عقیق: حضرت آيت‌الله العظمي ناصر مكارم شيرازي از مراجع تقليد در پاسخ به اين سئوال كه آيا امام علي(ع) به امامت خلفاء نماز خوانده است؟ اظهار داشت: در مورد اينكه آيا امام علي(ع) پشت سر خلفا نماز مي خوانده است يا نه؟ بايد گفت: اهل تسنن براي مشروع جلوه دادن حكومت خلفا از بعضي روايات استفاده كرده اند كه امام علي(ع) در جماعت آنها شركت مي كرده است.
در اين زمينه روايات مختلفي وجود دارد: از بعضي منابع استفاده مي شود كه امام علي(ع) در جماعتشان شركت مي كردند؛ ولي نمازشان را فرادا مي خواندند چنانكه در تفسير قمي آمده است: «حضر المسجد ووقف خلف أبى بكر وصلّى لنفسه» امام علي(ع) در مسجد حاضر مي‌شد و پشت سر أبي بكر مي‌ايستاد؛ اما نماز را فرادي مي‌خواند(1).
روايت ديگر از طبرسى در احتجاج است كه مي نويسد: «وحضر المسجد وصلّى خلف أبي بكر»، «امام علي(ع) در مسجد حاضر مي شد و پشت سر ابوبكر نماز مي خواند»(2).
در جواب بايد گفت: اولاً: سند اين روايت مرسل است؛ زيرا طبرسي روايت را مستقيماً و بدون ذكر واسطه از حماد بن عيسي از امام صادق(عليه السلام) نقل مي‌كند؛ در حالي كه حماد بن عيسي متوفاي 19 هـ و خود طبرسي متوفاي 548 هـ است.
ثانيا: ظاهرا مصدر كلام طبرسي روايتي است كه در تفسير قمي وجود دارد، وي از پدرش ابراهيم بن هاشم، از ابن أبي عمير، از عثمان بن عيسي و حماد بن عيسي از امام صادق(عليه السلام) نقل كرده است. اين روايت هر چند از نظر سند مشكلي ندارد؛ اما از نظر دلالت چيز ديگري را ثابت مي‌كند.
برفرض قبول اين روايات نمي شود گفت اين عمل دليل بر مشروع شمردن حكومت خلفا بوده؛ بلكه بنا بر مصلحت جامعه و براي جلوگيري از اختلافات در جامعه نوپاي اسلام بوده است. و امام علي (ع) هم مصالح اسلام را برهر چيز مقدم مي‌داشتند. چرا كه آن حضرت در مسئله امامت كه مهمتر از موضوع نماز بود، به خاطر مصالح اسلام و مسلمانان سكوت اختيار كرد.
و علاوه بر آن منطقي به نظر نمي رسد كه مثلا امام 25 سال در آن جامعه زندگي كرده باشد و پشت سر هيچ يك از خلفا نماز نخوانده باشد، و هيچ مشكلي هم برايش پيش نيامده باشد و منابع هم هيچ اشاره اي به اين موضوع نكرده باشند.
و از طرف ديگر در آن زمان به علت محدود و كوچك بودن شهرها و هم به دليل فضاي معنوي جامعه و تاكيد بر ارزش فراوان نماز جماعت تقريبا اقامه نماز در مسجد و به امامت خليفه مسلمين يك سنت بود و همه مردم نماز را به جماعت در مسجد اقامه مي كردند. از اين رو عدم شركت امام در مسجد با توجه به تمام موارد ذكر شده به علاوه همسايه مسجد بودن، يك مسئله عادي نيست كه بشود به راحتي از كنار آن گذشت.
و بنابر هر دو صورت حضور امام علي(ع) در مسجد، نمي تواند تاييدي بر مشروع بودن خلافت خلفا باشد.
شايان ذكر است، در عصر حاضر نيز مراجع عاليقدر، به زائراني كه به مدينه و مكه مشرّف مي‌شوند، تأكيد مي‌كنند كه در نماز جماعت آنان شركت نمايند و بدون عذر، از شركت در نماز جماعت دريغ نورزند، هر چند كه فرقه هاي اسلامي، اختلاف نظر هايي دارند، اما مصلحت اسلام در اين است كه همه مسلمانان در مقابل دشمن مشترك با هم متحد شوند. بي ترديد اين ديدگاه نشأت گرفته از سيرة و سنّت امامان معصوم به خصوص امام علي(ع) بوده است.
پی نوشت ها:
1_(تفسير القمي: ج2،ص 158و 159و تفسير نور الثقلين: ج4، ص188.)
2_(الاحتجاج: ج1،ص126.)
منبع:حج
211008