«درباره پیشینه شعر دینی و آیینی باید گفت که تا زمان تیموریان و پیش از صفویه اشعار کمی در باره اهل بیت(ع) سروده شده است و زمانی که به دوران صفویه می‌رسیم شعر آیینی – به ویژه شعر نبوی - قد می کشد و به بلوغ و بالندگی می‌رسد.

شعر نبوی در ادب فارسی کارنامه خوب و درخشانی دارد. این اشعار مدایح ثبت ‌شده‌ای هستند که می‌توان به دو گونه آنها را بررسی کرد. در بخشی از آنها، شاعران با نام بردن از پیامبر(ص) به ساحت ملکوتی حضرت عرض ارادت می‌کنند و بخش دیگری از شاعران نیز در سروده‌های خود به بیان فضایل نبوی، سجایای اخلاقی، کرامت‌های الهی و انسانی پیامبر پرداخته‌اند.
 

اگر دواوین شاعران مسلمان پارسی زبان(شیعه و سنی) را مرور کنیم، خواهیم دید که از زمان شکل‌گیری ادبیات فارسی تا به امروز همه شاعران مسلمان - بلا استثناء - شعری را به پیامبر اکرم(ص) تقدیم کرده‌اند.

شاعران بزرگی همچون فردوسی، سنایی، عطار، مولانا، حافظ و سعدی هر یک اشعاری را به ساحت ملکوتی پیامبر نور و رحمت و بیداری تقدیم کرده‌اند. قله‌های شعر و ادب پارسی به خاطر ارادت و محبتی که نسبت به اهل بیت(ع) داشته‌اند، مدح و منقبت خاندان رسالت را افتخار خود می‌دانسته‌اند و بر این اعتقاد و باور بودند که: «مادح خورشید، مداح خود است».
 

برای مثال در قرن هفتم و هشتم که ادبیات فارسی لهجه عارفانه و عاشقانه دارد، شاعرانی چون حافظ و سعدی در قالب غزل، محبت خود را نسبت به پیامبر اکرم (ص) ابراز می‌کنند. برای مثال سعدی بزرگ در نعت پیامبر اکرم(ص) می‌گوید: 

سعدی اگر عاشقی کنی و جوانی/عشق محمد بس است و آل محمد

و یا حافظ در غزل درخشانی می‌گوید: 

ستاره‌ای بدرخشید و ماه مجلس شد/دل رمیده ما را رفیق و مونس شد

نگار من که به مکتب نرفت و خط ننوشت/به غمزه مسئله‌آموز صد مدرس شد
 

و اما نکته‌ای که در این میان مغفول مانده این است که بیشتر اشعار در حوزه مدح و منقبت(صورت) سروده شده، اما در حوزه سیره عملی و بیان مضمون روایت‌های نبوی کمتر کار شده است. به عبارت دیگر بیشتر شعرها توصیفی – عاطفی است. یعنی در حوزه بیان شاعرانه متن احادیث و روایات و سیره عملی بزرگان دینی فقیر هستیم و دستمان خالی است. در شعر آیینی ضروری است که از منزل «محبت» عبور کنیم و به منزل «معرفت» برسیم. یعنی گذر از برونه دین و رسیدن به درونه آن.