حادثه سیلِ یکی از استان‌های کشورمان باعث اندوه مردم مسلمانمان شد. عمق این فاجعه به حدی زیاد است که نمیتوان به زبان و قلم آورد و تنها میتوان از خداوند متعال درخواست صبر زیاد برای بازماندگان قربانیان آن کرد. اما وقوع چنین حوادثی در درجه اول درسها، پیامها و عبرتهایی را در بر دارد که باید نسبت به آنها دقت نظر لازم را داشت. این پیامها بخشی به عموم مردم و بخشی به خواص و مسئولان دولتی ارتباط پیدا می‌کند.
افزایش همدلی و همبستگی ملی درس حوادث ناگوار
از اولین درسهایی که باید در چنین صحنههایی آموخت و آن را به عمل کشاند،
تقویت روحیه همدلی و همبستگی ملی است که میتوان اذعان داشت که ملت مسلمان
ایران همواره در چنین رخدادهایی این روحیه را در خود داشتهاند و در حوادث
و وقایع مختلف به طرق مختلف آن را ابراز داشتهاند، اما این روحیه نه تنها
باید در زمان وقوع حوادث نمایان شود بلکه باید در هر شرایطی آن را ابراز
کرد. مفهوم «تألیف قلوب» در قرآن اشارهای به همین موضوع دارد.
تألیف قلوب یکى از مهم ترین اهداف تربیتى و سیاسى اسلام است. قرآن کریم از نزدیک شدن دلهاى مردم مسلمان صدر اسلام ـ که موجب زدوده شدن کدورتها و دشمنیها و پدید آمدن اُخوّت دینى در میان آنان شد ـ به «نعمت الهى» یاد مىکند که به برکت بعثت پیامبر بزرگوار اسلام(ص) به آنان ارزانى داشته است، آنجا که میفرماید: «وَاذْکُرُواْ نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنتُمْ أَعْدَآءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ؛ و نعمت خدا را بر خود یاد کنید که دشمن یکدیگر بودید و او [بود که] میان دلهای شما الفت انداخت.» (آلعمران103)
همدلی و الفت، نعمتی که هیچ قیمتی با آن برابری نمىکند
امیرالمؤمنین(ع) درباره اهمیت و ارزش این نعمت مىفرماید: «فَإِنَّ اللّهَ سُبحانَهُ قَدِ امتَنَّ عَلى جَماعَةِ هذِهِ الاُمّةِ فیما عَقَدَ بَینَهُم مِن حَبلِ هذِهِ الاُلفَةِ الَّتى یَنتَقِلونَ فى ظِلِّها لِأَنَّها أرجَحُ مِن کُلِّ ثَمَنٍ وَ أَجَلُّ مِن کُلِّ خَطَر؛ خداوند سبحان بر جماعت این امت منت نهاد و این رشته «الفت» و همبستگى را که در سایه آن زندگى میکنند و در پناه آن مىآرمند، میانشان ایجاد کرد و این نعمتى است که هیچ یک از آفریدگان نمىتواند برایش قیمتى تعیین کند، چرا که از هر بهایى بیشتر و از هر مهمی مهمتر است.»
اما آنچه که به مسئولان امر در چنین حوادثی باز میگردد، تقید به ارزشهای اولیه دینی است که در این بخش در دو عنوان «شتاب در عمل یا عمل به هنگام» و «عدم کوتاهی در انجام وظیفه» اشاره میکنیم که البته این دو موضوع منحصر در مسئولان نیست اما بیشتر متوجه آنهاست.
در زمان وقوع حوادث ناگوار در جامعه اسلامی و یا انسانی، مهمترین اولویت دولتها و ملتها باید رسیدگی به امور افرادی باشد که مصیبزده شدهاند. نجات جانِ یک نفر مسلمان و حتی رسیدگی به امور مصیبتزدگان نه تنها یک قاعده عقلی است بلکه خداوند متعال و اهلبیت عصمت و طهارت(ع) نسبت به آن تأکیدات زیادی داشتهاند. در بخشی از آیه32 سوره مائده خداوند میفرماید: «هر کس کسى را زنده بدارد، چنان است که گویى تمام مردم را زنده داشته است؛ مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمیعاً». امام باقر(ع) در تفسیر این آیه فرمود: یعنى او را از سوختن و غرق شدن نجات دهد.» (اصول کافی، ج2، ص210)
همچنین رسول گرامی اسلام(ص) در اهمیت فریادرسی مسلمانان فرمودند: «کسی که شب را به روز آورد و به امور مسلمانان رسیدگی نکند، پس از مسلمانان نیست و نیز هر که بشنود مردی از مسلمین فریادرسی میخواهد و به او پاسخ ندهد، از مسلمین نیست.» بنابراین کوتاهی در این حالت از رفتار مسلمانان نیست و چه بسا افراد را از دایره اسلام دور کند.
عمل به هنگام و سرعت عمل هنگام وقوع حوادث
«عمل به هنگام» و سرعت عمل در امدادرسانی به افراد مصیبتزده نیز از جمله
اولویتهای دولتها و ملتها در قبال همنوعان خود باید باشد.
امام رضا(ع) از امام صادق(ع) در این باره نقل فرمود: «هرگاه مردی از من درخواست حاجتی کرد، در رفع حاجت و نیاز او شتاب میکنم، زیرا بیم آن میرود که کار از کار بگذرد و اقدام من در کمک به او دیگر به کارش نیاید.» «عیون الاخبار رضا(ع)، ج 2، ص 179»
بنابراین بر اساس آنچه بیان شد، یکی از درسهایی که عموم مردم مسلمان نسبت به وقوع حوادث ناگوار میتوانند بگیرند، افزایش روحیه اُنس و اُلفت و همبستگی بین یکدیگر و نیز «شتاب در عمل» و «عدم کوتاهی در انجام وظیفه» از سوی دولتمردان است که این در گروی فهم درست از اولویتسنجی صحیحِ برنامهها در برابر شرایط سخت و حساس جامعه است.