عقیق:موضوع امانتداری مانند دیگر مفاهیم اجتماعی از معنا و مفهومی فراگیر برخوردار است که نه ویژه شخص و گروه خاصی است، نه به نوع خاصی از انواع امانتها محدود میشود، بلکه امانتداری نسبت به هر کس و نسبت به هر امانتی، ضروری و بایسته است. از جمله امانتها که انسان موظف به رعایت آن است، امانتهای خداوند است. در فرهنگ قرآنی، ضرورت امانتداری و پرهیز از امانتشکنی تنها به امانتهای دیگران اختصاص ندارد، بلکه امانتهای خداوند، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و حتی امانتهای خودِ انسان را نیز دربرمیگیرد. این مطلب، مفاد این آیه است که میفرماید: «ای کسانی که ایمان آوردهاید، به خدا و پیامبر(ص) خیانت مکنید و در امانتهای خود خیانت نورزید و خود میدانید که نباید خیانت کرد.» در اینکه انسان بار امانت الهی را به دوش کشیده و به پاسداشتِ امانتهای خداوند مأمور شده است، حرفی نیست، اما اینکه امانتهای خداوند چیست، امانتداری و امانتشکنی نسبت به امانتهای خداوند چگونه است، پاداش امانتداران درستکار و کیفر امانتشکنان خیانتکار و نیز آثار و پیامدهای امانتداری و خیانت در امانتهای خداوند چیست؟ بحثی است که در این نوشته کوتاه نمیگنجد. از اینرو، در ضرورت پاسداشت امانتهای خداوند، یادآوری چند نکته بایسته است که به اختصار یادآور میشویم. همه اموال از خداست 1. بر این باوریم که انسان هر آنچه از نعمتهای مادی و معنوی دارد، حتی اموالی که خود به دست آورده، همه از آنِ خداست که به رسم امانت و برای بهرهمندی از آن، نزد انسان به امانت سپرده شده است: اَلْمالُ مالُ اللَّهِ یَضَعُهُ عِنْدَ الرَّجُلِ وَدائِعَ ماله؛ مال مال خداست و خدا آن را نزد انسان به ودیعت نهاده است. بنابراین، انسان وظیفه دارد تمام نعمتها را هرچند با واسطه به دست آورده باشد، از خداوند بداند که تنها نعمتدهنده راستین اوست. امام غزالی در این باره میگوید: اگر کسی در رسیدن نعمتی دخیل باشد، دخالت او از قبیل قلمی است که مَلِک و پادشاه سندی را با آن تنظیم میکند و برای کسی حواله میکند؛ یعنی هرچه هست خداست و نقش دیگران نقش همان قلم و کاغذ است و بس. ناسپاسی نوعی رذالت است 2. یکی از وظایف انسان در برابر خداوند رحمان، سپاس نهادن در برابر نعمتهای بیشمار حضرت اوست؛ زیرا ناسپاسی نوعی رذالت و شایسته هر نوع نکوهش است، امام علی(علیه السلام) فرمود: کافِرُ النِّعْمَةِ مَذْمُومٌ عِنْدَ الْخالِقِ وَ الْخَلائِقِ؛ آنکه کفران نعمت میکند، نزد آفریدگار و آفریدگان، نکوهش شده است. اما افسوس که آدمی در این وظیفه کوتاهی میکند؛ خداوند در بیانِ این حقیقت تلخ میگوید: هم سپاسگزاری بسیار اندک است: قَلیلاً ما تَشْکُرُونَ. و هم شمار سپاسگزاران بسیار کم هستند: قَلیلٌ مِنْ عِبادِیَ الشَّکُورُ. نعمت خدا را یاد کنید 3. ابراز سپاس از خدا چیزی است و در هنگام استفاده از نعمتهای خدا به یاد او بودن چیزی دیگر است. قرآن کریم در اشاره به این نکته فرمود: «ای مردم! نعمت خدا بر خود یاد کنید، آیا غیر از خدا آفریدگاری است که شما را از آسمان و زمین روزی دهد؟» بنابراین، بر همه لازم است در هر زمان و هر مکان، به یاد خدا و نعمتهای بیکرانِ او باشند. طوری نباشد که چون احساس خطر کنند، دست نیاز به درگاه بینیاز خداوند دراز کنند و از سر ناتوانی، ناله و لابه به سویش سر دهند؛ و همین که خطر از ایشان دور شود، یاد او را در فراموشخانه تاریک دلشان به فراموشی سپارند. قرآن کریم در نکوهش چنین کسانی فرمود: «و هنگامی که بر کشتی سوار میشوند، خدا را پاکدلانه میخوانند، ولی چون به سوی خشکی رسانْد و نجاتشان داد، بناگاه شرک میورزند.» نعمت ها تنها مادی نیستند 4. نعمتهای خداوند تنها به مادیات محدود نمیشود، در عالم معنا و معنویت نیز امانتهایی وجود دارد که باید آنها را شناخت و پاس داشت. یکی از این امانتها، پیمانی الهی است که هر انسانی در ازل با خدا بسته است، و چون وفا به پیمانهای الهی مانند هر پیمان دیگری، امری است لازم، بر همه فرض است پیمانهای الهی را از جمله پیمانهای تکوینی و تشریعی پاس دارند. قرآن فرمود: «چون با خدا پیمان بستید، به پیمان خود وفا کنید.» برسر کار آی چرا خفته ای کار چنان کن که پذیرفته ای. نعمت فرایض 5. از جمله امانتهای الهی فرایض است که لازم است آنگونه که خداوند خواسته و فرمان داده است، به جای آوَرْد چنانکه امام محمد باقر(علیه السلام)فرمود: «کُلُّ إِنْسانٍ مَأْمُونٌ عَلی مَا افْتَرَضَ اللَّهُ تَعالی عَلَیْهِ؛ هر انسانی نسبت به آنچه خدا بر او واجب کرده، امانتدار است.» امانتداری نسبت به فرایض را از امام علی(علیه السلام) بیاموزیم که به هنگام نماز بر خود میلرزید و رنگ چهرهاش دگرگون میشد. و چون از سبب آن پرسیدند، فرمود: «جاءَ وَقْتُ الصَّلاةِ، وَقْتُ أَمانَةٍ عَرَضَهَا اللَّهُ عَلَی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ أَبَیْنَ أَنْ یَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها؛ گاه نماز رسیده است؛ گاه امانتی که خدا بر آسمانها و زمین عرضه داشت و آنها از پذیرش آن سر باز زدند و از آن هراسناک شدند.»منبع:قدس