ویژگی حسن ظن یا گمان نیک نسبت به اطرافیان از جمله خصلتهای نیکوست که برای اهل ایمان از بهترین صفات شمرده می‌شود. امام صادق(ع) در این باره فرمودند «حُسُن الظَّنِّ اَصلُهُ مِن حُسنِ ایمانِ المَرءِ و سَلامَةِ صَدرِهِ؛ اصل و ریشه حسن ظن، ایمان نیکوی شخص و صفای باطنی اوست» (بحار، ج 75، ص 196). در این روایت امام(ع)‌ ریشه حسن ظن را  ایمان نیکو و اخلاقیات سالم معرفی کرده‏‌اند که در پرتو این خصلت نیک بسیاری از معضلات اخلاقی و رفتاری اجتماعی و فردی افراد اصلاح خواهد شد. در این باره نیز امیرالمؤمنین(ع) فرمودند «حُسنُ الظَّنِّ راحَةُ القَلبِ وَ سَلامَةُ البَدَنِ؛ خوش‌بینی، مایه راحتی جان و سلامتی تن آدمی است (شرح‌ غرر، ج 3، ص 384)». بنابراین رابطه زیادی بین حسن ظن و راحتی قلبی و سلامتی جسمانی وجود دارد.

در کنار حسن ظن نسبت به مردم، حسن ظن و پرهیز از گمان منفی نسبت به خداوند متعال نیز در قرآن و عترت مطرح شده است. درباره کیفیت گمان خیر به خداوند امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: حُسنُ الظّنِّ أَن تُخلِصَ العَمَلَ وَ تَرجُوَمِنَ الله أَن یَعفُوَ عَنِ الزَّلَلِ؛ حسن‌ظن (به خدا) آن است که تو (اول) عمل را خالص کنی بعد امید داشته باش که خدا از خطاهایت درگذرد. (فهرست غرر، ص 227)؛ در این روایت اخلاص در عمل و امید به عفو خداوند از نشانه‏‎های حسن ظن به خداوند معرفی شده است.

همچنین در اهمیت حسن ظن نسبت به خداوند رسول‎الله(ص) فرمودند: «لا یموتُنَّ أحَدَکُم حَتّی یَحْسَنُ ظنَّه بالله عزَّوَجلَّ فانَّ حسن الظنَّ بالله ثمن الجنة؛ کسی از شما نمی‎میرد  تا اینکه گمانش را به خدای عزوجل نیکو کند، زیرا گمان نیک به خدا بهای بهشت است»