عقیق: از جمله امتیازهای امام جواد، اظهار علم
اهل بیت است و باید گفت شجاعی در میدان علم مثل او نیامده است.
در
تاریخ آمده است که چون حضرت رضا(ع) از دنیا رفت عده ای از بزرگان و علما به مدینه آمدند
و سی هزار مسئله در چند روز از حضرت جواد (ع) سوال نمودند و حضرت بدون تامل و فکر جواب
تمامی سوالات آنان را دادند.
زمانی نیز که مامون عباسی آن بزرگوار را به
بغداد آورد و تصمیم گرفت برای خاموشی اعتراضها دخترش را به عقد ایشان درآورد، مجلس
با شکوهی ترتیب داد و علما و بزرگان را برای مناظره با آن حضرت دعوت کرد. یحیی بن اکثم
یکی از علمای اهل تسنن و قاضی آن زمان، از حضرت سوال کرد که اگر فردی در حال احرام
صیدی را بکشد حکم او چیست؟ حضرت جواد (ع) بلافاصله شقوق(1) مختلفی فرمودند: آن صید
را در حرم کشته است یا در خارج حرم؟ عالم به حکم بوده یا جاهل؟ عمداً کشته یا نه؟ آن
فرد عبد بوده یا آزاد؟ بالغ بوده یا نابالغ؟ کار اولش بوده یا قبلاً نیز صیدی کرده
است؟ این صید از طیور بوده است یا نه؟ آن صید بزرگ بوده یا کوچک؟ آن کار در روز بوده
یا در شب؟ احرامش احرام حج بوده یا احرام عمره؟ (2)سوالات آن حضرت ولوله ای در مجلس
به پا کرد . مامون تا مجلس را متشنج دید و یحیی بن اکثم را مبهوت و مفتضح دید به حضرت
جواد گفت که خطبه بخوانید. آن بزرگوار، ام الفضل را به پانصد درهم به عقد خود درآوردند.
سپس مامون از شقوق مسئله سوال نمود و حضرت حکم کلیه شقوق را بیان نمود .
در آخر کار حضرت مسئله ای از یحیی بن اکثم
پرسید ، و شاید هم برای تفریح بود؛ چون مجلس عقد و عروسی بود.و فرمود: آن چه زنی است
که صبح بر مرد حرام و چون روز بلند شود بر او حلال می شود و چون ظهر می شود حرام می
شود و عصر حلال و مغرب حرام و آخر شب حلال و پس از طلوع فجر حرام و بعد از طلوع فجر
حلال می شود؟ یحیی بن اکثم گفت: نمی دانم، شما بگویید تا همه بدانیم. فرمودند: آن کنیزکی
است که اول صبح اجنبی بوده است و چون روز بلند شد آن مرد کنیز را خرید و بر او حلال
شد و ظهر او را آزاد کرد و بر او حرام شد و عصر او را به عقد خود درآورد و حلال شد
و چون مغرب شد ظهار(3)کرد و به واسطه ظهار بر او حرام شد و نصف شب کفاره ظهار داد
و حلال شد و آخر شب او را طلاق داد و حرام شد و چون طلوع شد رجوع کرد و او را برای
خود تحلیل نمود.
گرچه این گونه مسائل، شایسته مقام مقدس
حضرت جواد(ع) نیست؛ ولی چون سر و کارت با کودک باو فتاد، پس زبان کودکی باید گشاد.
صدای احسنت احسنت از مجلس بلند می شود. مأمون می گفت: حضرت جواد(ع) گرچه کوچک است،
لکن این اهل بیت، کوچکی و بزرگی ندارند، او می تواند حرف خودش را به کرسی
بنشاند.(4)
حکم شکار در حالات گوناگون توسط محرم:
آنگاه پس از مذاكراتى كه در مجلس صورت گرفت،
مردم پراكنده گشتند و جز نزديكان خلیفه، كسى در مجلس نماند.
مامون رو به امام جواد(ع)كرد و
گفت: قربانت گردم خوب است احكام ھر يك از فروعى را كه در مورد كشتن صید در حال احرام
مطرح كرديد، بیان كنید تا استفاده كنیم.
امام جواد(ع)فرمود: بلى، اگر شخص محرم در
حل (خارج از حرم) شكار كند و شكار از پرندگان بزرگ باشد، كفاره اش يك گوسفند است و
اگر در حرم بكشد كفاره اش دو برابر است؛ و اگر جوجه پرنده اى را در بیرون حرم بكشد
كفاره اش يك بره است كه تازه از شیر گرفته شده باشد، و اگر آن را در حرم بكشد ھم بره
و ھم قیمت آن جوجه را بايد بدھد؛ و اگر شكار از حیوانات وحشى باشد، چنانچه گورخر باشد
كفاره اش يك گاو است و اگر شتر مرغ باشد كفاره اش يك شتر است و اگر آھو باشد كفاره
آن يك گوسفند است و اگر ھر يك از اينھا را در حرم بكشد كفاره اش دو برابر مى شود. ذبح
كند و اگر در احرام عمره باشد « منى » و اگر شخص محرم كارى بكند كه قربانى بر او واجب
شود، اگر در احرام حج باشد بايد قربانى را در قربانى كند. كفاره شكار براى عالم و جاھل
به حكم، يكسان است؛ منتھا در صورت عمد، (علاوه بر وجوب كفاره) گناه نیز « مكه » بايد
آن را در كرده است، ولى در صورت خطا، گناه از او برداشته شده است. كفاره شخص آزاد بر
عھده خود او است و كفاره برده به عھده صاحب او است و بر صغیر كفاره نیست ولى بر كبیر
واجب است و عذاب آخرت ازكسى كه از كرده اش پشیمان است برداشته مى شود، ولى آنكه پشیمان
نیست كیفر خواھد شد (5) قاضى القضات متحیر مى شود! مأمون گفت: احسنت اى ابا جعفر! خدا
به تو نیكى كند!
پی نوشت ها:
1_(شاخه های فرعی مسأله)
2_(بحارالأنوار، ج50،ص75و76)
3_(ظهار عبارتست از این که مردی به زن
خود بگوید: پشت تو برای من یا نسبت به من مانند پشت مادرم یا خواهرم یا دخترم هست
که در این صورت باید کفاره بدهد تا همسرش به او مجدد حلال گردد.)
4_(الارشاد،ص322؛بحارالأنوار، ج50،ص78)
5_(ارشاد شیخ مفید،ص322؛ اختصاص شیخ مفید،ص100؛احتجاج
طبرسی،ص246)
211008