چه علل و عواملی سبب می‌شود اعمال نیک انسان باطل و اعمال زشت او پوشانده شود؟
عقیق:پرسش: چه علل و عواملی سبب می‌شود اعمال نیک انسان باطل و اعمال زشت او پوشانده شود؟ پاسخ: در
دو بخش قبلی پاسخ به این سؤال به شش عامل در نگاه قرآن شامل: 1- ارتداد پس
از ایمان 2- کفر و شرک 3- نفاق 4- تکذیب آیات الهی و روز قیامت 5-
بی‌احترامی نسبت به پیامبر(ص) 6- ارتباط و طرح دوستی با کافران و شش مورد
از منظر روایات شامل: 1- ترک نماز بدون علت 2- با شک و تردید عمل کردن در
اصول دین 3- عجب و غرور 4- حسد 5- بی‌صبری هنگام مصیبت 6- زنی که به شوهرش
بگوید من از تو هیچ خیری ندیدم را مطرح کردیم. اینک در بخش پایانی دنباله
مطلب را پی می‌گیریم. 7ـ کافر شدن به ولایت علی(ع) پیامبراکرم(ص) می‌فرماید: کسی که بدون اعتقاد به ولایت خدا راملاقات کند، عملش را نابود ساخته است. (بحار الانوار، ج38، ص106) ابی
حمزه می‌گوید از امام باقر (ع) از تفسیر سخن خداوند، «وَ مَنْ یَکْفُرْ
بِالْإِیمانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَهًْ مِنَ
الْخاسِرِین» پرسیدم؟حضرت فرمود: تفسیر باطنی این آیه کافر شدن به ولایت
امیرالمؤمنین(ع) است، چرا که مراد از ایمان، حضرت علی (ع) می‌باشد.
(بحارالأنوار، ج 35، ص369) از مجموع مطالب بالا معلوم می‌شود که حبط مربوط
به مورد خاصی از اعمال نیک نیست، بلکه در تمام امور زندگی اعم از فردی و
اجتماعی، عقیدتی و اخلاقی جریان دارد. در نقطه مقابل حبط تکفیر وجود دارد
به همین مناسبت توضیح اندکی پیرامون آن نیز ارائه می‌کنیم. بنابراین از منظر قرآن عوامل حبط عمل به‌طور کلّى به چند گروه تقسیم می‌شوند: 1-بعضى گناهان، کل حسنات را در دنیا و آخرت حبط مى‌کنند، مانند: ارتداد:
«کسانى که به آیات الهى کافر می‌شوند و پیامبران را به ناحق می‌کشند و
کسانى را که امر به عدل و قسط می‌کنند و می‌کشند، بشارت بده به عذاب
دردناک. اینان کسانى‌اند که اعمال‌شان در دنیا و آخرت حبط می‌شود».
(آل‌عمران ـ 123) 2ـ پارهاى گناهان، قسمتى از حسنات را حبط می‌کند،
مانند مخالفت کردن با پیامبر، چنان که متابعت از پیامبر موجب حسنه و مانع
از بطلان عمل می‌شود. (محمّد - 33) 3ـ برخى گناهان باعث انتقال حسنات
انسان به دیگرى می‌شود مانند قتل. هابیل به برادرش قابیل گفت: برادر، اگر
تو به سوى من دست دراز کنى که مرا بکشى، من به سوى تو دست دراز نمىکنم و
تو را نمىکشم. من می‌خواهم هم گناه من و هم گناه خودت را ببرى و جزایش را
ببینى. (مائده - 29) ج. تکفیر اعمال سیئه در نقطه مقابل حبط، تکفیر وجود دارد، به همین جهت توضیح اندکی پیرامون این مطلب نیز ارائه می‌گردد. همان
طور که اعمال نیک با انجام کارهای زشت از بین می‌رود، اعمال زشت گناهان
نیز با انجام خوبی‌ها از بین رفته و چه بسا که تبدیل به خوبی شود؛ به عنوان
نمونه به چند مورد اشاره می‌کنیم. 1ـ انجام نمازهای واجب «وَ
أَقِمِ الصَّلاهًْ طَرَفَیِ النَّهارِ، وَ زُلَفاً مِنَ اللَّیْلِ، إِنَّ
الْحَسَناتِ یُذْهِبْنَ السَّیِّئات»؛(هود - 114) «در آغاز و انجام روز
و پاسى از شب نماز را بپادار، که نیکی‌ها، بدی‌ها را از میان مىبرد». یکی
از مسائلی که در ارتباط با اعمال انسان‌ها در قرآن و روایات مورد تأکید
واقع شده، کوشا بودن در محافظت از کارهای نیک است که در غیر این صورت ممکن
است اعمال نیک ما نتیجه مطلوب را نداشته باشد 2ـ اجتناب از گناهان کبیره الف.
«إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ
سَیِّئاتِکُمْ»؛ (نساء ـ 31) «اگر از گناهان بزرگ که از آن نهى شدهاید
بپرهیزید، بدی‌هاى شما را مىزداییم. ب. «الَّذِینَ یَجْتَنِبُونَ
کَبائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ إِلَّا اللَّمَمَ، إِنَّ رَبَّکَ واسِعُ
الْمَغْفِرَهًْ» (نجم ـ 32) کسانى که از گناهان بزرگ و زشت‌هاى آن کناره
گیرند جز پارهاى یا به طرز سطحى و گذرا، بی‌گمان پروردگارت آمرزشى دامن
گستر دارد. با توجه به نقش تربیتی که احباط و تکفیر در زندگی انسان‌ها
دارند، از این رو بیان اهمیت حفظ اعمال نیز، خالی از لطف نیست. یکی از
مسائلی که در ارتباط با اعمال انسان‌ها در قرآن و روایات مورد تأکید واقع
شده، کوشا بودن در محافظت از کارهای نیک است که در غیر این صورت ممکن است
اعمال نیک ما نتیجه مطلوب را نداشته باشد. در روایتی از رسول گرامی
اسلام در فضیلت تسبیحات اربعه آمده است: خداوند به عدد هر یک از اذکاری که
مؤمن می‌گوید، درختی در بهشت برای او می‌کارد. شخصی عرض کرد: پس درختان ما
در بهشت چقدر زیاد است! حضرت فرمود: بله، ولی مواظب باشید که آتشی نفرستید
که آنها را بسوزاند سپس این آیه را قرائت نمود: «ای کسانی که ایمان آوردید
اطاعت خدا و رسول کنید و اعمال خود را باطل نکنید». (محمد -33) (الامالی
شیخ صدوق، ج1 ص607)