در پاسخ به اين پرسش گفتنى است كه نمى توان محل خاصى براى آن حضرت(عج) در نظر گرفت و منطقه و شهرى را به عنوان محل سكونت او معرّفى كرد. اصولاً «پنهان زيستى امام(عج)» ايجاب مى كند كه مسكن و مكان زندگى ایشان، كاملاً مخفى و ناشناخته بماند.

سدير صيرفى از امام صادق (علیه السلام)  روايت مى كند: «صاحب الامر از اين جهت با يوسف (علیه السلام)  شباهت دارد كه برادران يوسف - با اينكه عاقل و دانا بودند و قبلاً هم با وى معاشرت داشتند - وقتى پيش او رفتند تا خودش را معرفى نكرد؛ او را نشناختند و با اينكه بين او و يعقوب (علیه السلام) ، بيش از هيجده روز راه، فاصله نبود، يعقوب از وى اطلاعى نداشت. پس چرا اين مردم، انكار مى كنند كه خداوند همين عمل را نسبت به حجّت خويش صاحب الامر نيز انجام ندهد؟ ایشان نيز در بين مردم تردّد مى كنند و در بازار ايشان راه مى روند و بر فرش هاى آنان قدم مى گذارند؛ ولى [مردم] او را نمى شناسند و به همين وضع زندگى مى كند تا هنگامى كه خداوند به او اذن معرّفى به مردم را بدهد»[1].

آن حضرت(عج) براى انجام وظايف و تكاليف خود از مكانى به مكان ديگر مى رود و بر اساس حكايات معتبره، در شهرها و اماكن مختلفى ديده شده است. مدينه، مكه، نجف، كوفه، كربلا، كاظمين، سامرا، مشهد و قم، از جمله آن شهرهاست  و در بعضى از زمان ها و مناسبت ها در مكانى مقدس حضور دارد. در اينجا به برخى از آنها اشاره مى شود:

مكان هاى خاصى:

1- مدينه و پيرامون آن (رضوى)

امام باقر (علیه السلام)  مى فرمايند: «ناچار براى صاحب الزمان(عج)، عزلت و غيبتى است و طيبه (مدينه) خوب جايگاهى [براى ايشان] است»[2].

2- مكّه و اطراف آن (ذى طوى)

از امام باقر (علیه السلام)  نقل شده است: «يكون لصاحب هذا الامر غيبة فى بعض الشعاب، [و] أومأ بيده الى ناحية ذى طوى...»[3]؛ «صاحب الامر در يكى از اين درّه ها، غيبتى خواهد داشت، سپس با دستش به بخشى از ذى طوى اشاره كرد».

در دعاى ندبه مى خوانيم: «ليت شعرى اين استقرّت بك النوى بل اىّ ارض تُقِلّكَ اَو ثرى أ برضوى اَو غيرها ام ذى طوى»؛[4] «اى كاش مى دانستم كه در كدامين زمين قرار دارى و كدام زمين يا خاك، وجود نازنينت را بر خود حمل مى كند؟ آيا در رضوى هستى يا در جاى ديگر؟ آيا در ذى طوى هستى؟»

3- حضور هر ساله در حج و عرفات

از زمان ها و مكان هايى كه امام در آن حضور مستمر و دائمى دارد، موسم حج و روز عرفه و در سرزمين عرفات است؛ امام صادق (علیه السلام) فرمود: «يفقد الناس امامهم يشهد الموسم فيراهم و لا يرونه»؛[5] «مردم امام زمان(عج) خود را نمى يابند، او در موسم حج [و در منا و عرفات] شركت مى كند و آنان را مى بيند؛ ولى آنان او را نمى بينند».

امام رضا (علیه السلام)  نيز مى فرمايد: «اِنّه لَيَحضُرُ الموسِمَ فيقضى جميع المناسك...» ؛[6] «[مهدى] در موسم حج حاضر مى شود و همه اعمال را انجام مى دهد و در عرفه نيز وقوف مى كند و دعاى مؤمنان را آمين مى گويد».

محمد بن عثمان عمرى، يكى از نائبان چهارگانه امام زمان(عج) مى گويد: «به خدا سوگند: صاحب الزمان در موسم حج، همه ساله حضور مى يابد و مردم را مى بيند و مى شناسد. مردم [هم] او را مى بينند، اما نمى شناسند»[7].

 4- مسجد كوفه، سهله، كربلا و نجف

ابوبصير از امام صادق (علیه السلام)  نقل مى كند: «گويا مى بينم كه قائم(عج) ما با خانواده اش در مسجد سهله اقامت گزيده است»[8].

بر اساس حكايات معتبر، ملاقات بزرگانى چون مقدس اردبيلى، علامه بحرالعلوم، شيخ محمد تقى آملى و... در مسجد سهله و كوفه صورت گرفته است[9].

 از مجموع اين روايات و حكايات معتبر، برداشت مى شود كه آن حضرت در شهرها و مناطق مختلف حضور دارد و محل زندگى ايشان، جاى خاصى نيست. پس زندگى او به شيوه عادى و معمولى است؛ زيرا اين گونه زندگى، حسّاسيت برانگيز نيست و براى آن حضرت نيز آسان تر و طبيعى تر است.

پی نوشت ها:

[1]. بحار الانوار، ج 52، ص 154 ؛ كمال الدين، ج 2، ب 33، ج 21.

[2]. كافى، ج 1، ص 340، ح 16، باب فى الغيبة.

[3]. الغيبة النعمانى، ص 182 ؛ اثبات الهداة، ج 3، ص 550، ح 559.

[4]. اقبال الاعمال، ص 298.

[5]. منتخب الاثر، ص 319.

[6]. بحار الانوار، ج 53، ص 152.

[7]. همان، ج 52، ص 152.

[8]. همان، ص 583، ح 776.

[9]. ر.ك : توجهات ولى عصرعج به علما و مراجع، ص 146-155.

برگرفته از کتاب مهدویت پیش از ظهور – حجت الاسلام رحیم کارگر