آموختن الفبای مبارزه با استبداد از همان دوران کودکی
آیت‌الله طالقانی برای نخستین بار در مکتب پدرش ابوالحسن آغاز به یادگیری مفاهیم اسلامی و درس تقوا کرد و از همان دوران کودکی تحت تأثیر تعلیم‌های پدر و اوضاع زمانه خود، الفبای مبارزه با استبداد را فرا گرفت و این روند را تا سال‌های آخر زندگی خویش ادامه داد.
ایستادگی در برابر رژیم طاغوت با سخنرانی‌های افشاگرانه
با سخنرانی‌های افشاگرانه در برابر سیاست‌های ضد اسلامی و غیر قانونی رژیم پهلوی ایستاد و در این راه بارها زندانی و شکنجه شد.
وی تحصیلات دینی خود را در مدارس رضویه و فیضیه قم به پایان رساند. آیت‌الله طالقانی در زمان طلبگی آشنایی فراوانی با امام (ره) داشت و روابط متقابل آن دو، بسیاری را در شگفتی افکنده بود.
مرحوم طالقانی موفق به کسب اجازه نامه اجتهاد از مرجع بزرگ آن روز آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی شد. بعد از پایان تحصیلات به تهران آمد و در مدرسه شهید مطهری به تدریس علوم دینی مشغول شد.
در سال 1318 برای اولین بار خشم خویش را نسبت به رژیم و دستگاه حکومتی، با دادن یک اعلامیه در رابطه با کشف حجاب ابراز کرد و در پی آن دستگیر و زندانی شد.
آغاز مبارزه رسمی با تشکیل گروه های گوناگون سیاسی
پس از شهریور 1320، با تشکیل گروه‌های گوناگون سیاسی، مبارزه را به طور رسمی آغاز کرد، اما طولی نکشید که این دوران را وقفه‌ای پیش آمد؛ چرا که پس از کودتای 28 مرداد ساواک، مرحوم طالقانی را دستگیر و زندانی کرد، این دستگیری کوتاه و موقت بود و پس از آزادی فعالیت دوباره اش را آغاز کرد.
آیت الله طالقانی در جریان نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران مبارزات ارزنده‌ای داشت و تلاش‌های فراوانی در جهت رهانیدن حقوق ملت مسلمان ایران از چنگال استعمارگران چپاول پیشه انجام داد.
آیت‌الله طالقانی در پاییز 54 بار دیگر دستگیر شد، به دنبال عقب نشینی رژیم طاغوتی در مقابل موج اعتراضات مردم مسلمان، در پاییز 1357 بسیاری از زندانیان سیاسی آزاد شدند که آیت الله طالقانی هم جزء آنان بود.
وی پس از آزادی در جمع انقلابیون پرشور مسلمان قرار گرفت و در نخستین پیامش مردم را به وحدت و پیروی از رهبری یگانه امام فراخواند.
محرم سال 1357 (آذر ماه ) برای انقلاب لحظه حساس و سرنوشت سازی بود. آیت‌الله طالقانی همگام با امام(ره)، برای شدت بخشیدن به قیام مردم، در اول محرم با بهره‌گیری از سخن آغازین امام حسین(ع) در نهضتش، پیامی حماسی برای ملت ایران فرستاد که منجر به راهپیمایی‌ها و اعتصاب‌های گسترده‌ای شد.
وی برای وارد کردن ضربات نهایی به پیکر رو به زوال حکومت پهلوی، تصمیم گرفت همراه امام(ره)، پیامی دیگر به مناسبت روز تاسوعا (نهم محرم) صادر کند و بدون توجه به اخطارهای پی در پی مقامات دولتی و حکومت نظامی مبنی بر منصرف شدن از فرستادن پیام‌های انقلابی، در روز چهارم محرم پیامی دیگر برای ملت ایران فرستاد و اعلام کرد که خود نیز در راهپیمایی روز تاسوعا شرکت خواهد کرد.
این اعلامیه همراه پیام امام خمینی(ره) و تاکید دیگر رهبران روحانیون، غوغایی به پا کرد به طوری که در تهران حدود چهار میلیون نفر به خیابان‌ها ریختند و حمایت خود را از رهبری امام خمینی (ره ) و برقراری حکومت اسلامی اعلام کردند.
طالقانی اطاعت از امام راحل را بر همگان واجب می‌دانست
پس از ورود امام(ره) به ایران و به پیروزی رسیدن انقلاب اسلامی، آیت الله طالقانی پشت سر ایشان قرار گرفت و بازویی توانا برای آن رهبر الهی شد و اطاعت از امام(ره) را بر همه واجب می دانست.
وی امام راحل را نعمتی عظیم از جانب خداوند برای ملت ایران می شمرد و قدردانی نکردن از آن را سبب دچار شدن به عذاب الهی می‌دانست و در مقابل بدخواهان و گروه‌های تفرقه افکن که تلاش می‌کردند تا وانمود کنند که او نظر مثبتی درباره رهبری امام(ره) ندارد، قاطعانه ایستاد و گفت: این مخلصی که نسبت به رهبری ایشان بارها و بارها نظر داده‌ام و رهبری قاطع ایشان را برای خودم پذیرفته‌ام و همیشه سعی کردم که از مشی این شخصیت بزرگ و افتخار قرن با اسلام، مشی من خارج نباشد.
به دستور امام راحل پیش نویس قانون اساسی جدید فراهم و انتخابات مجلس خبرگان به منظور بررسی نهایی آن برگزار شد و آیت‌الله طالقانی به عنوان نماینده اول مردم تهران در مجلس خبرگان تعیین شد.
برگزاری اولین و با شکوه‌ترین نماز جمعه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به امامت آیت الله طالقانی
در اوایل مرداد 1358 از سوی امام خمینی (ره) مأمور تشکیل نماز جمعه تهران شد و اولین و با شکوه‌ترین نماز جمعه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در پنجم مرداد به امامت وی در دانشگاه تهران برگزار شد.
سرانجام این عالم و روحانی برجسته در 19 شهریور 1358 پس از سال‌ها مبارزه با استبداد و روشنگری در راه اسلام و قرآن به دیار باقی شتافت.
امام خمینی(ره) در پیامی که به مناسبت رحلت آیت الله طالقانی فرمودند: او براى اسلام به منزله حضرت ابوذر بود. زبان گویاى او چون شمشیر مالک اشتر بود؛ بُرنده بود و کوبنده.
منبع:باشگاه خبرنگاران