عقیق:پرسش: در روایات آمده است که خداوند به دوستانش بلا و مصیبت می‌دهد. از طرف دیگر از آیات و روایات استفاده می‌شود که بلاها و مصیبت‌ها سزای اعمال بد انسان‌ها در همین دنیا است، حال سؤال این است که از کجا بفهمیم که این بلاها لطف خداست یا اینکه سزای اعمال بد ما است؟ پاسخ: در بخش نخست پاسخ به این سؤال ضمن یادآوری سه نکته درباره خیرات و شرور و نعمت و نقمت، به دو دسته از آیات و روایات اشاره کردیم که دسته اول بلاها و گرفتاری‌ها را به خاطر امتحان و آزمایش بندگان می‌داند و دسته دوم گرفتاری‌ها و مشکلات انسان را به خاطر اعمال بد آنها برمی‌شمارد. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی می‌گیریم. دسته سوم: بعد از مرور این دو دسته از آیات و روایات شاید انسان با عقل و وجدان خود بیابد که علت گرفتاري و بلاي او چیست؟! خوف و رجا ولی با این حال اگر حیران مانـد و نتوانست تشـخیص دهـد که علت این گرفتاري‌ها و یا نعمت‌ها چیست دسـتور داریم که درحالت «خوف» و «رجا» باشیم تا مسیر کمال را بهتر طی کنیم. از طرفی «ترس» از ناپسـند بودن عمل (و یا در مورد افرادي در حد کمال نبودن عمل) و اینکه بلاها نتیجه گناهان ما باشد پس لازم است که توبه کنیم. و از طرفی امید و رجاء به لطف و رحمت خداوند رحمن و رحیم، که شاید این بلاها براي امتحان و ترفیع درجه ما باشد. چنانچه قرآن کریم می‌فرماید: «پروردگار خود را (آشـکارا) از روي تضرع، در پنهانی، بخوانید؛ (و از تجاوز دست برداریـد که) او متجـاوزان را دوست نـدارد. و در زمین بعـد از اصـلاح آن فسـاد نکنیـد و او را بـا بیم و امیـد بخوانیـد (بیم از مسئولیت‌ها و امید به رحمتش. و نیکی کنید زیرا) رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است.» (اعراف ـ 55) و در ویژگی‌هاي شب زنده داران که از بندگان خاص محسوب می‌شوند می‌فرماید: «آنها کسانی هستند که پروردگار خود را با بیم و امید می‌خوانند!» (سجده ـ 16) و امام صادق(ع) «بیم» و «امید» را به منزله دو بال براي حرکت بنده به سوي رضوان خداوند می‌داند و می‌فرماید: «خوف و ترس به هیجـان آورنـده قلب، و امیـد و رجـاء یـار و یـاور نفس و روح است؛ و کسـی که خـدا را بشـناسد از [عقـاب او می‌ترسـد، و به سوي [فضل و لطف و رحمت او امیدوار خواهد بود، و این دو [بیم و امید] دو بال ایمان هسـتند که بنده با آنها پرواز می‌کنـد تـا برسـد به درجه رضـوان خداونـد متعـال. و [خوف و رجـاء] دو چشم بینـاي عقـل بنـده هسـتند که توسـط آن از وعـده و وعیـدهاي خداي متعال باخبر می‌شود ... و اگر فردي با «خوف» و «رجاء» [همراه هم خدا را عبادت کند نه تنها گمراه نمی‌شود بلکه به آرزوهاي [مادي و معنوي خود نیز می‌رسد.» (مصباح الشریعه، باب 85، (خوف و رجاء)) در پایان این بحث لازم به ذکر است: «امیـد و رجاء» عامل بازدارنـده از تبدیل شدن «خوف» به «یأس و ناامیدي» از رحمت خداسـت که خود از گناهان کبیره است و «خوف» عامل بازدارنده از تبدیل شدن «امید» به «بی تفاوتی» و فرار از خواسته هاي الهی می‌باشد. و در برخی افراد نیز خوف مانع از «غرور» آنها نسبت به اعمالشان می‌شود. لذا با این نگرش، جنبه هاي تربیتی «خوف و رجاء» بیشتر خود نمایی می‌کند. که انسان امیدوار از رحمت خدا مأیوس نمی‌شود. چرا که انسان با حالت خوف با «استغفار» و انجام «اعمال صالح» و «جبران کاستی‌ها» به رحمت خداوند متعال امیدوار می‌شود.