پيغمبر عظيم‌الشأن اسلام، حضرت محمد (صلي الله عليه واله و سلم)، اولين معرف و توصيه كنندهٔ اين چوب در جهت بهداشت دهان و دندان بوده‌اند؛ در حالي كه قبل از آن مسواكي وجود نداشته است و اين بسيار جالب است.
عقیق:بيش از دويست تحقيق مختلف بر روي مواد و اثرات جالب چوب مسواك انجام گرفته
كه از خواص منحصر به فرد آن خبر مي‌دهد. پيغمبر عظيم‌الشأن اسلام، حضرت
محمد (صلي الله عليه واله و سلم)، اولين معرف و توصيه كنندهٔ اين چوب در
جهت بهداشت دهان و دندان بوده‌اند؛ در حالي كه قبل از آن مسواكي وجود
نداشته است و اين بسيار جالب است.
درخت مسواك در حقيقت درختچه اي
است به ارتفاع متوسط ۳ متري كه شاخه‌هاي زيادي دارد و اين شاخه‌ها به سمت
زمين خميده هستند و داراي پوستي نسبتاً شفاف، به رنگ سبز كمرنگ تا تقريباً
سفيد مي‌باشند.
مناطق مهم رويش گياه در جهان جنوب آسيا، ايران،
مصر، هندوستان و حبشه مي‌باشد و مهم‌ترين نواحي رويش آن در ايران لار،
بندرعباس، ميناب، مكران و چاه بهار است.
تركيبات مهم
مهم‌ترين
تركيبات ريشه، ساقه و برگ گياه شامل فلاوونوئيدها، ساپونين، تانن، تركيبات
گوگردي، بنزيل ايزوتيوسيانات، تركيبات كلرايد، فلورايد، كلسيم و سيليسيم
مي‌باشد.
اثرات مهم
* اثرات ضد ميكروب
قسمت‌هاي
مختلف گياه مسواك به علت دارا بودن تانن، تركيبات گوگردي و تركيبات
ايزوتيوسيانات داراي اثر ضدميكروبي قوي و گسترده بر روي انواع
ميكروارگانيسم‌ها است. ده‌ها تحقيق در جهان نشان داده است كه اين اثرات به
خصوص در مورد ميكروارگانيسم‌هاي غير هوازي مانند استرپتوكوكوس موتانس، كه
باعث پوسيدگي دندان مي‌باشد، انتخابي و ايده آل است.
* اثر ضد زخم
اثر
ضد زخم چوب مسواك مربوط به وجود فلاوونوئيدها و تانن‌هاي موجود در آن است.
گرچه تركيبات ديگري در اين مورد دخالت دارند و مسلماً موثر مي‌باشند، ولي
دو دسته مواد مذكور كه اثر ضد زخم آن‌ها قوي مي‌باشد، علت اصلي اين خاصيت
هستند.
* اثر دترجنت (پاك‌كنندگي و ضد جرم دندان)
كلرايد
قابل توجه موجود در چوب مسواك به عنوان يك دتر جنت قوي عمل نموده و از
ايجاد جرم روي دندان‌ها جلوگيري مي‌كند؛ به همين دليل افرادي كه به طور
طولاني از چوب مسواك استفاده مي‌كنند (بعضي كشورهاي عربي مانند عربستان
سعودي) اصولاً دندان‌هاي سفيدي دارند.
* اثر ضد پوسيدگي دندان
فلورايد
قابل توجه به همراه تركيبات گوگردي، تانني و ايزوتيوسيانايد موجود در گياه
مسواك باعث خاصيت قوي ضد پوسيدگي دندان در ساقه‌هاي گياه شده است. كليهٔ
اثرات ذكر شده با مكانيسم‌هاي مربوطه پس از تحقيقات زيادي كه در نقاط مختلف
جهان صورت گرفته تاييد شده كه خلاصه اي از آن‌ها به شرح زير است.
تحقيق
يكي از دانشمندان انگليسي بر روي افراد مسن عربستان سعودي نشان داد كه
اكثر آن‌ها از دندان‌هايي سالم و سفيد برخوردارند و داراي كمترين
بيماري‌هاي دهان و دندان مي‌باشند. اين افراد از كودكي از چوب مسواك
استفاده كرده بودند؛ بنابراين احتمالاً استفاده از چوب مسواك و موضوع مذكور
قوت گرفت.
براي بررسي بيشتر و اثبات قطعي اين مسئله دو گروه از
دانش آموزان دو شهر عربستان كه در يكي از چوب مسواك استفاده چنداني
نمي‌كردند و اكثراً خمير دندان‌هاي خوب و استاندارد مصرف مي‌كردند و در
دومين شهر كه نسبت به استفاده از چوب مسواك تعصب داشتند، مورد مطالعه قرار
گرفتند.
تحقيق در مورد دندان‌هاي سالم، تعداد دندان‌هاي پوسيده و
پيوره و يا مشكلات ديگر دهان و دندان در آن‌ها نشان داد دانش آموزاني كه از
چوب مسواك استفاده مي‌كنند داراي وضعيت كاملاً بهتري از هر نظر نسبت به
شهر ديگر داشتند. اين بررسي نشان داد كه مصرف چوب مسواك به خصوص در طولاني
مدت مي‌تواند در بهداشت دهان و دندان اثرات ايده آلي داشته باشد.
اثر
ضد زخم چوب مسواك مربوط به وجود فلاوونوئيدها و تانن‌هاي موجود در آن است.
گرچه تركيبات ديگري در اين مورد دخالت دارند و مسلماً موثر مي‌باشند، ولي
دو دسته مواد مذكور كه اثر ضد زخم آن‌ها قوي مي‌باشد، علت اصلي اين خاصيت
هستند.
تحقيق جالب ديگري در اين زمينه انجام شد؛ به اين نحو كه در
يك گروه چوب مسواك به مدت چند دقيقه در دهان قرار گرفت و در گروهي ديگر از
لاستيك‌هاي بي اثر استفاده گرديد. پس از حدود ۵ دقيقه بزاق دهان هر دو گروه
جمع آوري شد و با روش HPLC به طور دقيق مورد مطالعه قرار گرفت.
نتايج
نشان داد كه تركيبات بزاق دو گروه كاملاً متفاوت است؛ به اين معنا كه در
بزاق دهان افرادي كه چوب مسواك داشتند تعدادي از مواد، املاح و يون‌هاي
بسيار با ارزش كه مي‌توانند با چندين مكانيسم آثار بسيار جالب و مثبتي در
جهت جلوگيري از بيماري دهان و دندان بر جاي گذارند، و جود داشت. اين تحقيق
نشان داد كه مواد موجود در چوب مسواك به راحتي و در زمان بسيار كوتاه در
بزاق حل مي‌شوند، در حالي كه مواد موثر بسياري از گياهان نمي‌توانند به اين
سرعت در بزاق دهان حل شوند.
حتي يك آزمايش ساده مي‌تواند اين
مسئله را تاييد كند. در صورتي كه پوست چوب مسواك را برداريم و آن را در يك
استكان آب قرار دهيم، مي‌بينيم در مدت كوتاهي موادي از ساقه در آب حل شده و
آب كاملاً كدر مي‌شود. اگر به ته استكان نگاه كنيم املاح حل شده از چوب
مسواك را مشاهده مي‌كنيم. تجزيهٔ اين مواد، تركيبات ارزشمندي را كه در بزاق
حل مي‌شوند، نشان مي‌دهد.
تحقيق ديگري در مورد اثر ضد ميكروبي و
ضدعفوني كنندهٔ چوب مسواك در مقايسه يا خميردندان‌هاي خوب دنيا انجام شد؛
به اين صورت كه در تعدادي از افراد قدرت ضدميكروبي و ضدعفوني كنندهٔ بزاق
پس از استفاده از خمير دندان در زمان‌هاي مختلف اندازه گيري شد. در تحقيق
جداگانه اي گروه ديگري كه از چوب مسواك استفاده كرده بودند، مورد آزمايش
قرار گرفتند. نتايج آزمايش‌ها نشان داد كه خاصيت ضدميكروبي چوب مسواك از
لحظهٔ ورود به دهان شروع مي‌شود و به مدت طولاني دوام دارد؛ در حالي كه
دوام خمير دندان‌ها بسيار كوتاه بوده و قابل مقايسه با چوب مسواك نيست.
يك
تحقيق بسيار ارزشمند و جالب در مورد مادهٔ موثر چوب مسواك به نام بنزيل
ايزوتيوسيانايد نشان داد كه اين جسم پس از ورود چوب مسواك به دهان در بزاق
حل مي‌شود. اين ماده با يك اتم اكسيژن هيدروژن پراكسيد (H۲ O۲) كه از
فعاليت ميكروارگانيسم‌هاي دهان حاصل مي‌شود تركيب شده و توليد آب معمولي و
تركيب جديد اكسيد بنزيل ايزوتيوسيانايد مي‌كند. در اين عمل اضافهٔ آب
اكسيژنه (هيدروژن پراكسايد) موجود در بزاق خنثي شده و آسيب به بافت‌هاي
مخاطي دهان را كاهش مي‌دهد.
همزمان تركيب جديد اكسيد بنزيل
ايزوسيانايد توليد مي‌شود كه قدرت ضدعفوني كنندهٔ آن از بنزيل
ايزوتيوسيانايد قوي‌تر است. دانشمندان قبلاً به اين نتيجه رسيده بودند كه
تركيب بنزيل ايزوتيوسيانايد به مقدار كم و به طور طبيعي توسط غدد بزاقي در
دهان ترشح مي‌شود و اين يكي از اعجازهاي درخت مسواك مي‌باشد كه در نوع خود
منحصر به فرد است.
بيش از دويست تحقيق مختلف بر روي مواد و اثرات
جالب چوب مسواك انجام گرفته كه از خواص منحصر به فرد آن خبر مي‌دهد. پيغمبر
عظيم‌الشأن اسلام، حضرت محمد (صلي الله عليه واله و سلم)، اولين معرف و
توصيه كنندهٔ اين چوب در جهت بهداشت دهان و دندان بوده‌اند؛ در حالي كه قبل
از آن مسواكي وجود نداشته است و اين بسيار جالب است.
كلرايد قابل توجه موجود در چوب مسواك به عنوان يك دتر جنت قوي عمل نموده و از ايجاد جرم روي دندان‌ها جلوگيري مي‌كند.
طريقه مصرف
در
كشور عربستان سعودي و بعضي كشورهاي عربي ديگر قطعات حدوداً ۱۰ سانتي متري
با قطر حدود يك سانتي متر از ساقه‌هاي گياه به صورت بسته‌هاي ۵۰ تا ۱۰۰
عددي به وفور به فروش مي‌رسد كه هر قطعه از آن به مدت يك روز در آب قرار
گرفته و سپس پوست همان قسمت جدا مي‌شود. به اين ترتيب فيبرهاي طولي اين
ساقه به شكل مسواك در مي‌آيد كه آن را به آرامي بر روي دندان‌ها مي‌كشند.
با اين عمل ضمن مسواك شدن دندان‌ها مواد مختلف اين چوب در بزاق حل شده و
آثار مختلف آن در دهان، لثه و دندان‌ها اعمال مي‌شود. هم چنين از فيبرهاي
نازك ساقه جهت خلال كردن دندان استفاده مي‌گردد.
لازم به ذكر است
كه براي ما ايرانيان كه از كودكي به اين كار عادت نكرده ايم، اين كار ممكن
است صدماتي به دهان وارد كند؛ از اين رو ضمن سال‌ها تحقيق نگارنده در مورد
استفاده از خواص اعجاب انگيز چوب مسواك در بهداشت دهان و دندان، دهان‌شويه
اي فرموله گرديده كه ماده اصلي آن عصاره چوب مسواك مي‌باشد و مي‌تواند
خواصي مشابه با چوب مسواك در دهان و دندان ايجاد كند. اين دهان‌شويه به
افتخار نام ايران و با استفاده از نام علمي گياه «پرسيكا» نام‌گذاري شد.