نگاهی گذرا به شرح «احسن الحال»

عقیق:حجت الاسلام والمسلمین کاظم لطیفی از اساتید حوزه در گفتگویی با بیان اینکه «نوروز یک عید ایرانی است»، گفت: هر چند نمی توان عید نوروز را یک عید اسلامی نامید، اما بسیاری از رفتارها و آداب و رسوم نوروز مورد تایید دین اسلام قرار گرفته است و مسائلی که دین با آن مخالف است بحث خرافات می باشد که مورد تایید عرف جامعه و مردم فهیم نیز نخواهد بود.وی با اشاره به وجود برخی روایات درباره «عید نوروز» گفت: روزی معلی بن خُنَیس خدمت امام صادق(ع) رسید و امام(ع) از او پرسید آیا میدانی امروز چه روزی است؟ گفت نه، ولی میدانم روزی است که ایرانیها این روز را به یکدیگر تبریک میگویند و آن را با عظمت میدانند. امام صادق(ع) به او فرمود "این عید تنها مختص ایرانیان نیست، بلکه عظمت نوروز سابقه دیرینهای دارد. امام در ادامه با اشاره به چند نمونه از اتفاقاتی که قبل از عید نوروز واقع شده بودند فرمودند که در این روز خداوند از مردم عهد بندگی گرفته است. کشتی حضرت نوح به کوه جودی رسید و طوفان آرام گرفته و کشتی در یک جا مستقر شد".این محقق حوزوی افزود: واقعه مهم دیگری که در روز عید نوروز اتفاق افتاد این است که حادثه غدیر خم و فرمان بیعت با حضرت علی(ع)، در روز عید نوروز بوده است و تمامی این حوادث مهم نشان از این دارد که عید نوروز برای دین اسلام قابل ارزشگ ذاری است.حجت الاسلام لطیفی با بیان اینکه تغییرات و دگرگونی طبیعت در نوروز بهترین زمان برای تغییر روح است، ابراز داشت: وقتی انسان در نوروز و آغازین روزهای بهار به مسافرت می رود تغییرات عالم را در طبیعت می بیند، و این تحولات باید تلنگری باشد برای انسان تا او نیز به بهترین حالات دست یابد.وی بیان داشت: به نظرم بهترین فراز دعای نوروز «حوّل حالنا الی احسن الحال» است، زیرا انسان به دنبال این است که به بهترین حالات برسد. در دعای نوروز مفاهیمی مانند بلند نظری، در خوبیها بهترین را انتخاب کردن، به سمت زیباترینها حرکت کردن و مشابه این مفاهیم نهفته است و این ها مسیر خوب شدن را برای انسان ها رهنمون می شوند.استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به فرازهایی از دعای تحویل سال، ابراز داشت: یکی از خصوصیات مؤمنین این است که وقتی از رذائل رهایی یافتند، حال آنها هر روز، بهتر از روز قبل است. به عبارت دیگر مؤمن باید همواره به دنبال این باشد که هر لحظه حالش بهتر از لحظه پیش شود. بنابراین در موقع سال تحویل، شایسته است این دعا را بخوانیم «یَا مُقَلِّبَ‏ الْقُلُوبِ‏ وَ الْأَبْصَارِ، یَا مُدَبِّرَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ، یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ، حَوِّلْ حَالَنَا إِلَى أَحْسَنِ الْحَال»‏.این محقق حوزوی با اشاره به واژه «عید»، بیان داشت: این واژه از عود گرفته شده و در لغت به معنای بازگشتن است. ولذا دگرگونی سال جدید و بازگشت بهار، عیدهایی چون عید فطر را تداعی می کند. زیرا مسلمان روزه دار پس از یک ماه عبادت، روزی را که غبار، از فطرت توحیدی اش زدوده می شود، در حقیقت به فطرت توحید بازگشته است، و آن روز را عید می گیرد.وی با تاکید بر اینکه هر کدام از فرازهای دعا دارای معانی غنی و سرشار از معنویت است، افزود: از عبارت «یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ» به این نکته می رسیم که همانا قلب و بصیرت قلبی، از مؤلفههای مهم معنوی در مسیر کمال انسان است که در روایات نیز تأکید بسیاری بر آن شده است.حجت الاسلام لطیفی با بیان اینکه بصیرت داشتن از عوامل دگرگونی زندگی آدمی است، اظهار داشت: ما در این دعا می گوییم «ای کسی که دگرگون میکنی قلبها را و ای کسی که دگرگون می کنی بصیرتها را». از این عبارت فهمیده می شود که همانا یکی از بنیادهای تربیتی در وجود انسان، تغییر دیدگاهها و جهان بینیهاست. یعنی اگر دیدگاه ها عوض شد، ما هم عوض می شویم.وی ادامه داد: امیرالمومنین(ع) می فرمایند «این دنیا با همه زیباییهایش در چشم من از استخوان لیسیده یک خوک در دست یک جزامی پست تر است» و در جای دیگر می فرماید «این دنیای شما برای من از آب بینی یک بز، پست تر است». و لذا اگر کسی به دنیا اینگونه نگاهی داشت دیگر کسی برای رسیدن به این دنیا گناه نمی کند و عاشق غیر خدا نمی شود.این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اينكه بهار طبیعت، انسان را به ياد قيامت مياندازد، یادآور شد: در آخرت تَقليب قلوب جزء اموري است كه دامن گير اهل معصیت ميشود. از همین روست که در دعای تحويل سال به خدا عرض ميكنيم «اي خدايي كه دلها را زير و رو ميكني، اي خدايي كه شب و روز را مديريت ميكني، و اي خدايي كه سال را به سال ديگر، و حال را به حال ديگر تبديل ميكني»؛ حال ما را به بهترين وجه تبديل كن تا گرفتار تقليب قلوب نشويم. بلكه از احسن الأحوال بهره بگيريم، و جزو توبه کنندگان واقعی و از مقربین درگاهت باشیم.وی خاطرنشان کرد: بهار و دگرگونی طبیعت كاملاً يادآور جريان معاد است، و اگر در روايات آمده است که وقتي بهار آمد به ياد معاد باشيد، يكي از ثمرات تذكر معاد همين است كه ما از تقليب قلوب و ابصار نجات پيدا كنيم.حجت الاسلام لطیفی در ادامه افزود: در بخش دیگری از دعای تحویل سال می خوانیم «یَا مُدَبِّرَ اللَّیْلِ وَ النَّهَارِ»، از این عبارت نیز درمی یابیم همانا انسان این شایستگی را دارد تا مرآت تمام نمای و مجلای ظهور و بروز اسماء و صفات الهی شود. یکی از اسماء حق تعالی «مدبّر» است که خداوند متعال به وسیله آن، به تدبیر روز و شب و تدبیر نظام زمین و آسمان و به طور کلی، نظام خلقت میپردازد. به همین ترتیب انسان نیز باید متخلق به اخلاق الهی شود و تدبیرگر روزهایی باشد که از عمرش می گذرد.وی با بیان اینکه در مفاهیم دینی «لیل و نهار» نماد «ظلمت و نور» اند، ابراز داشت: اگر معتقدیم خداوند متعال شب و روز را تدبیر می کند، پس ظلمت و نور را هم می آفریند. بنابراین فقط او می تواند طوری تدبیر کند که پرده ی ظلمت از روی دل کنار رود و نور معرفتش بر آینه ی قلب انسان بتابد. خداوند در آیه 257 سوره بقره می فرماید «الله ولی الذین آمنوا یخرجهم من الظلمات الی النور؛ الله ولی و سرپرست کسانی است که ایمان آورده اند و آن ها را از ظلمت ها به سوی نور بیرون می برد».وی در ادامه بیان داشت: فراز دیگر دعای سال تحویل «یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَی أَحْسَنِ الْحَالِ» است. «حَول» در دعای عید نوروز، به معنای «سال» است و «احوال» جمع حال، و به معنای طبیعت و دگرگونی وضعیت انسان است. از این رو، خداوند تغییر دهنده سال و یا دگرگون کننده طبیعتِ مخلوقات است. و این تحول در مسیر رشد و کمال، لازمه یک حیات طیبه است. در این دعای شریف از درگاه ربوبی میخواهیم تا طبیعتِ وجود ما را به بهترین و نیکوترین سرشت ها تبدیل کند، و همزمان با تغییر و دگرگونی طبیعت، تغییر باطنی و ظاهریِ وجودی ما را نیز در مسیر شکوفایی و کمال قرار دهد.این کارشناس حوزوی افزود: بنابراین کمال ما در این است که سوء حال را به حسن حال و حسن حال را به أحسن حال تبدیل کنیم. «احسن الحال» بودن برای ما یعنی رسیدن به تمام کمالات انسانی و الهی به قدر ظرفیت وجودی مان. زیرا ما حالی احسن و برتر از آن نداریم. و این وقتی تحقق می یابد که اولاً؛ از پلیدی گناه رهایی یابیم، زیرا بدترین و پست ترین حال انسان هنگامی است که در منجلاب گناه فرو می رود. دوماً؛ در انجام واجبات و ترک محرمات مصمم و جدی باشیم تا تقوی عملی، ما را به سوی أحسن الحال رهنمون کند.حجت الاسلام لطیفی در پایان خاطرنشان کرد: از آنچه عرض شد این طور فهمیده می شود که همانا تحویل سال در حقیقت باید تحوّل در روح و روان انسان باشد. همانگونه که در عالم طبیعت نیز بیداری طبیعت به وجود می آید. و این همان معنای حقیقی «یا محول الحول و الاحوال» است. و لذا در روایات سفارش شده تا در هنگام تحویل سال، ذکر «یا محول الحول و الاحوال» بسیار خوانده شود که این خود شاید باعث بیداری فطرت انسان ها در این دنیای ظلمانی و پر از تاریکی شود. منبع:حوزه