بازخوانی سیره رضوی در دهه کرامت/ ۲
ابراهیم‌بن‌عباس می‌گوید که امام رضا(ع) را هرگز در این حالت‌ها ندیدیم: به کسی کلمه‌ای جفا کنند، سخن فردی را قطع یا حاجت کسی را رد یا پای خویش را جلوی کسی دراز کنند، پیش روی کسی تکیه دهند، قهقهه زنند و هرگاه برای غذا خوردن سفره بگسترانند، از همه دعوت نکنند.
عقیق:توجه به رعایت حقوق انسان‌ها، مورد اهتمام پیشوایان دین بوده است، هشتمین پیشوای شیعیان نسبت به ادای حقوق برادران، اهمیت خاصی قائل شده‌اند، آن بزرگوار در احادیث متعدد بر این امر پافشاری کرده‌اند که می‌توان به نمونه‌هایی اشاره داشت:
نمونه نخست: فردی از حضرت رضا (ع) درباره حق مومنان بر یکدیگر پرسش کردند آن حضرت اینگونه پاسخ دادند:
حق مومن بر مومن این است دوستی قلبی، کمک مالی، یاری و دستگیری، مواظبت از اموال او هنگام غیبتش، زیارت قبر، ظلم و جفا نکنند، او را فریب ندهند، خیانت در امانتش نکنند، غیبتش را نکنند، به او دروغ نگوید، به وی توهین نکند، با او دشمنی نورزد، وی را متهم نکند، او را اطعام و سیراب کند، وی را پوشاک دهد، هنگام نیاز قرض را دهد، سنگ صبورش باشد و حاجت او را روا کند، بدانید که مومن به منزله ساق پا نسبت به بدن است.
نمونه دوم: یکی از یاران خاص امام رضا (ع) فردی است به نام ابراهیم‌بن عباس؛ وی در حدیثی نسبتاً طولانی ویژگی‌های خلقی و رفتاری اما را بیان می‌دارد از این روایت ضمناً حقوق برادران دینی نیز به دست می‌آید، وی می‌گوید: امام رضا(ع) را هرگز در این حالت‌ها ندیدیم: به کسی کلمه‌ای جفا کنند، سخن فردی را قطع یا حاجت کسی را رد یا پای خویش را جلوی کسی دراز کنند، پیش روی کسی تکیه دهند، اهل خانه یا خادمان را ملامت کنند، آب دهان اندازند، قهقهه زنند و هرگاه برای غذا خوردن سفره بگسترانند، از همه دعوت نکنند. حضرت رضا (ع) شب‌ها کم می‌خوابیدند، اکثر شب‌ها تا صبح بیدار بودند، زیاد روزه داشتند، هرگز روزه سه روز هر ماه را ترک نمی‌کردند.
نمونه سوم: حضرت رضا (ع) سخنی بسیار زیبا و امیدبخش از جدشان رسول گرامی اسلام (ص) روایت کردند: خداوند در روز قیامت حساب شیعیان ما را به ما می‌سپارد هر کس مظلمه‌ای با خدا داشته باشد ما حکم می‌کنیم و خدا اجابت می‌کند هر کس مظلمه‌ای با مردم داشته باشد، ما حقوق مردم را به آنان می‌‌بخشیم و هر کس مظلمه‌ای با ما داشته باشد، کسی از ما باگذشت‌تر نمی‌یابد.
نمونه چهارم: حضرت رضا (ع) درباره حقوقی که بر صاحبان نعمت و ثروت است چنین فرمودند: صاحب النعمة یحب علیه حقوق منها الزکاة فی ماله و منها المواساة لإخوانه و منها الصلة لرحمة و التوسعة لعیاله؛ بر ثروتمندان حقوقی واجب است از آن جمله حقوق واجب زکات مال، برابری در مورد برادارن دینی، صله رحم و گشایش برای خانواده است.
نمونه پنجم: حضرت ثامن‌الحجج نسبت به حق همسایه حساسیت نشان داده‌اند. در حدیثی از ایشان آمده است: لیس منا من لم یأمن جاره بواثقة؛ از ما نیست کسی که همسایه‌اش از شر و ظلمش ایمن نباشد.
نمونه ششم: محمدبن ابی‌بصیر روایت کرده است که از امام رضا (ع) شنیدم فرمودند: در روزگار رسول خدا (ص) مردی از انصار بود که در حیات خانه‌‌اش درخت نخلی بود و این درخت مالکی داشت، هرگاه مالک می‌خواست به درختش سر بزند برای اهل خانه مزاحمت ایجاد می‌کرد، صاحب خانه محضر رسول خدا (ص) شرفیاب شد و شکایت کرد پیامبر خدا (ص) صاحب نخل را خواستند و به او فرمودند: درختت را به من بده تا من به تو درختی در بهشت بدهم. آن مرد ابا کرد و درخت خویش را به پیامبر (ص) نداد. این ماجرا به گوش فردی دیگر از انصار به نام ابا دحداح رسید، او نزد مالک درخت رفت و آن درخت را از او خرید، سپس ابا دحداح نزد رسول خدا (ص) آمد و داستان را نقل کرد، رسول خدا به وی فرمودند به جای آن، درختی در بهشت از آن توست.
نمونه هفتم: حضرت رضا (ع) به نقل از رسول خدا (ص) روایت کردند: ما کان و لا یکون الی یوم القیامة مؤمن الا و له جار یؤذیه، نبوده و تا قیامت نباشد مؤمنی که جز اینکه همسایه‌ای دارد که او را می‌آزارد.
نمونه هشتم: امام علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع) روایتی از جدشان رسول خدا (ص) نقل می‌کنند که ایشان خطاب به امیرمؤمنان فرمودند: هرگاه چیزی پختی خورشت آن را زیاد کن، زیرا آن بخشی از غذاست از آن غذا به همسایه‌ات بده و اگر نتوانستی خورشت آن را بده.
* حقوق مسلمانان در برابر برادران ایمانی خود
از مجموع روایت‌های پیش گفته که از امام رضا (ع) نقل شد، چنین برمی‌آید که هر یک از مسلمانان بر برادر ایمانی خود حقوق متعددی دارند، این حقوق را می‌توان به شرح ذیل دسته‌بندی کرد:
با زبان به کسی جفا نکند، سخن دیگران را قطع نکند، حاجت‌های افراد نیازمند را تأمین کند، جلوی کسی پای خویش را دراز نکند، پیش روی دیگران تکیه ندهد، اهل خانه، دوستان و همسایگان را ملامت نکند، آب دهان نیندازد، قهقهه مستانه سر ندهد، هرگاه سفره‌ای پهن شد از دیگران دعوت کند، بسیار اهل انفاق و بخشش باشد، اهل رفت و آمد با خویشاوندان باشد، با خانواده خویش با گشایش و گشاده‌دستی رفتار کند، نگاهش به دیگران برابر باشد، شرش به همسایه نرسد، اگر توانست از غذای خود به همسایه بدهد، از اموال دیگران مواظبت کند، بعد از مرگ دوستان، قبر آنها را زیارت کند، مردم را فریب ندهد، در امانتشان خیانت نکند، غیبتشان را نکند، به آنها دروغ نگوید، به دیگران توهین نکند، با دیگران دشمنی نورزد، مردم را متهم نکند، آنها را سیراب کند، نیازمندان را بپوشاند، اگر توانست به حاجت‌مندان قرض دهد، سنگ صبور دردمندان باشد.
منبع:فارس