم السلام)قرار بگیرند.

گفتگو از علی بشیری

تنظیم فریده قهرمانی