لزوم دوری از پیروی سران باطل
با مرور کلی ماجرای فتنه 88 در می‎یابیم که متأسفانه طبق معمول خواص جامعه رفتار در خور شایسته‎ای را در قبال این فتنه عظیم الهی نشان ندادند که تبعه چنین رفتاری، باعث سردرگمی عموم افراد جامعه شده بود. زیرا آن کسانی که خود را متعلق به احزاب می‎دانستند به انتظار تحرکی از جانب سردمداران آن حزب بودند، در حالی که هیچ یک از این احزاب رفتار مناسبی از خود بروز ندادند. هر قشر فرهنگی و مذهبی جامعه نیز دچار چنین حالتی بودند، پس الگوی مناسب رفتاری در جامعه به ندرت یافت می‎شد. بنابراین خداوند در کلاسی به نام فتنه 88 به ملت مسلمان ایران آموخت که تعلق خاطر کورکورانه و وابستگی به هر حزب باطلی بازگشت به تعصبات جاهلیت صدر اسلام است تا جایی که این وابستگی باعث می‎شود افراد توانایی تشخیص حق را نداشته باشند. امیرالمؤمنین(ع) به زیبایی این مسأله را در خطبه معروف به قاصعه اینطور بیان فرمودند: «ألا فَالحَذَرَ الحَذَرَ مِن طاعَةِ ساداتِکُم و کُبَرائکُم ... فإنّهُم قَواعِدُ أساسِ العَصَبیَّةِ و دَعائمُ أرکانِ الفِتنَةِوَ سُیُوفُ اعْتِزاءِ الْجاهِلِیَّةِ؛ آگاه باشید! زنهار، زنهار از پیروى سران و بزرگانتان ··· زیرا که آنان ستونهاى بنیاد عصبیت‌ و استوانه‌هاى ارکان فتنه و شمشیرهای نازش به شیوه زمان جاهلیت هستند». منظور حضرت دوری از آن دست بزرگانی هست که به تعبیر ایشان در ادامه همین خطبه «با نعمتهای خدا سر پیکار داشتند؛ وَ مُغالَبَةً لِآلائِهِ».

اما پس از اینکه فتنۀ فتنه‎گران به اوج خود رسید تا جایی که در روز عاشورا پرچم اباعبدالله(ع) را آتش زدند و بعد از آن رفتارهای ناصحیح خود را ادامه دادند، غیرت دینی ملت مسلمان ایران به جوش آمد و تاب تحمل چنین ماجراهایی برایشان دشوار شد، به ندای فطرت خود پاسخ گفتند و بندهای تعصبات را از خود گشودند و وارد میدان شدند. دست نصرت خداوند هم مشمول حال مردم ایران شد و در حالی که در محاصره دشمنان خدا و منافقان کوردل و مردم فریب خورده بودند، آنها را از سردرگمی و مصیبت نجات داد و حماسه نهم دی را رقم زد.

احساس وظیفه دینی مردم در حماسه نهم دی
رهبر معظم انقلاب که همیشه از نهم دی به عنوان آزمونی الهی یاد می‎کنند، در بخشی از فرمایشات خودشان به همین موضوع اشاره کردند؛ معظم له فرمودند: «نهم دی، یک نمونه‌ای بود از همان خصوصیتی که در خود انقلاب وجود داشت؛ یعنی مردم احساس وظیفۀ دینی کردند و دنبال این وظیفه، عمل صالحِ خودشان را انجام دادند. عمل صالح این بود که در خیابان بیایند، نشان بدهند، بگویند مردم ایران اینند». (90/9/21)

رهبر انقلاب در این فراز و سایر سخنان خود مدام بر روحیه دیانت عامه مردم اشاره می‎کنند و ایشان را پیروز صحنه نبرد معرفی می‌کنند. احساس وظیفه دینی مردم، روحیه اعتماد مردم به نظام اسلامی، قدرت ملت ایران در مقابل مزدوران و بسیاری از جملات دیگر، کلیدواژه‎هایی بود که رهبر معظم انقلاب درباره ملت ایران استفاده کردند.

نصرت خداوند در فتنه سال 88
حماسه نهم دی از جهتی ما را یاد آیات نصرت خداوند در قرآن می اندازد؛ به عنوان مثال در جنگ بدر در حالی که تعداد مؤمنان در مقابل دشمنان  خداوند بسیار اندک بود، خداوند با جریان نصرت خود بر مؤمنان آنها را مقابل سپاه باطل پیروز کرد. در آیه123 آل‌عمران خداوند می‌فرماید: «وَ لَقَدْ نَصَرَکُمُ اللَّهُ بِبَدْرٍ وَأَنْتُمْ أَذِلَّةٌ فَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ؛ و یقیناً خدا شما را در [جنگ] بدر با آنکه ناتوان بودید یارى کرد، پس از خدا پروا کنید باشد که شکرگزاری کنید». خداوند در این آیه رفتاری که در قبال نصرتش می‌خواهد، رعایت تقوای الهی است. شاید تقوایی که در این آیه مدنظر خداوند است، به معنای مراقبت نسبت به این موضوع باشد که این پیروزی را از نصرت خداوند بدانیم در این حالت امکان شکرگزاری وجود دارد. بنابراین خداوند در اینجا درجه‌ای از تقوا را مطرح می‌کند که در قبال نصرت خداوند مطرح است.

ای کاش از حماسه نهم دی این درس را به خاطر می سپاردیم که تنها در حزب خداوند باشیم و هر طرف که حق بود، به آن سمت گرایش پیدا کنیم، زیرا که فطرت انسان حق‌گراست و نباید بر خلاف فطرت خود رفتار کنیم. همچنین این درس را به خاطر می‎سپاردیم که هرگاه توجه‎مان به رهبر صالح جامعه باشد و از ایشان حرف‎شنوی داشته باشیم، خداوند ما را سرافراز می‎کند؛ اما پس از این ماجرا عموماً در پی رفتارهای گذشته خود رفتیم و این نعمت خداوندی را از خاطر بردیم و همان طور که قبلاً اشاره کردیم، باید پیروزی در این ماجرا را از نصرت خداوند می‌دانستیم و این حالت را حفظ می‌کردیم.