در نخستین آیه سوره مبارکه «قدر» داریم: «ما آن را در شب قدر نازل کردیم» (إِنّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ)؛ اما سؤال اینجاست، آیا منظور خداوند این است که قرآن در یک شب نازل شده است؟
عقیق:آیت‌الله مکارم شیرازی در تفسیر نمونه ذیل آیه 1 سوره مبارکه «قدر» به نزول قرآن کریم اشاره کرده است که در ادامه مشروح آن را می‌خوانیم؛
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ
«إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ، ما آن (قرآن) را در شب قدر نازل کردیم!» (قدر/ 1)
از آیات قرآن به خوبى استفاده مى‌شود: قرآن مجید در ماه مبارک «رمضان» نازل شده است: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذی أُنْزِلَ فیهِ الْقُرْآنُ» و ظاهر این تعبیر آن است که: تمام قرآن در این ماه نازل گردید.
در نخستین آیه سوره «قدر» مى‌افزاید: «ما آن را در شب قدر نازل کردیم» (إِنّا أَنْزَلْناهُ فی لَیْلَةِ الْقَدْرِ).
گر چه، در این آیه صریحاً نام قرآن ذکر نشده، ولى مسلّم است که ضمیر «إِنّا أَنْزَلْناهُ» به «قرآن» باز مى‌گردد و ابهام ظاهرى آن براى بیان عظمت و اهمیت آن است.
تعبیر به إِنّا أَنْزَلْناهُ: «ما آن را نازل کردیم» نیز اشاره دیگرى به عظمت این کتاب بزرگ آسمانى است، که خداوند نزول آن را به خودش نسبت داده، مخصوصاً با صیغه «متکلم مع الغیر» که مفهوم جمعى دارد و دلیل بر عظمت است.
نزول آن در شب «قدر»، همان شبى که مقدرات و سرنوشت انسان‌ها تعیین مى‌شود، دلیل دیگرى بر سرنوشت‌ساز بودن این کتاب بزرگ آسمانى است.
از ضمیمه کردن این آیه با آیه سوره «بقره»، نتیجه گیرى مى‌شود که شب قدر در ماه مبارک «رمضان» است، اما کدام شب است؟ از قرآن چیزى در این مورد استفاده نمى‌شود، ولى روایات در این باره بحث فراوان کرده‌اند.
در اینجا سؤالى مطرح است و آن این که: هم از نظر تاریخى و هم از نظر ارتباط محتواى قرآن با حوادث زندگى پیغمبر اکرم(صلى الله علیه وآله)، مسلّم است این کتاب آسمانى به طور تدریجى و طى 23 سال نازل گردید، این امر چگونه با آیات فوق که مى‌گوید: در ماه رمضان و شب قدر نازل شده، سازگار مى‌باشد؟
پاسخ این سؤال ـ به گونه‌اى که بسیارى از محققان گفته‌اند ـ این است که: قرآن داراى دو نزول بوده است.
نزول دفعى، که در یک شب تمام آن، بر قلب پاک پیغمبر اکرم (صلى الله علیه وآله) یا «بیت المعمور» یا از «لوح محفوظ» به آسمان دنیا، نازل گردید.
و نزول تدریجى، که در طول بیست و سه سال دوران نبوت انجام گرفت.
بعضى نیز گفته اند: آغاز نزول قرآن در «لیلة القدر» بوده نه تمام آن، ولى این بر خلاف ظاهر آیه است که مى‌گوید: ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم.
قابل توجه این که: درباره نازل شدن قرآن در بعضى از آیات، تعبیر به «انزال» و در بعضى تعبیر به «تنزیل» شده است، و از پاره‌اى از متون لغت استفاده مى‌شود: «تنزیل» معمولاً در جایى گفته مى‌شود که چیزى تدریجاً نازل گردد، ولى «انزال» مفهوم وسیع‌ترى دارد، که نزول دفعى را نیز شامل مى‌گردد.
این تفاوت تعبیر که در آیات قرآن آمده، مى‌تواند اشاره به دو نزول فوق باشد.