عقیق:در بحث تبیین ابعاد اخلاقی و عرفانی «روزه»، همین بس که وقتی قرآن کریم حکم روزه را بیان میکند در ذیل آن با جملهای کوتاه به ابعاد اخلاقی و عرفانی روزه اشاره کرده و میفرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَی الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُون [بقره/ 183] ای افرادی که ایمان آوردهاید! روز بر شما نوشته شد، همانگونه که بر پیشینیان از شما نوشتهشده، تا پرهیزگار شوید».جمله «لَعَلَّکُمْ تَتَّقُون» در انتهای آیه، بیانگر این است که روزه روح تقوی و پرهیزگاری را در انسان زنده میکند، از شدت غرایز میکاهد روحیات اخلاقی را تلطیف و صفا میبخشد و نورانیت ایجاد میکند، عزم و اراده انسان را در مقابل خوردنیها و آشامیدنیها قوی و در انسان قدرت تصمیمگیری ایجاد میکند و راه را برای سیر و سلوک بهسوی خدای متعال هموار میسازد و در ابعاد مختلف به کامل شدن انسان کمک میکند.همین نکته مبنای اخلاق و تربیت اسلامی است، چه اینکه علم اخلاق نیز برای تزکیه و تربیت روح انسان وضعشده با آموختن و بهکار بستن آن میتوان روح سرکش انسانی را از چنگال رذایل اخلاقی نجات داد. و آماده درک انوار معنوی کرد. اگر انسان بخواهد سیر و سلوکی داشته باشد و به مراحل بالای کمال و معنویت برسد تزکیه و تخلیه از مهمترین مراحل است و یکی از فواید مهم روزه مسئله تزکیه روح و تخلیه روان است. چون روزه تنها امساک نیست که انسان فقط از خوردن و آشامیدن پرهیز کند و بس چنانکه در حدیث شریف میخوانیم «رُبَّ صائم لیس له من صیامه اِلا الجوع و العطش [1] چهبسا روزهداری که فقط گرسنگی و تشنگی میکشد» بنابراین روزه حقیقی آن است که چشم و گوش و زبان انسان هم روزه باشد یعنی از ارتکاب گناهان چه کبیره و چه صغیره... اجتناب نماید و از دستورات دینی بهطور کامل پیروی کند، عمل به دستورات الهی و ترک نواهی موجب تصفیه باطن و تزکیه روح از آلودگیها و وارستگی از رذایل اخلاقی میشود.اینچنین روزهای مایه تقرب به خداوند متعال است، زیرا روزهها شهوت نفس را میکوبد و قوای قدسی و معنوی انسان را تقویت مینماید، آدمی را به یاد ترس روز قیامت میاندازد و عطش و گرسنگی آن روز را یادآوری میکند و انسان را از کسالتها و مفاسد سیری که بزرگترین ریسمان محکم شیطان است میرهاند. بدون شک فرورفتن در شهوات انسان را از خدا غافل و دور میسازد دانائی و زیرکی را میکشد، مجرّبترین وسیله برای کشتن و تعدیل شهوت گرسنگی کشیدن است که از آثار آن دانایی و زیرکی و تقرب به خدای تعالی میباشد. چنانچه دانشمند معروف ملاهادی سبزواری در اشعاری در این رابطه چنین فرموده است: گرسنگی و دوری از طعام برای بهدست آوردن علم و حکمت و دانش همچون ابرهای بارنده است و سیری و شکم پر از غذا زیرکی و دانایی را کشنده است بلکه تمام فتنهها در سیری است زیرا سیری زاینده تمام شهوات است.قابلتوجه است که احادیث فراوانی که روزه و روزهداری را مایه تقرب به خداوند دانسته است در متون روای ما دیده میشود برای نمونه پیامب ر اکرم (ص) در ضمن توصیهای به اسامه بن زید چنین فرموده است: «عَلَیْکَ بِالَّصوْمِ فَاِنَّهُ قُربة اِلَی الله؛ بر توباد روزهداری، زیرا که روزه موجب تقرّب به خدا میشود.» خداوند متعال نیز در حدیث قدسی تأکید میفرماید: «الصَّومُ لیِ و اَنا اُجْزی بِهِ؛ روزه برای من است و من خودم پاداش او هستم» یعنی تقرب به خدا را بهترین پاداش ازنظر پروردگار است.و به دلیل ابعاد اخلاقی و عرفانی روزه است که پیامبر گرامی اسلام (ص) درباره فضائل بیشمار ماه رمضان به همه تأکید میفرماید: «ای مردم! ماه خدا بابرکت و رحمت و مغفرت به شما روی آورد، ماهی که نزد خدا از همه ماهها برتر و روزهایش بر همه روزها و شبهایش بر همهشبها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهی است که شما در آن به میهمانی خدا دعوتشده و مورد لطف او قرارگرفتهاید، نفسهای شما در آن تسبیح و خوابتان در آن عبادات، عملتان در آن مقبول و دعایتان در آن مستجاب است.... بهترین ساعاتی است که خداوند به بندگانش نظر رحمت میکند...».پس چه نیکوست که در ماه مبارک تمام اعضا و جوارح از حرام دورنگه داشته و با اخلاص، توکل و توسل به اهلبیت علیهمالسلام و عمل به دستورها و احکام قرآن کریم و دوری از گناهان، انجام توبه نصوح و واقعی، عبادت، شبزندهداری، درک فضیلت شب قدر و عبادات دیگر فضیلت ماه مبارک رمضان را درک و از آن در راستای رسیدن به کمال استفاده را ببریم تا در این ماه بهگونهای خودسازی کنیم که با اتمام ماه مبارک تأثیر و فواید آن در روح و جانمان نهادینهشده و اثر آن تا ماه رمضان آینده سال بعد پایدار و ماندگار بماند.منبع:فارس