«واثق» از خلفای عباسی سؤالی مطرح کرد مبنی بر اینکه هنگامی که حضرت آدم اعمال حج را انجام میداد، چه کسی سر آن حضرت را تراشید؟ همگان از پاسخ آن عاجز بودند، بنابراین دست به دامان امام هادی(ع) شدند.
عقیق: ابوالحسن علی بن محمد بن علی بن موسی(ع) مشهور به امام هادی(ع) فرزند امام جواد(ع) و دهمین امام و پیشوای شیعیان است. از ایشان با عنوان امام علی النقی(ع) نیز یاد می‌کنند. امام هادی(ع) از سال 220 تا 254 هجری قمری به مدت 34 سال امامت شیعیان را بر عهده داشت.
بیشتر سال‌های دوره امامت این امام همام در سامرا، تحت نظارت مستقیم حاکمان وقت سپری شد. زمان امامت ایشان همزمان با حکومت چند تن از خلفای عباسی از جمله متوکل عباسی بود. بارگاه امام هادی(ع) که به حرم عسکریین مشهور است، در شهر سامرا قرار دارد.
آنچه در ادامه می‌خوانیم گذر کوتاهی بر سیره و اخلاق امام هادی علیه‌السلام است:
قطب راوندی می‌گوید: خصال پسندیده امامت، فضل، علم، صفات نیکو و اخلاق حسنه امام هادی مانند پدران بزرگوارش بود. موقعی که شب فرا میرسید آن حضرت متوجه قبله میشد و مشغول عبادت و اطاعت پروردگار سبحان میشد و ساعتی از عبادت باز نمیایستاد. آن حضرت جبه پشمینهای میپوشید و بالای سجادهای از حصیر میایستاد.
صدوق در کتاب «امالی» خود از ابوهاشم جعفری روایت میکند که گفت: یک وقت فقر و فاقه شدیدی به من روی آورد. به حضور حضرت هادی(ع) شرفیاب شدم، آن بزرگوار اجازه نشستن به من داد، همین که نشستم فرمود: ای ابوهاشم شکر کدام نعمتهایی را که خدا به تو عطا فرموده میتوانی ادا کنی؟ ابو هاشم می‌گوید: من ندانستم چگونه پاسخ دهم ناگاه دیدم آن حضرت آغاز سخن نمود و فرمود: خدا به تو ایمان داده و به وسیله ایمان، آتش جهنم را بر بدن تو حرام کرده، عافیت و سلامتی را به تو مرحمت نموده و بدین وسیله تو را توفیق عبادت و اطاعت داده و صفت قناعت به تو مرحمت فرمود و بدین وسیله آبرو و حیثیت تو را حفظ کرده است، ای ابو هاشم! من بدین لحاظ در سخن گفتن بر تو سبقت گرفتم که گمان میکردم تو میخواهی از آن خدای شکایت کنی که این همه نعمت به تو ارزانی داشته است. اکنون دستور دادهام که مبلغ صد دینار زر سرخ به تو بدهند، موقعی که آن مبلغ پول را به تو دادند آن را بپذیر.
* ماجرای یاقوت بهشتی جبرئیل
یک روز «یحیی بن اکثم» در مجلس واثق بالله که از خلفای بنی عباس به شمار میرفت، حاضر شد. در آن مجلس که دانشمندان و فقیهان حضور داشتند، گفت: هنگامی که حضرت آدم اعمال حج را انجام میداد، چه کسی سر آن حضرت را تراشید؟ همه از پاسخ دادن به این پرسش عاجز شدند. واثق گفت شخصی هست که پاسخ آن را میداند، آن گاه حضرت امام هادی(ع) را حاضر نمود، امام فرمود: مرا از سخن گفتن درباره این موضوع عفو نما، واثق گفت: تو را به خدا قسم میدهم که پاسخ این پرسش را بگویید.
حضرت هادی(ع) فرمود: اکنون که دست‌بردار نیستی پس بدان که پدرم از جد بزرگوارم از پدرش و او از جد معظم خویش و او از پیامبر برای من نقل کرد که فرمود: آن دم که حضرت آدم، اعمال حج را به جا میآورد، جبرئیل یاقوتی از بهشت آورد و به سر مبارک حضرت آدم مالید. پس موهای سر آن حضرت ریختند و هر جا که بر روشنی آن یاقوت رسید آنجا را جزء حرم قرار دادند.
در کتاب «جنات الخلود» آمده است که حضرت امام علی النقی(ع) در نهایت جلالت، وقار، کرم و اعتبار بوده. آن حضرت به قدری محجوب بود که به صورت کسی نگاه نمیکرد، بر مطلبی اصرار و ابرام نمیکرد. بلند سخن نمیگفت، مایل نبود در صدر مجلس بنشیند ولی دیگران همیشه آن بزرگوار را به دلیل جلالت و نجابتی که داشت، در صدر مجلس جای میدادند.
امام علی النقی(ع) در گفتار شگرف و ژرف خویش در زیارتی به نام زیارت جامعه، از دریای دانش خود ما را بهرهمند ساخته است و بزرگان اهل علم، این زیارت را بهترین زیارت دانستهاند. شیخ صدوق در کتاب «من لایحضره الفقیه» و شیخ طوسی در کتاب «تهذیب الاحکام» این زیارت را نقل کردهاند. این زیارت در کتاب «مفاتیح الجنان» به زیارت جامعه موسوم است.
با آنکه اختناق و ستم در زمان این امام همام، از حد فزون بوده است، در عین حال برخی از مشتاقان توانستهاند به قدر ظرفیت خویش از امام کسب فیض نمایند. شیخ طوسی 185 نفر از کسانی را که از امام هادی حدیث روایت کردهاند، نام میبرد که در میان آنها چهرههای درخشانی به چشم میخورد مانند:
الف) حضرت عبدالعظیم حسنی که در شهر ری مدفون است و امام هادی(ع) درباره ثواب زیارت قبر او میفرماید: اگر کسی قبر عبدالعظیم را زیارت کند، مثل کسی است که قبر امام حسین(ع) را زیارت کرده است.
ب) حسین بن سعید اهوازی که از یاران امام رضا و امام جواد و امام هادی علیهم‌السلام و اهل کوفه بوده است ولی به همراه برادرش به اهواز منتقل شد و از آنجا به قم رفت و در قم دار فانی را بدرود گفت.
ج) فضل به شاذان که از اکابر متکلمان و افاضل مفسران و محدثان بوده است و در زمان امام عسکری(ع) از دنیا رفت و قبرش در یک فرسخی نیشابور فعلی، زیارتگاه شیعیان است.
حضرت علی النقی(ع) در سال 254 هجری در روز سوم ماه رجب به دست متوکل، مسموم شده و به شهادت رسید. امام حسن عسکری(ع) بر جنازه پدر نماز خواند و حضرت را در سامرا در خانه خویش به خاک سپرد.
در پایان این گفتار دلهایمان را به یکی از گفتار دلنشین این امام همام منور میکنیم: حضرت امام هادی(ع) فرمود: «الدنیا سوق ربح فیها قوم و خسر الاخرون»؛ دنیا بازاری است که گروهی در آن سود میبرند و گروهی زیان.
اگر ما معرفت خود را نسبت به ائمه اطهار(ع) و تعالیم گوهربارشان بیشتر سازیم و سفارشهای آن بزرگواران را به کار ببندیم حتماً از گروهی هستیم که در دنیا سود جسته و در آخرت خرسند و شاد هستند. خداوند توفیق عمل کردن به دستورهای بزرگان دین را به همه ما عنایت کند.