«اللهمّ اجْعَل سَعْیی فیهِ مَشْکوراً و ذَنْبی فیهِ مَغْفوراً و عَملی فیهِ مَقْبولاً و عَیْبی فیهِ مَسْتوراً یا أسْمَعِ السّامعین/ خدایا قرار بده کوشش مرا در این ماه قدردانـی شده وگناه مرا در این ماه آمرزیده وکردارم را در آن مورد قبول وعیب مرا در آن پوشیده ای شنواترین شنوایان».

بنده روزه دار در این روز، چهار درخواست از خداوند متعال دارد.

در بند اول از این دعا می خوانیم: «اللهمّ اجْعَل سَعْیی فیهِ مَشْکوراً/ خدایا قرار بده کوشش مرا در این ماه قدردانـی شده».

دو موضوع در این بند قابل توجه است؛ موضوع نخست آن است که ما از خداوند می خواهیم سعی ما را قدردانی کند؛ حال سوال اینجاست که سعی چیست؟

*انواع سعی و تلاش در مردم

پاسخ آن است که مردم از نظر سعی و عدم سعی، سه دسته هستند؛ میان سعی و عمل فرق است؛ گروهی از مردم فاقد سعی و عمل هستند؛ یعنی اصلا تلاشی انجام نداده و هیچ قدمی در راه خدا بر نمی دارند و معلوم است که هیچ پاداشی نداشته و به جایگاهی در آخرت نمی رسند و انتظاری از تشکر خداوند نباید داشته باشند.

گروه دوم افراد متدین بوده و در راه خدا اعمال صالح انجام داده و قدم های خیر بر می دارند؛ اما تمام این خدمات و عبادات در حد معمول است؛ نه در حد سعی و تلاش فراوان؛ این افراد نیز جای ندارد که بگویند سعی مرا مشکور قرار بده.

اما گروه آخر کسانی که علاوه بر عمل عادی برای انجام صالحات، دارای سعی و تلاش بوده و بیش از حد تلاش می کنند؛ عبادت آنان، انفاق آنان، تبلیغ و ارشاد آنان، خدمات آنان، اقدام برای حل دیگران، تلاش برای جهاد انقلاب و ... بیش از دیگران است؛ کسانی که این سعی را انجام می دهند خوب است که از خدا بخواهند سعی آنان را مشکور قرار دهد.

این سعی در قرآن مورد تقدیر قرار گرفته و در آیه 38 سوره نجم می خوانیم: «وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى/ و اینکه برای انسان بهره‌ای جز سعی و کوشش او نیست».

برخی نیز سعی و تلاش زیادی داشته؛ اما تمام این کارها ریاکارانه انجام داده و دستاوردی برای آنان نداشته است؛ در آیه 103 سوره کهف آمده است: «قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأَخْسَرِينَ أَعْمَالًا * الَّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعًا/ بگو: «آیا به شما خبر دهیم که زیانکارترین (مردم) در کارها، چه کسانی هستند؟ * آنها که تلاشهایشان در زندگی دنیا گم (و نابود) شده؛ با این حال، می‌پندارند کار نیک انجام می‌دهند!».

گروهی نیز مؤمنانی هستند که سعی و تلاش آنان مورد قدردانی جدی خدای متعال قرار می گیرد.

به گروه هایی از این افراد در آیات قرآن اشاره می کنیم:

1. کسانی که به خاطر خدا اطعام طعام و کمک به فقرا انجام می دهند؛ در سوره انسان آیه 8 آمده است: «وَ يُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَىٰ حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا/ و غذای (خود) را با اینکه به آن علاقه (و نیاز) دارند، به «مسکین» و «یتیم» و «اسیر» می‌دهند!».

2. کسانی که اعمال شایسته را با ایمان انجام می دهند؛ در سوره انبیاء آیه 94 می خوانیم: «فَمَنْ يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَا كُفْرَانَ لِسَعْيِهِ وَإِنَّا لَهُ كَاتِبُونَ/ و هر کس چیزی از اعمال شایسته بجا آورد، در حالی که ایمان داشته باشد، کوشش او ناسپاسی نخواهد شد؛ و ما تمام اعمال او را (برای پاداش) می‌نویسیم».

در بند دوم از این دعا آمده است: «و ذَنْبی فیهِ مَغْفوراً/ خدایا قرار بده گناه مرا در این ماه آمرزیده».

طبیعی است که انسان ها در گذشته گناهان و ذنوبی داشته ایم؛ اما اگر بنا باشد خداوند همانند عدالت خود رفتار کند، تمامی ما باید در جهنم شاید عذاب یکدیگر باشیم؛ اما خداوند راهی برای مغفرت و آمرزش گناهان باز کرده است.

*عوامل آمرزش و مغفرت از نگاه قرآن کریم

چه عواملی برای مغفرت و آمرزش از نگاه قرآن وجود دارد؟

1. عمل به دستورات نبی مکرم اسلام(ص)؛  در آیه 31 سوره آل عمران آمده است: « قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ/ بگو: «اگر خدا را دوست می‌دارید، از من پیروی کنید! تا خدا (نیز) شما را دوست بدارد؛ و گناهانتان را ببخشد؛ و خدا آمرزنده مهربان است».

2. استغفار، یاد خدا و عدم اصرار بر گناهان گذشته؛ در آیه 135 سوره آل عمران می خوانیم: «وَ الَّذِينَ إِذَا فَعَلُوا فَاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَمَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا اللَّهُ وَلَمْ يُصِرُّوا عَلَىٰ مَا فَعَلُوا وَهُمْ يَعْلَمُونَ/ و آنها که وقتی مرتکب عمل زشتی شوند، یا به خود ستم کنند، به یاد خدا می‌افتند؛ و برای گناهان خود، طلب آمرزش می‌کنند -و کیست جز خدا که گناهان را ببخشد؟- و بر گناه، اصرار نمی‌ورزند، با اینکه می‌دانند».

 3. تقوا؛ قرآن در آیه 29 سوره انفال می فرماید: « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ يَجْعَلْ لَكُمْ فُرْقَانًا وَيُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ۗ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ/ ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اگر از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید، برای شما وسیله‌ای جهت جدا ساختن حق از باطل قرارمی‌دهد؛ (روشن‌بینی خاصّی که در پرتو آن، حق را از باطل خواهید شناخت؛) و گناهانتان را می‌پوشاند؛ و شما را می‌زمرزد؛ و خداوند صاحب فضل و بخشش عظیم است!».

4. ترک گناهان گذشته؛ در آیه 38 سوره انفال آمده است: « قُلْ لِلَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ يَنْتَهُوا يُغْفَرْ لَهُمْ مَا قَدْ سَلَفَ وَإِنْ يَعُودُوا فَقَدْ مَضَتْ سُنَّتُ الْأَوَّلِينَ/ به آنها که کافر شدند بگو: «چنانچه از مخالفت باز ایستند، (و ایمان آورند،) گذشته آنها بخشوده خواهد شد؛ و اگر به اعمال سابق بازگردند، سنّت خداوند در گذشتگان، درباره آنها جاری می‌شود (؛ و حکم نابودی آنان صادر می‌گردد)».

5. قلب پاک؛ در آیه 70 سوره انفال می خوانیم: « يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِمَنْ فِي أَيْدِيكُمْ مِنَ الْأَسْرَىٰ إِنْ يَعْلَمِ اللَّهُ فِي قُلُوبِكُمْ خَيْرًا يُؤْتِكُمْ خَيْرًا مِمَّا أُخِذَ مِنْكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ/ ای پیامبر! به اسیرانی که در دست شما هستند بگو: «اگر خداوند، خیری در دلهای شما بداند، (و نیّات پاکی داشته باشید،) بهتر از آنچه از شما گرفته شده به شما می‌دهد؛ و شما را می‌بخشد؛ و خداوند آمرزنده و مهربان است!».

در بند سوم این دعا می خوانیم: «و عَملی فیهِ مَقْبولاً/ خدایا قرار بده کردارم را در آن مورد قبول».

راهکارهای قبول اعمال و همچنین موانع قبول اعمال از مباحثی است که در این دعا می توانیم به آن بپردازیم که در دعاهای روزهای گذشته به آن اشاره شده است.

در بند چهارم از این دعا آمده است: «و عَیْبی فیهِ مَسْتوراً/ خدایا قرار بده عیب مرا در آن پوشیده».

سه سخن در این بند قابل توجه است. سخن اول آنکه خداوند ستارالعیوب است؛ همه ما دارای عیب هستیم؛ اما با لطف خدا از عیب های یکدیگر خبر نداریم و باید خدا را بابت این نعمت شکرگذار باشیم؛

در احادیث آمده که اگر عیب ها و گناهان بو داشت، کسی حاضر نبود کنار دیگری بایستد و ...

سخن دوم آنکه ما نیز باید مانند خدا که ستارالعیوب است، پوشاننده عیب ها بوده و مغفرت خدا را برای شخص گنهکار درخواست نماییم.

سخن سوم آنکه با دیدن عیب دیگران، حق نقل آن را برای دیگران را نداریم؛ چراکه مصداق غیبت است و متأسفانه این پدیده منفی در جامعه ما وجود دارد.

باید این عادت را در خود ایجاد نماییم که هر زمان سخن از دیگران به میان می آید، خوبی های آنان را به زبان آورده و از بیان عیب آنان بپرهیزیم. «یا أسْمَعِ السّامعین/ ای شنواترین شنوایان»