چشم حضرت علی(ع) در عقلش بود، یعنی با عقلش می دید و عقلش دیده اش بود. یعنی عقلش چشمش بود. چشم آدم عقلش باشد و عقل آدم چشمش باشد؛ یعنی آنچه می بیند معقول می بیند. اگر چشم آدمی عقلش باشد و عقل آدمی چشمش باشد، هر آنچه می بیند و هر آنچه که می گوید و هر آنچه که می شنود معقول است. اگر همه چیز معقول باشد دیگر مشکلات، نقص و بدی نداریم.
دینانی تصریح کرد: همه عالم و همه هستی در دیدگاه حضرت علی(ع) معقول است. چشم حضرت معقول می بیند و عقل حضرت چشم اوست. کمتر کسی می تواند به این مقام دست پیدا کند که چشمش چشم عقل باشد. تمام گرفتاری ها و مفاسد برای این است که انسان با چشم و گوشش به چیزهایی می نگرد و می شنود که خلاف عقل است. با حواس ظاهری اش کارهایی انجام می دهد که معقول نیست. اگر چشم انسان چشم عقل و عقل انسان چشم انسان باشد، طبیعتا گوش و ذائقه انسان گوش و ذائقه عقل است. اگر همه چیز انسان عقلانیت باشد و انسانها اگر حواسشان عقلانی شد و همه عالم معقول شناخته شد کجی ها، بدی ها و ناراحتی ها باقی نمی ماند.
دینانی با اشاره به تاثیرپذیری مولوی از عطار گفت: عطار پیشرو مولوی بوده است، مولوی، عطار را به استادی خودش قبول داشته است. مولوی در جایی گفته است که هفت شهر عشق را عطار گشت، ما هنوز اندر خم یک کوچه ایم. عطار مرد بزرگ و یک پدیده است. تقریبی که از آن صحبت می شود همین است. اگر آدم اینطور فکر کند، فاصله بین شیعه و سنی نیز برداشته می شود. عطار به عنوان یک مسلمان می گوید رونق اسلام به وسیله حضرت علی(ع) بوده است، یعنی اگر حضرت مولا نبود دین اسلام رونق پیدا نمی کرد. آدمی که از بزرگان اهل سنت است دارد این را می گوید و شاید خیلی از آنها اینطور حرف بزنند. باید این اختلاف راکنار بگذاریم و درست تفاهم کنیم و همدیگر را بفهمیم.
چهره ماندگار فلسفه ادامه داد: به طور کلی در دنیا هر چه به سوی عقل بروی وحدت بیشتر می شود و کثرت و اختلاف از بین می رود و هر چه به جزییات بیایی، اشکال و اختلاف و نزاع بیشتر می شود. شیطان همیشه در جزییات است در کلیات نمی تواند برود در امور معقول شیطان راه ندارد. در امور جزیی شیطتنت و فعالیت می کند. کسانی که در جزییات فرو می مانند و غیر از جزیی به چیز دیگری نمی اندیشند همشه در نزاع، اختلاف و کثرت هستند ولی اگر از جزیی فرا رفتی و به عالم عقل و کلیات قدم گذاشتی اختلاف کم می شود، نه تنها کم می شود بلکه خیلی از اختلافات برداشته می شود.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: حقیقت محض در عالم فقط یک چیز است، دو تا نیست. پس چرا در عالم برای دست یافتن به حقیقت اختلاف است؟ چون به حقیقت نمی رسند، به دیار مرسلات و کلیات و امور فراگیر به جهان هستی دست پیدا نمی کنند، درگیر جزیی می مانند و شروع به سنگ انداختن می کنند. در واقع در یک سنگر جزیی می نشینند و از پشت سنگر، سنگ پرتاب می کنند، این جز ایجاد اختلاف چیزی نیست. پس عطار و مولوی بخوانیم و ببینم این بزرگان که از اسلام و قرآن کریم مدد گرفتند چه زیبا سخن گفته اند.
وی با اشاره یک آیه از قرآن کریم گفت: خداوند کفر ندارد، نظیر و شبیه ندارد. حضرت علی مظهر حق تعالی است.
دینانی با اشاره به حدیثی درباره حضرت علی(ع) گفت: اگر تمام پرده ها را از مقابل چشم من بردارند، یقین من نسبت به حضرت ابدیت افزوده نخواهد شد. یعنی هم اکنون هم من پرده ای در مقابل چشمانم ندارم. حضرت علی(ع) می فرمایندکه اگر تمام پرده ها برداشته شود، من همانی هستم که اکنون هستم، یعنی هم اکنون هم جلوی من پرده ای نیست و من بی پرده حقایق را می بینم. بی پرده حقایق را دیدن کار آسانی نیست.
عضو انجمن حکمت و فلسفه ایران افزود: مردم ایران اسلام را خوب فهمیدند و اکثر عرفای بزرگ یا ایرانی بودند یا از عرفای ایران بهره گرفتند. حتی عارف بزرگی چون ابن عربی که ایرانی نیست و آندولسی است، معارف عرفانی خود را از ابن مفسره که ایرانی بوده است گرفته است.
این استاد دانشگاه ادامه داد: کلمه فتا در فارسی یعنی جوانمرد. جوانمردی یک خلصتی در آدمی است. در جوانمردی شجاعت، عمل توام با عقلانیت و کردار توام با راستی است. در فتوت دروغ نیست، کردار نیک، پندار نیک و اندیشه نی وقتی با هم توام شد و با شجاعت و عقلانیت و حکمت و راستی و صداقت همراه شد این جوانمردی است. حضرت رسول(ص) می گوید حضرت علی(ع) شجاعت، صداقت، حکمت، گذشت، راستی و تمام صفات جوانمردی را دارد. حالا کسی که صفات جوانمردی را دارد شمشیر زدنش هم از روی جوانمردی است.
وی گفت: راهی که به مقصد می رساند راه راست است، راه کج به منزل نمی رسد، برای رسیدن به این مقصد راه مستقیم لازم است. عظمت سوره یاسین در این است که صراط مسقیم در آن است و صراط مستقیم راه مولا علی است.
دینانی با اشاره به حدیث دیگری درباره حضرت علی(ع) گفت: هرجا حق برود حضرت علی(ع) همان جا می رود و هر جا حضرت علی(ع) برود حق همان جا می رود. هر راهی که حضرت برود حق است و هر راهی که حق است، حضرت در آن راه می رود و این یعنی انسان کامل که همیشه بشر به دنبال انسان کامل است.
وی ادامه داد: هارون بردار و جانشین حضرت موسی بود، پیامبر(ص) به حضرت علی(ع) گفت : تو نسبت به مانند هارون بعد از من هستی فقط یک تفاوت هست که اگر آنجا هارون برادر حضرت موسی بود و ممکن بود پیغمبر هم باشد ولی بعد از من پیغمبری نیست. تو پیغمبر نیستی اما جانشین من هستی.
دینانی خاطرنشان کرد: کلام حضرت علی(ع) در شب شهادتش این بود که خدایا من به مقصد رسیدم، به پرودگار کعبه که من به حق رسیدم. کشته شدن برای حضرت رسیدن به حقیقت بود، در حیات راه حقیقت می پیمود و در راه شهادت هم به حقیقت رسید. در زندگی سعادتمند بود، شهادت او هم در راه حقیقت بود و این انسان ربانی است.
دینانی در پایان خاطرنشان کرد: صفات حق تعالی تجلی ذات است، خداوند تجلی کرد بر خود و صفات یافت و صفات حق تعالی تجلی کرد و از تجلی صفات حق تعالی حقیقت علوی و ذات پاک حضرت علی(ع) به ظهور رسید.