«آداب روزه‌داری، احوال روزه‌داران» نکات مهم معرفتی از سیره‌ علمی و عملی رهبر معظّم انقلاب را در زمینه‌های مختلف عبادی، اجتماعی و سیاسی از معارف ماه مبارک رمضان در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد. اگرچه ممکن است این مباحث برای برخی‌ها عادی و حتی تکراری به نظر بیاید که بارها در متون دینی خوانده‌اند و از زبان علما و مراجع شنیده‌اند. در همین کتاب و در فرازی از بیانات رهبر معظّم انقلاب، در قالب نکته‌ای دقیق و آموزنده به این موضوع پاسخ داده شده است:

«از بس اینها را تکرار کرده‌ایم و شنیده‌ایم و گفته‌ایم، برایمان عادی شده است. انسانی به کمال راه پیدا می‌کند که از بین همین چیزهای تکراری، حقایق را پیدا کند. علم مادی نیز همین‌طور است. همه در مدت عمرشان دیده‌اند که وقتی سیب از درخت جدا می‌شود، به طرف زمین می‌افتد. دیگر از این کار عادی‌تر، چیزی در دنیا هست؟! اما یک نفر متوجه شد که این یک پدیده است: چرا سیب پایین می‌آید؟ چرا از درخت که جدا می‌شود بالا نمی‌رود؟ آن وقت نیروی جاذبه کشف شد. یک باب جدید در دانش بشری باز شد. همه این چیزهای عادی زندگی ما از این قبیل است».

در ادامه روزهای گذشته بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب در این کتاب منتشر می‌شود:

همه‌ برادران و خواهران عزیز نمازگزار را در این ساعات و روزها و شبها مغتنم و متبرک، به اغتنام فرصت و بهره‌گیری از برکاتی که برای مومنین، در ایام لیالی این ماه، به وفور از سوی پروردگار عالم اعطا می‌شود، توصیه می‌کنم. همه را و خودم را به رعایت تقوای الهی، مراقب خدا بودن، مراقب رفتار خود و گفتار خود در برابر خدا و مراقب خار راه‌ها، لغزشگاه‌ها و جاهایی که نفس انسان قدرت آن را ندارد که با استقامت و با عدم تزلزل، به راحتی آن راه را بپیماید، توصیه می‌کنم. انسان باید در زندگی فردی و اجتماعی، مراقب وسایلی که خدای متعال برای عبور از این لغزشگاه‌ها قرار داده است، باشد. وسیله‌ای قرار داده است که انسان بتواند خود را حفظ و به مقصد نزدیک کند و از امکاناتی که برای رسیدن به سرمنزل مقصود، در اختیار مومنین گذاشته است، بهره‌برداری کند.

مراقب این امور بودن، تقواست و همانطور که بارها شنیده‌اید، یکی از هدف‌های مهم روزمره‌ی ماه رمضان این است که ما تقوا پیدا کنیم؛ لعلکم تتقون. وقتی اعمالی را که در ماه رمضان از سوی شارع مقدس مورد اهتمام است، ملاحظه می‌کنم - یعنی روزه ماه رمضان، تلاوت قرآن مجید، خواندن دعاهای مأثور و توسلاتی که به ذیل عنایات حضرت باری‌تعالی وجود دارد، می‌بینیم در میان این چهار عنصر بسیار مهم که روزه‌ ماه رمضان، واجب هم هست، آنچه برای ما خیلی اهمیت دارد، استغفار است؛ طلب مغفرت، طلب گذشت از سوی پروردگار عالم نسبت به آنچه از روی قصور، از روی جهالت و خدای نکرده از روی تقصیر از ما سر زده است.

محتویات سفره‌ الهی رمضان

یک جمله هم راجع به این شبها و روزها عرض کنیم. من می‌خواهم به شما براداران و خواهران عرض کنم، اینکه می‌گویند ماه رمضان، ماه ضیافت الهی است و سفره‌ ضیافت الهی پهن است. محتویات این سفره چه چیزهایی است؟ یکی از محتویات این سفره که من و شما باید از آن استفاده کنیم، روزه است؛ یکی دیگر فضیلت قرآن است - قرآن را گذاشتند در این سفره‌ با فضیلت زیاد، بیش از ایام دیگر و به ما گفتند که تلاوت قرآن کنید - یکی دیگر هم همین دعاهایی است که می‌خوانیم؛ یا علی و یا عظیم، دعای افتتاح، دعای ابوحمزه؛ اینها همان مانده‌هایی است که سر این سفره گذاشته شده. بعضی هستند که وقتی از کنار سفره رد می‌شوند، این قدر حواسشان پرت است و متوجه‌ جاهای دیگرند. داریم کسانی را که اصلاً سفره‌ ماه رمضان را نمی‌بینند؛ یادشان نیست که ماه رمضانی آمد و رفت. بعضی هستند که سفره را می‌بینند، اما به خاطر همان سرگرمی‌ها و اشتغال، وقت ندارند سر این سفره بنشینند؛ می‌خواهند سراغ یک سرگرمی بروند؛ کار دیگری دارند - دنبال دکان، دنبال کار، دنبال دنیا، دنبال شهوات - مجال این که سر این سفره بنشینند و از آن بهره ببرند، ندارند. بعضی دیگر هم هستند که نه، سر سفره می‌نشینند، سفره را می‌بینند، قدرش را هم می‌دانند؛ اما آدم‌های خیلی قانعی هستند؛ به کم قناعت می‌کنند؛ لقمه‌ای برمی‌دارند و می‌روند؛ نمی‌نشینند پای سفره، خودشان را بهره‌مند و سیراب کنند و از آنچه در سفره هست، خود را محظوظ کنند؛ لقمه‌ مختصری برمی‌دارند و می‌روند.

بعضی هستند که احساس بی‌میلی می‌کنند؛ یعنی اشتهایشان تحریک نمی‌شود؛ به خاطر اینکه غذای پوچ بیهوده‌ای را خورده‌اند و پای سفره‌ ضیافتی که رنگین، جذاب و مقوی است، اصلاً اشتها ندارند. بعضی هم هستند که نه، در حد اشتها - که اشتهاشان هم زیاد است - از این سفره استفاده می‌کنند و واقعاً سیر نمی‌شوند؛ چون مائده، مائده‌ معنوی است. تمتع به این مائده، فضیلت است؛ چون فتوح و انقتاح و تعالی روح انسان است هر چه انسان از این مائده بیشتر استفاده کند روح انسان تعالی بیشتر پیدا می‌کند و به هدف خلقت نزدیکتر می‌شود. این، غیر از فوائد جسمانی است. مائده‌ جسمانی برای رفع نیازی است که بشود انسان بدن را راه ببرد. زیاده‌روی در آن، یک اشتباه و خطاست؛ یک غلط است، در مائده‌ روحی و معنوی این طور نیست؛ چون اصلا خلقت ما برای تعالی معنوی و تعالی روحی است. مائده‌ روحی چیزی است که این تعالی را برای ما امکان‌پذیر، تسهیل و محقق می‌کند. بنابراین هرچه بیشتر بتوانیم استفاده کنیم، باید بکنیم.

بندگان مومن و مخلصی که ما اسم‌های اینها را شنیده‌ایم، حتی وقتی کارهای اینها را برای ما نقل می‌کنند، برای ما درست مفهوم نیست؛ اما واقعا شگفت‌آور است. دو سه ساعت به اذان صبح بیدار شوند و شب‌های ماه رمضان اشک بریزند. نقل می‌کنند مرحوم آمیرزا جواد آقای ملکی وقتی بیدار می‌شد سر حوض آب می‌نشست تا وضو بگیرد، به آب نگاه می‌کرد، دعا می‌خواند و گریه می‌کرد و تضرح می‌کرد؛ آب برمی‌داشت روی صورتش می‌ریخت، گریه و تضرع می‌کرد؛ به آسمان نگاه می‌کرد، دعا می‌خواند، گریه و تضرع می‌کرد؛ تا وقتی که بیاید سر سجاده بایستد و آن نماز شب و آن تهجد پرفیض و پرحال و پرطراوت را با عشق و شور انجام بدهد. مرحوم حاج‌میرزا علی‌آقای قاضی هم همین طور بود. از ماه رمضانش روزه‌اش، توجهش، تذکرش، نمازش، حکایت‌هایی نقل می‌کنند. این چیزها برای ما واقعا درست مفهوم نیست؛ منتها خط روشنی را به ما نشان می‌دهد و ما باید حداکثر استفاده را بکنیم.