آداب اربعین در گفت‌وگو با عبدالحسین خسروپناه:
امروز یکی از راههای ارتباطی کشورها با یکدیگر دیپلماسی سیاسی است اما فراتر از این نوع ارتباط، دیپلماسی زیارت است. بنا بر گفته برخی کارشناسان، دیپلماسی زیارت به نسبت دیپلماسی سیاسی که دولتی، سطحی و سست است؛ مردمی، عمیق، مستحکم و ریشهدار است.
عقیق:در دنیای حاضر یکی از بسترهای تعالی روحی
انسان آموزه‌های ائمه معصومین (علیهمالسلام)است که بی‌تردید اهل بیت
(علیهمالسلام) و امامزادگان واسطههای فیض‌های الهی برای همه بشریت هستند و
زیارت آن‌ها نیز بستری برای این تعالی روحی خواهد بود، چرا که جوامع
اسلامی میتوانند اختلافات خود را در پرتوی زیارت این بزرگان در قالب
دیپلماسی زیارت به وحدت تبدیل کنند.
همچنین در این راستا عنوان می‌شود اماکن متبرکه شیعی دارای ویژگی‌های
مشترکی هستند که از آن جمله می‌توان به رسالت هدایت‌گری، اداره مردمی،
داشتن باورهای عمیق تاریخی، برخورداری از ارادت مردمی، فرامرزی بودن و
برخورداری از تنوع اقلیمی و فرهنگی اشاره کرد. از این رو دیپلماسی زیارت که
جهان شمول و مستحکم است تفاوت زیادی با دیپلماسی‌های رایج سیاسی دارد،
بنابراین زیارت یکی از بهترین راههای مصونسازی جوامع اسلامی است؛ از این
رو با توجه به ایامی که در آن به سر میبریم سراغ عبدالحسین خسروپناه، رئیس
مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران رفتیم و گفت‌وگوی کوتاهی در این‌باره با
وی داشتیم.
بفرمایید مؤلفهها و شاخص‌هایی که
زائر از کشور مبدأ باید رعایت کند و آن مواردی که مردم کشور یا شهر مقصد
ملزم به رعایت آن هستند، چیست؟
اصولاً زمانی که فردی از کشوری به کشور دیگر سفر می کند چه سفر زیارتی باشد
و چه سیاحتی یا علمی باشد غالباً همان گونه که باید به قوانین کشور خود
(مبدأ) احترام بگذارد باید در کشور مقصد نیز بر اساس قوانین آنجا رفتار
کند.
هر کشور به طور طبیعی یک سلسله قوانین برای حفظ نظم و امنیت خود دارد که به
آن‌ها پایبند است به طور نمونه وقتی قرار است کسی برای زیارت و تشرف به
حرمین مطهر مشرف شود باید به دنبال گذرنامه و ویزا باشد و مراحل قانونی را
طی کند.
و نباید به بهانه زیارت امامان معصوم (علیهمالسلام) قوانین را زیرپا
گذاشت؛ همچنین توجه به این نکته که در زیارت رعایت مقررات الزامی است ما
را مکلف به رعایت قوانین می‌کند.
گاهی‌اوقات شنیده می‌شود بعضی از افراد که از عاشقان اباعبدالله الحسین
(علیه‌السلام) هستند برای رسیدن به مقصد و زیارت این امام همام و دیگر
معصومین (علیهمالسلام) در کشور عراق به شکل قاچاق و غیرقانونی از مرز عبور
می کنند که شایسته این سفر زیارتی نیست و به این ترتیب فرد مذکور گناهی دو
چندان مرتکب شده است، هم اینکه برای قوانین کشور خود احترام قایل نشده است
و هم قوانین کشور عراق را رعایت نکرده است. اگر فرد منصفانه نگاه کند هم
خلاف شرع کاری را انجام داده و هم خلاف عرف معمول جوامع بشری حرکت کرده
است.
اگر در این میان اتفاقی برای افراد رخ دهد کسی مسؤول آن نبوده و خودشان
بیشتر از همه متضرر میشوند. ممکن است در این راه خلاف شرع و عرف کشورها
دچار آسیبهای جسمی، روحی و مالی شوند که گاهی‌اوقات جبران ناپذیر است و با
این گونه رفتارها و برخوردها دیگر جایی برای دفاع از فرد از سوی مسؤولان
رسمی و دولتی کشور باقی نمی‌ماند.
از این رو لازم است برای حفظ روابط حسنه بین کشورها افراد به قوانین یکدیگر احترام بگذارند و خود را ملزم به رعایت آن‌ها کنند.
در خصوص زیارت اربعین حسینی ضمن رعایت قوانین کشور ایران و عراق از سوی
زائران، در دین مبین اسلام و مذهب تشیع یک سلسله آداب و رسوم معنوی روایت
شده است که زائر باید آن‌ها را به جا آورد. در ابتدای حرکت خود باید توجه
داشته باشد قرار است به محضر بزرگان و ائمه اطهار (علیهمالسلام) تشرف پیدا
کند و زمانی که برای این زیارت نیت می‌کند، به لحاظ روحی و روانی باید خود
را آماده کند و با تواضع، فروتنی و طهارت خاصی به درگاه این بزرگان دینی
تقریب پیدا کند. نباید سفرهای زیارتی مثل سفر اربعین برای زیارت
اباعبدالله الحسین (علیه‌السلام) عادتی و تنها برای تبلیغات باشد.
البته به طور قطع اثر تبلیغاتی زیارت اربعین بسیار محرز است بویژه برای
دشمنان تشیع و اسلام که با زیارت اهل بیت (علیهمالسلام) مخالفت می‌کنند
کسانی امثال وهابیها، تکفیریها و سلفیها که مانع انجام این امور
میشوند.
راهپیمایی اربعین و زیارت امام حسین (علیه‌السلام) یک حرکت نمادین و تبلیغاتی تأثیرگذار است.
راهپیمایی اربعین باید کارکردی برای خود زائر نیز داشته باشد بنابراین نیت
حرکتکننده به سوی حرم مطهر امام (علیه‌السلام) باید به قصد قربت باشد
منظور این است که انگیزه انسان در انجام عبادت تنها اطاعت از فرمان خداوند و
نزدیکی به پروردگار عالم باشد. به این ترتیب در زیارت اربعین این قصد قربت
می تواند به لحاظ روحی و روانی برای زائر بسیار تربیت‌کننده و تأثیرگذار
باشد.
الزامات زیارت چیست؟
رعایت قوانین و مقررات از سوی فرد میهمان و نیز محبت و مهماننوازی از سوی
کشور مقصد در راستای خدماترسانی حقوقی و مردمی بوده که به صورت خودجوش نیز
انجام می‌شود.
در کلام وحی در مورد زیارت چه تأکیدهایی وجود دارد؟
در این‌باره یک مثال ملموس از پیامبر خدا حضرت یعقوب (علیه‌السلام) بزنم؛
هنگامی که به ایشان خبر میرسد که یوسف نبی (علیه‌السلام) زنده است - درست
است که او فرزند حضرت یعقوب (علیه‌السلام) بوده اما به مقام ولایت نایل شده
بود و حتی بر پدرش نیز ولایت پیدا می‌کند - حضرت یعقوب (علیه‌السلام)
تصمیم میگیرد به زیارت ولی زمان خودش یعنی حضرت یوسف (علیه‌السلام) مشرف
شود. این نمونهای از زیارت در بین بزرگان دینی است که از آن‌ها زیاد در
تاریخ ادیان الهی دیده می‌شود.
در منابع شیعی و اهل سنت، روایتهای فراوانی درباره مراسم زیارت و آدابی که
پیش از آن باید رعایت کرد و سپس به زیارت مشرف شد وجود دارد؛ این مسأله را
به طور مفصل در کتاب «جریانشناسی ضدفرهنگها» توضیح دادهام. در این کتاب
درباره جریانهای فرهنگی معارض با فرهنگ ناب محمدی (صلیالله علیه و آله و
سلم) همچون تصوف فرقهای، معنویتهای نوظهور، شیطانپرستی، وهابیت،
فمینیسم، بهاییت، ابتذال فرهنگی، فراماسونری، ناسیونالیسم، موسیقیگرایی و
انجمن حجتیه همگی تبیین و تحلیل شده است و در بخش وهابیت، روایات مربوط به
زیارت به طور مفصل تشریح و توضیح داده شده است که علاقهمندان به این موضوع
میتوانند به این کتاب مراجعه و برای آگاهی بیشتر از امور مربوط به زیارت
آن را مطالعه کنند.
منبع:قدس