عقیق:پیش از ورود اسلام، مردم بنگلادش پیرو آیینهای هندو و بودا بودند که در ادامه از طریق بازرگانان و مبلغان عرب اسلام وارد این کشور شد، اما در قرون بعد، صوفیان و عرفای اسلامی که بسیاری از آنها فارسی زبان و محب اهل بیت(ع) بودند، در گسترش اسلام در این سرزمین، نقش به سزایی ایفاء کردند.جمهوری مردمی بنگلادش، کشوری با مساحت 570/147 کیلومتر مربع، واقع در جنوب آسیا و شرق هند با 150 میلیون نفر جمعیت است. پایتخت آن داکا و در زمره پرجمعیتترین کشورهای جهان اسلام به شمار میآید. دین رسمی بنگلادش اسلام و زبان رسمی نیز بنگلا است. با این وجود، گرچه زبان انگلیسی رسمی نیست، اما به عنوان زبان دوم شناخته میشود.*ورود اسلام به بنگلادشدر مورد ورود اسلام به سرزمین بنگال(بنگلادش و سه ایالت هند) روایتهای متفاوتی وجود دارد. برخی مورخان، ورود اسلام به منطقه بنگال باستان را فتح این منطقه توسط محمد بن قاسم در سال 711 میلادی (94 هجری قمری) میدانند اما برخی گفتهاند که در سال 618 میلادی، ابو وقاص ابن وهیب، یکی از اصحاب پیامبر اسلام(ص) و نخستین مسلمان به منطقه چیتاگانگ (شهر بندری بنگلادش) عزیمت کرد و در کنار فعالیت بازرگانی، مشغول به تبلیغ و ترویج دین اسلام شد.در همان زمان، چند تن دیگر از اصحاب پبامبر(ص) به نامهای تمیم انصاری، ابووقاص مالک، ابوالغیث ابن حارس در شهر بندری چیتاگنگ سکونت گزیدند. این رفت و آمد مسلمانان صدر اسلام به بنگلادش، پس از رحلت رسول خدا(ص) و در زمان تابعین نیز ادامه داشت. علی ادریس، جغرافیدان عرب، ورود المسعودی و یعقوب ابن عبدال از مسلمانان صدر اسلام به بنگلادش را تائید کرده است.اما به نظر پژوهشگران، بعد از فتح دره سند، توسط محمد بن قاسم دین اسلام به طور گسترده وارد این سرزمین شده است. در این دوران، بسیاری از مبلغان اسلامی از کشورهای یمن، حجاز، عراق، ایران و ترکیه وارد این سرزمین شدند و به خاطر تبلیغ و ترویج اسلام، عمر خویش را در این دیار گذراندند.آثار زیادی حکایت از آن دارد که مسلمانانی چند در دوران خلافت عباسیان در این دیار رفت و آمد داشتهاند. مثلاً در شهرهای «پهارپور» و «راجشاهی» سکههای دوران خلافت هارون الرشید و در شهرهای «مایناماتی» و «کومیلا» سکههای دوران خلافت عباسیان کشف شده است.اخیراً در شهر «لالمانیرهات» حین حفاری در یک مکان متروکه، مسجدی متعلق به سال 69 هجری(648 م) کشف شده است. در میان ویرانههای این مسجد، کتیبهای یافت شده که در آن، به طور روشن «لا اله الا الله، محمد رسول الله» سال 69 هجری نوشته شده است. این کتیبه آجری، هم اکنون در موزه شهر «رنگ پور» نگهداری میشود.در حال حاضر این مسجد بین مردم این منطقه به نام «مسجد گم شده» مشهور شده است. گروه باستانشناس انگلیسی «تیم استیل» قدمت بیش از 1300 سال این مسجد را مردود ندانسته است، چون شواهد تاریخی نشان میدهد که از زمان قدیم، بازرگانان کشورهای خاورمیانه و آسیای میانه این منطقه را به عنوان مسیر اتصالی با چین تلقی میکردند.اسلام در شبه قاره هند، از جمله در بنگلادش، در ادوار مختلف، توسط مبلغان و صوفیانی که از حمایت سلاطین غزنوی، غوریان و مغولها برخوردار بودند، گسترش یافته است.بزرگان این منطقه ادعا میکنند که «مسجد گم شده» توسط یکی از اصحاب پیامبر(ص) بنام ابووقاص ساخته شده است. مرقد او در شهر «کوانگتای» چین واقع شده است. به هر روی، اسلام در شبه قاره هند، از جمله در بنگلادش، در ادوار مختلف، توسط مبلغان و صوفیانی که از حمایت سلاطین غزنوی، غوریان و مغولها برخوردار بودند، گسترش یافته است. *نقش صوفیان در منطقهدر زمینه گسترش اسلام در شبه قاره هند، به ویژه بنگلادش، صوفیان و دراویش نقش به سزایی ایفا کردهاند. تودههای غیرمسلمان، نظیر بوداییها و هندوها از حسن اخلاق و قدرت فوقالعاده روحانی و معنوی، رفتارها و منشهای شایسته، انساندوستی و سادهزیستی صوفیان و دراویش، تحت تاثیر قرار گرفتند و با میل و علاقه خود به اسلام روی میآوردند.قبل از ورود اسلام به سرزمین بنگال، بودائیها و طبقات پایین جامعه که هندو مذهب بودند، تحت سلطه اشراف هندو قرار داشتند، آنان از تمامی حقوق انسانی محروم بودند، به طوری که آنها، برده به حساب میآمدند. در این شرایط وقتی که صوفیان بیگانه، پیام صلح و تساوی انسانی اجتماعی اسلام را مطرح کردند قشر محروم و ستمدیده این منطقه به زیر سایه اسلام پناه بردند.با توجه به نفوذ معنوی صوفیان و سایر عرفای اسلامی در سرزمین بنگال، رفتار و افکار مردم بنگلادش، با سایر مناطق شبه قاره تفاوتهای زیادی دارد، همزیستی مسالمتآمیز مسلمانان با دیگر ادیان و مذاهب و گرایش قابل توجه آنها به اهل بیت پیامبر(ص) از ویژگیهای خاص مسلمانان بنگلادش به شمار میآید. به روایت برخی بزرگان، بایزید بسطامی صوفی معروف ایرانی بین سالهای 866 تا 874 میلادی در بنگلادش مشغول اشاعه اسلام بوده است.قدمگاه نسبتاً بزرگ وی در شهر چیتاگنگ به مزار بایزید معروف است. روزانه صدها تن از مردم گوشه و کنار بنگلادش برای زیارت این مزار عازم شهر چیتاگنگ میشوند. نام چند تن از صوفیهای معروفی که در مناطق مختلف بنگلادش حاکمان ستمگر هندو را شکست دادند و پرچم اسلام را در این سرزمین به اهتزاز در آوردند، به شرح ذیل است؛شاه محمد سلطان بلخی: وی در سال 1053 میلادی، وارد منطقه «هاریرام پور» واقع در شهر«مانیک گنج» شد و حیطه تبلیغات اسلامی وی، منطقه «ماهاستان گار» واقع در شهر«باگورا» بوده است.در همان زمان، شاه محمد سلطان رومی در منطقه «نتراکونا» مشغول انجام تبلیغات اسلامی بود. فرمانروای هندو مذهب، به نام «مادان پور» توسط ایشان مسلمان شد.در سال 1179 میلادی، بابا شاه آدم در منطقه «بیکرام پور» و در سال 1184 میلادی، شاه مخدوم در منطقه راجشاهی، به تبلیغ اسلام پرداختند.در سال 1398 میلادی نیز، شاه صوفی خان جهان علی، در منطقه خولنا، 360 مسجد ساخت که مسجد «شصت گنبد» یکی از آثار باستانی بنگلادش محسوب میشود.حضرت شاه جلال در سال 1303 میلادی از مسیر دهلی وارد «سیلهت» در منطقه شمال شرق بنگلادش شد، در آن زمان، منطقه سیلهت، تحت سیطره حکومت «راجا گاورا گاویندا» فرمانروای ستمگر هندو قرار داشت. حضرت شاه جلال، همراه با 360 صوفی، وارد این منطقه شدند و «راجا گاوراگاویندا» را شکست دادند. پس از آن، مردم این منطقه از قدرت معنوی و کردار و شخصیت بالای او بسیار تحت تاثیر قرار گرفتند و در عرض چند روز، مردم ستمدیده این منطقه دسته دسته نزد او آمدند و به اسلام گرویدند.این صوفی یمنیالاصل در سال 1341 میلادی درگذشت. از آن به بعد، مزار ایشان، بزرگترین زیارتگاه مردم بنگلادش بشمار میآید. در آثار باقی مانده از حضرت شاه جلال(ره)، اسامی ائمه اطهار، پنج تن آل عباء و اشعار فارسی در شان و منزلت بالای اهل بیت پیامبر(ص) نیز مشاهده میشود، به این دلایل، حدس و گمان بسیاری از محققین این است که ممکن است حضرت شاه جلال، پیرو مکتب شیعه بوده است. *ورود شیعیان به بنگلادشدر اواسط قرن هفدهم میلادی و پس از کشف مسیر آبراه، تماس و ارتباط میان کشورهای حاشیه خلیج فارس با بنگال باستان گسترش یافت. در این زمان، مبلغان، شاعران و دانشمندان شیعه از بندرعباس و بصره توسط کشتی، خیلی راحت به بندر هگلی(منطقهای واقع درایالتبنگال غرب) میرسیدند. بنابراین شیعیان در دوران حکومت «جهانگیر» امپراتور مغول به طور گسترده به بنگال وارد شدند.از سوی دیگر، خانم نورجهان همسر امپراتور وقت، شیعه و پیرو مذهب اهل بیت(ع) بوده است. او نگرش سخاوتمندانهای نسبت به شیعیان داشت، لذا در این زمان دربار امپراتور مغول با حضور شاعران و دانشمندان شیعه و فارسی زبان بسیار رونق پیدا کرد. این وضعیت، در زمان حکومت امپراتور «شاه جهان»، پسر سوم جهانگیر نیز ادامه داشت.ممتاز بیگم همسر محبوب «شاه جهان» نیز شیعه بود.جالب اینجاست که خانم ممتاز بیگم، همسر محبوب «شاه جهان» نیز شیعه بود.در سال 1630 میلادی، «شاه جهان» پسر خود «شاه شجاع» را نایب السلطنه منطقه بنگال کرد. «شاه شجاع» نیز برای شاعران و دانشمندان شیعه و فارسی زبان احترام خاصی قایل بود. مادر «شاه شجاع»(ممتاز بیگم) و دو همسر او از پیروان مکتب شیعه بودند.همین باعث شد شیعیان که بیشترین آنان فارسی زبان بودند، به طور گسترده وارد منطقه بنگال شوند. به این ترتیب، مسئولیتهای مهم در دربار نایب السلطنه بنگال به شیعهها واگذار شد. علاوه بر این، شیعیان فارسی زبان در اداره مالیات نیز نفوذ قابل توجهی پیدا کرده بودند. بنابراین ما میبینیم که از «مرشد قلی خان» تا «سراج الدوله» آخرین نواب منطقه بنگال، همگی شیعه مذهب بودند.*تعداد شیعیان در بنگلادشقبل از اشاره به تعداد شیعیان در بنگلادش، لازم است راجع به بافت جمعیتی این کشور، بر اساس دین و نژاد توضیحاتی ارائه شود، از جمعیت بیش از 150 میلیون نفری این کشور، 98 درصد بنگالی و 2 درصد بیهاری و قبایل عشایری هستند.89 درصد از مردم این کشور، مسلمان و اکثریت هم سنیمذهب هستند. 9 درصد پیرو آیین هندو و 2 درصد از بنگلادشیها، بودایی و مسیحی هستند. جمعیت اهل سنت بنگلادش به دو دسته تقسیم میشوند که 85 درصد از آنان حنفی و 15 درصد اهل حدیث هستند. جمعیت اهل حدیث، پیرو هیچ یک از مذاهب چهارگانه اهل سنت نیستند.در واقع، به لحاظ عقاید، افکار و سلوک جمعیت اهل حدیث دنباله رو وهابیت و سلفیگری هستند. در مقایسه با جمعیت فراوان بنگلادش تعداد شیعیان این کشور بسیار کم است. برخی مبلغان، تعداد شیعیان را حدود 50 هزار تن، ارزیابی میکنند، در حالی که تحقیقات میدانی تصویر دیگری را نمایان میکند.پس از تماس و گفتگو با علما، طلاب، مبلغین و شخصیتهای مختلف شیعه اطلاعات به دست آمده بیانگر این است که تعداد شیعیان این کشور، از مرز بیست و پنج هزار تن تجاوز نمیکند. بر این اساس تعداد و توزیع جغرافیایی شیعیان این کشور از قرار ذیل است:شهر داکا اطراف حسینیه دالان در بخش قدیمی شهر، حداکثر 5000 نفر، منطقه محمدپور 700 نفر، میرپور حداکثر 300 نفر(داخل و بیرون منطقه کربلا)، پالتان و سایر نقاط داکا حداکثر 1000 نفر.بخش خولنا در داخل شهر، خلیش پور و سایر نقاط، حدود 400 نفر.شهر جیسور: داخل شهر، شرشا و جیکار گاچا8000 نفر، نارایل500 نفر.شهر شاتخیرا داخل شهر، پارولیا، دبهاتا، نورناگار و پاتکل گاتا و سایر نقاط 2000 نفر، جینای داها، کالی گانج 200 نفر، فرید پور و راجباری، حداکثر 100 نفر.شهر چیتاگنگ شادارگات، هالی شهر و سایر نقاط حداکثر 550 نفر.شهر سیلهت منطقه کولاو ورا پریتیم پاشا، نواب باری حدود 1000 نفر.شهر باگورا داخل شهر و اطراف، حداکثر 500 نفر.شهر دیناجپور هیلی،هاتم پور، حداکثر100 نفر.شهرهای راجشاهی، پوتییا، نتور، پابنا (برامارا) حدود 250 نفر.شهرهای گائی باندا، جایپور هات، مایل تیا، رنگپور، نیل فاماری حدود 1000 نفر.*بافت جمعیت شیعه در بنگلادششیعیان بنگلادش، به 2 دسته تقسیم شدهاند: شیعیان اصیل که در اطراف حسینیه دالان (مرکز قدیمی شیعیان)، منطقه محمدپور، پالتان و میرپورزندگی میکنند. آنان، اقلیت کوچک اردو زبان هستند و اجداد آنها هم از ایالت بیهارهند به پاکستان شرقی سابق یعنی بنگلادش کنونی مهاجرت کردهاند.به همین جهت، این جمعیت در بنگلادش، به نام« اقلیت بیهاری» شناخته شدهاند. جمعیت بیهاریها، اعم از شیعه و سنی، به دلیل اردو زبان بودن، جزء اقلیتهای نژادی محسوب میشوند، ارتباط و معاشرت آنان با تودههای مردم بنگلا زبان کمتر است. بسیاری از شیعیان که در شهرهای خولنا، چیتاگنگ و سیلهت زندگی میکنند جزء جمعیت بیهاری محسوب میشوند. اما در شهر شاتخیرا (مناطق نوارمرزی هند) شیعیان اصیل وب نگالی زبان زندگی میکنند.در آغاز دهه 80 میلادی، انقلاب اسلامی ایران و شخصیت بزرگ امام خمینی (ره) مورد توجه ملت مسلمان بنگلادش قرار گرفتدسته دیگر جمعیت شیعیان بنگلادش را به اصطلاح مستبصرین (تازه شیعهشدگان) تشکیل میدهند، این دسته از شیعیان پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به مذهب اهل بیت(ع) گرایش پیدا کرده و شیعه شدند. در آغاز دهه 80 میلادی، انقلاب اسلامی ایران و شخصیت بزرگ امام خمینی (ره) مورد توجه ملت مسلمان بنگلادش قرار گرفت. تشیع، چون منبع اصلی الهامبخش انقلاب شکوهمند اسلامی بوده است، عدهای از شخصیتهای اسلامی بنگلادش برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد مذهب اهلبیت عصمت و طهارت(ع) تحقیق و مطالعات گستردهای را آغاز کردند.در اواخر سال 1980 میلادی، نویسنده و پژوهشگر اسلامی به نام «ابوالحسین» نخستین شخصیت بنگلادشی پس از مطالعات فراوان به مذهب حق گروید و برای گسترش اسلام ناب محمدی(ص) فعالیت خود را بین جوانان بنگلادشی آغاز کرد. طولی نکشید که کوشش و تلاش فراوان آقای ابوالحسین، به ثمر نشست و توسط ایشان یک جریان مستمر برای ترویج و گسترش تشیع در بنگلادش ایجاد شد.در حال حاضر طلاب بنگالی فارغالتحصیل حوزه علمیه قم، مبلغان بومی، همچنین دهها مرکز و نهاد شیعی، برای گسترش مکتب اهل بیت(ع) در این کشور فعالیت میکنند.*مراکز و نهادهای شیعه در بنگلادش1)حسینیه دالان واقع در منطقه قدیمی شهر داکا مرکز رسمی شیعیان بنگلادش، محسوب میشود. این حسینیه، در سال 1642 میلادی با افزایش شیعیان در این منطقه تأسیس شد. البته در دورههای بعد بنای اصلی این مرکز توسط حاکمان وقت بازسازی شد.این بنای تاریخی در سال 1897 میلادی به دلیل وقوع زلزله ویرانگر آسیب جدی دید و به سقف آن خسارات گستردهای وارد شد. بنابراین «نواب احسن الله بهادر» در همان سال برای بازسازی این بنای ارزشمند اقدام و ساختمان را به شکل کنونی درآورد.در حال حاضر این ساختمان، به عنوان بنای قدیمی در اداره کل آثار باستانی بنگلادش به ثبت رسیده و به عنوان مکانی برای بازدید گردشگران در نقشههای شهر داکا گنجانده شده است. علیرغم رفت و آمد روزانه دهها گردشگر حسینیه دالان، هنوز مرکز اصلی برگزاری مراسمهای جامعه شیعه مقیم محسوب میشود و بزرگترین نماز جمعه شیعیان در همین محل برپا میگردد.در بیش از دو دهه گذشته، حجتالاسلام سیدراشد حسین زیدی یکی از روحانیان هندی به عنوان سرپرست و امام جماعت درحسینیه دالان مشغول به کار بوده است و چند نفر از طلاب فارغالتحصیل قم نیز در این مرکز فعالیت میکنند که درحال حاضر این حسینیه، توسط هیأتی به نام «شورای رفاهی حسینیه» اداره میشود.2)حسینیه و مسجد محمدپور( واقع در شهر داکا) که کل مجموعه به «شیعه مسجد» معروف است. مسجد، بنایی مدور با گنبدی زیبا دارد که در سالهای اخیر از کاشیکاری زیبا، همراه با لوستری بزرگ برخوردارشده است.3) مسجد و حسینیه میرپور(کربلای میرپور) این مجموعه توسط هیأتی از امناء اداره میشود و دو حسینیه دیگر نیز در مجاورت این مجموعه بنا شده است.مرکز امام صادق(ع) این مرکز برای آموزش وتربیت دانشجویان شیعه و مستمند توسط آقای ابوالحسین پژوهشگر اسلامی در منطقه پالابی واقع در میرپور شهر داکا تأسیس شده است.در این مرکز، بیش از 20 دانشجوی شیعه ممتاز به شکل دورهای از امکانات خوابگاه به طور رایگان استفاده میکنند. در این مؤسسه دورههای معارف اسلامی، اخلاق و مباحث علوم اجتماعی برگزار میشود. بسی مایه افتخار است که صدها دانشجوی وابسته به این مؤسسه، هم اکنون در پست و سمتهای خوب در مراکز دولتی و غیردولتی مشغول به کار هستند.ناگفته نماند برای شناساندن انقلاب اسلامی ایران و اسلام ناب محمدی(ص) کتابهای زیادی توسط این مؤسسه ترجمه و به چاپ رسیده است.حوزه علمیه خولنا (مرکز الدراسات الاسلامیه) استان خولنا در جنوب غرب بنگلادش واقع شده است. این استان، از نظر تراکم جمعیت شیعه، پس از داکا مقام دوم دارا است.تنها حوزه علمیه ویژه برادران شیعه در بنگلادش در مرکز این استان (شهرستان خولنا در 310 کیلومتری جنوب داکا) واقع شده است. این حوزه، با حمایت مالی مسلمانان خیر و برخی از ارگانهای رسمی و غیر رسمی شیعی در داخل و خارج کشور اداره میشود. فارغالتحصیلان این حوزه، به عنوان امام جماعت و مبلغ مذهب شیعه مشغول فعالیت میشوند.برخی طلبههای این مرکز، برای فراگیری آموزش عالی مذهبی، هر ساله عازم قم میشوند.مدرسه صاحب الزمان خالصپور این مدرسه دینی در 7 کیلومتری شهرستان خولنا و درمنطقه خالصپور واقع شده است. در این مدرسه، دورههای درسی مقدماتی، اصول و فروع دین برای کودکان و نوجوانان برگزار میشود.حسینیههای شهر چیتاگنگ که دارای دو حسینیه است. یکی از آن دو، در منطقه «شادارگات» و دیگری در منطقه «حالی شهر» قرار دارد. «حسینیه شادارگات» توسط محمدیه تراست اداره میشود و «حسینیه حالی شهر» توسط فردی خیر تأسیس و اداره میشود. تمام مراسم شیعیان از جمله نمازهای یومیه و جمعه منطقه چیتاگنگ، در این دو حسینیه برگزار میشود.9) دایره مطالعات امامیه در شهرستان باگورا یکی از مؤسسات فعال این منطقه «دایره مطالعات امامیه» است که توسط فردی، به نام ابوجعفر ماندال، اداره میشود. ایشان جزء مستبصرینی است که حدود 24 سال پیش توسط اقای ابوالحسین به مکتب تشیع و اهلبیت گرایش پیدا کرده است.نامبرده در 23 روستا در اطراف شهر باگورا حدود 23 کتابخانه و 7 حسینیه تأسیس کرده است. این مراکز، برای جذب مردم منطقه به مکتب شیعه و اهل بیت(ع) نقش مهمی را ایفاء می کنند.10)مرکز شیعیان شارشا(واقع در شهرستان جیسور) نیز دارای تعدادی حسینیه و مسجد شیعی است. این مراکز و مساجد، توسط اقبال حسین شانت تأسیس شدهاند، وی نیز از مستبصرین فعال محسوب میشود و توانسته است در دو دهه اخیر 7 مسجد و تعدادی مراکز فرهنگی در روستاهای اطراف این شهر تاسیس کند.11)مسجد نواب بار یپر یتیم پاشا، مسجدی که به «نواب باریپریتیم پاشا» مشهور هست، مسجدی است که میزبان مسلمانان شیعه و سنی است. این مجتمع مسکونی در سال 1792، توسط علیا مجدخان، نواب با نفوذ منطقه «کولااورا» واقع در شهرستان «مولوی بازار» بنا نهاده شد.در حال حاضر زیبایی این مکان توجه گردشگران را جلب کرده است. نوابهای این منطقه، پیرو مذهب شیعه بودند. از دهها سال پیش مسجد بسیار زیبا و چشمنواز این مکان، به عنوان میزبان نمازگزاران شیعه و سنی این منطقه تبدیل شده است.هر روز، نمازگزاران شیعه و سنی نمازهای یومیه را در این مسجد به طور مشترک برگزار میکنند. نخست، برادران اهل سنت، نماز جماعت خودشان را برگزار میکنند. پس از آن، گروهی از شیعیان، نماز را در همان مکان با جماعت می خوانند. تاکنون بر سر این مسأله، تنش یا رویداد غیرمنتظرهای رخ نداده است.*انجمنها و حسینیهها:در حال حاضر، با افزایش تعداد شیعیان، حسینیهها و انجمنهای شیعی نیز در این کشور افزایش یافته است. مناطق شیعیان مستبصر به ویژه در روستاهای شهرستان باگورا و شرشای جیسور با کمک مؤسسههای خیریه، تعداد مساجد شیعه و حسینیهها (امام بارهها) در حال افزایش است، علاوه بر این، دهها انجمن شیعه نیز در سراسر این کشور فعالیت میکنند که در ادامه شرح مشخصات برخی از این انجمنها ذکر شده است؛انجمن پانجاتانی (پنج تن)، واقع در شهرستان خولنا هدف این انجمن، تبلیغ عقاید و اعمال شیعه است. این انجمن، دارای فعالیتهای مطبوعاتی و انتشاراتی قابل ملاحظهای است.فدراسیون جوانان جعفری دباتا در شاتخیرا.بنیادروح الله در شاتخیرا.محمدیه تراست،در منطقه محمدپورداکا.انجمن عباسیه در شهرستان سیدپور.مؤسسه محمدیه در شهرستان راجشاهی.حلقه مطالعاتی امامیه در منطقه بوگرا.جامعه آماردش بنگلادش در خولنا.دعوتی میشن –داکا.بنیاد رفاه حضرت زهراء(س).سازمان جوانان المهدی در نارایل.بر حسب بررسیهای مختلفی که مطرح شد، میتوان به این نتیجه رسید که در بنگلادش، پیروان مذهب شیعه در سالهای گذشته، رشد کمی نداشتهاند، در حالی که مذاهب دیگر از قبیل، قادیانیها، وهابیها، سلفیها و... برای جذب افراد به فرقههایشان و برای نشر دین، اعتقادات و معارف خود نسبتاً موفق ترعمل کردهاند. آمار و ارقام موجود، گویای این مطلب است.عوامل مختلفی سبب شدهاند تا در کشوری با این همه جمعیت مسلمان و وجود دوستداران اهلبیت عصمت و طهارت(ع) و پیروان پیر طریقت و ...، جمعیت شیعه رشد چشمگیری نداشته باشد که برخی دلایل را میتوان به امور ذیل مربوط دانست:الف)بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، عدهای از طلاب علوم دینی از بنگلادش به شهر قم، اعزام میشوند و توسط آنها زمینه تبلیغ و نشر پیام اهل بیت(ع) در شهرهای مختلف بنگلادش رونق میگیرد.اما به دلیل فقدان تحصیلات آکادمیک، عدم تسلط در پاسخگویی به اشکالات و شبهات وارده از سوی افراد تحصیل کرده، مقدم بودن منافع فردی بر منافع مذهبی در میان علما و طلاب و مبلغین، اختلاف نظرها و تنشها میان مبلغان و بروز برخی مشکلات اخلاقی در میان تعدادی از آنها را میتوان از جمله مهمترین عوامل رشد نامطلوب جمعیت شیعه دانست.ب)در بنگلادش، شیعیان از مرکزیت واحدی برخودار نیستند. شیعیان هر شهرستان، روستا و منطقه به روحانی محله خود اقتداء میکنند. لذا، جمعیت شیعی، اتحاد و همبستگی لازم را دارا نیست.ج)نداشتن کتاب، نشریات و منابع مورد نیاز شیعیان به زبان بنگلا، زیرا کتابها و نشریاتی که در حال حاضر ارایه میشوند، کیفیت ترجمه آنها در حد مطلوب نیست. لذا، این کتابها در جامعه بنگلادش، با استقبال گستردهای مواجه نمیشوند.د)شیعیان سنتی در بنگلادش از زمان قدیم معتقد به برخی خرافات و رسوماتی هستند که افراد غیرشیعی از آنها متنفر و بیزار هستند، به ویژه در مراسمهای ماه محرم، تیغ، چاقو و قمه زدن، رنگ پاشی، دهل زدن و شبیهسازی حضرت علی اصغر و دیگر شخصیتهای واقعه کربلا و... این گونه اعمال و آیینها بر افراد غیرشیعی و جامعه تحصیل کرده تأثیر منفی داشته است.ح)تأکید و تکیه بیشتر مبلغان و روحانیون در بیان واقعه کربلا در برانگیختن احساسات و عدم تأکید آنان بر علم و خرد و منطق.*پیشنهادات و راهکارها1) دقت در انتخاب و اعزام دانشجویان با استعداد برای تحصیل علوم دینی و معارف اسلامی به ایران. 2) ایجاد مرکز و تعیین مرجع واحد برای تمام شیعیان بنگلادش.3) فراهم کردن امکانات و منابع مورد نیاز در امر اشاعه و ترویج دین.4) مجهز کردن علماء و طلاب به علم روز و امکانات لازم.5) تعیین هدف و برنامهریزی کوتاهمدت و طولانی مدت برای بهبود و رشد وضع شیعیان در بنگلادش.6) اقدامات ویژه برای سوادآموزی شیعیان و آگاهسازی آنان در مورد خرافات مبتلابه.7) توجه بیشتر در زمینه کیفیت ترجمه های کتاب و دیگر نشریات.رایزنی فرهنگی ایران در داکامنبع:فارس