آثار فرصت‌سوزی از منظر قرآن کريم/
با فرصت‌سوزی انسان گرفتار سنت‌های استبدال و ابتلای الهی می‌شود؛ از دست دادن فرصت‌های حداقلی و حداکثری چه آثاری به دنبال دارد؟ این مسئله از منظر قرآن کریم در گفت‌و‌گویی با حجت الاسلام و المسلمین ابوالفضل رضایی، کارشناس علوم دینی بررسی شد.
عقیق:نبأ، موارد بسیاری در کارهای روزانه اتفاق می‌افتد که فرصت انجام کاری برای
انسان فراهم می‌شود ولی شخص از انجام آن امر خودداری می‌کند. به عنوان
نمونه، شخص در سرویس‌های عمومی نظیر مترو با آن‌که می‌تواند جای خودش را به
فرد سالخورده‌ای بدهد اما این کار را انجام نمی‌دهد یا این‌که فرد قادر
استصدقه بدهد با بی‌توجهی از کنار این موضوع می‌گذرد یا انسان می‌تواند به
هم‌نوع خود لبخند بزند اما از لبخند زدن اجتناب می‌کند.
در این رابطه،
این سؤال مطرح می‌شود که از دست دادن فرصت‌های حداقلی و حداکثری چه آثاری
به دنبال دارد؟ این مسئله از منظر قرآن کریم در گفت‌و‌گویی با حجت الاسلام و
المسلمین ابوالفضل رضایی، کارشناس علوم دینی بررسی شد که مشروح آن در ذیل
می‌آید.
رضایی در ابتدا ضمن اشاره به سخن امام علی(ع) «الْفُرْصَةُ
تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ، فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَیرِ» گفت: فرصت‌ها
مثل ابر آرام آرام گذر می‌کنند و غالبا اشتباها فکر می‌شود ابر تند می‌گذرد
در صورتی‌که این طور نیست بلکه ابر آرام آرام گذر می‌کند بدون آن‌که فرد
متوجه شود.
وی ادامه داد: یک سؤالی که در این خصوص مطرح می‌شود آن است
که اگر شخص فرصت را غنیمت نشمارد چه اتفاقی می‌افتد؟ اساسا اتفاقی می‌افتد
یا این‌که اتفاقی رخ نمی‌دهد؟ به بیان بهتر، اگر فرصت‌سوزی شود چه رویدادی
پیش می‌آید؟
این کارشناس دینی تشریح کرد: فرصت‌های خیر دو گونه‌اند:
برخی از آن‌ها فرصت‌های حداقلی و برخی دیگر فرصت‌های حداکثری به‌شمار
می‌آیند. فرصت‌سوزی یک عمل است که توسط شخص صورت می‌گیرد حال عکس‌العمل
حداقلی خداوند در قبال این فرصت‌سوزی چیست؟
فرصت‌های حداقلی مانند
این‌که به عنوان مثال شخص می‌تواند دست دیگری را بگیرد و آن را به آن طرف
خیابان ببرد یا این‌که می‌تواند برای همکلاسی، همکار و دوست یک کاری انجام
بدهد ولی این‌کار را انجام نمی‌دهد. در روایتی از امام صادق (ع) آمده است:
لبخند زدن به دیگران صدقه است. اگر فرد لبخند نزد این لبخند نزدن یک نوع
فرصت‌سوزی تلقی می‌شود.
رضایی درباره آثار فرصت‌سوزی گفت: خداوند در آیه
38 سوره محمد می‌فرمایند: «هَا أَنْتُمْ هؤُلاَءِ تُدْعَوْنَ لِتُنْفِقُوا
فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَمِنْكُمْ مَنْ یبْخَلُ وَ مَنْ یبْخَلْ فَإِنَّمَا
یبْخَلُ عَنْ نَفْسِهِ وَ اللَّهُ الْغَنِی وَ أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ وَ
إِنْ تَتَوَلَّوْا یسْتَبْدِلْ قَوْماً غَیرَكُمْ ثُمَّ لاَ یكُونُوا
أَمْثَالَكُمْ»، وفق این آیه خداوند به انفاق کردن دستور می‌دهد حال اگر
آنان انفاق نکنند چه اتفاق برای آنان می‌افتد؟ فرض آن است که شخص می‌تواند
کار خیری را انجام دهد ولی انجام نمی‌دهد.
وی ادامه داد: وقتی انسان یک
فرصت حداقلی را از دست می‌دهد خداوند فرد را گرفتار و دچار سنت حداقلی خودش
به نام استبدال می‌کند استبدال از تبدیل می‌آید و به‌معنای جابجا کردن
می‌باشد. یعنی خداوند انسان را بر می‌دارد و یک نفر دیگر جایگزین می‌کند.
جابجا کردن به این معناست که دیگر اجازه داده نمی‌شود که فرد آن کار را
انجام دهد. در این آیه آمده است که ما به آنان می‌گوییم انفاق کنید ولی
انفاق نمی‌کنند و «یستبدل قوما غیرکم» و کسانی جایگزین می‌شوند و این
جایگزین کردن قوم عکس‌العمل حداقلی خداوند می‌باشد.
رضایی تصریح کرد:
می‌توان گفت که ریشه تمام سلب توفیقات فرصت‌سوزی می‌باشد. افراد بسیاری
سؤال می‌کنند چرا دیگر نمی‌توانم به انجام کاری مبادرت ورزم با این‌که قبلا
می‌توانستم آن کار را انجام دهم؟ می‌توانستم قرآن را حفظ کنم یا کلاس قرآن
بروم. از آنجا که انجام کار در فرصت خودش عملی نشده است، دیگر نوبت به
انجام آن نمی‌رسد.
این کارشناس دینی در ادامه درباره فرصت حداکثری تشریح
کرد: از این بالاتر، گاهی اوقات فرصت حداکثری از دست داده می‌شود. فرصت
حداکثری مثل این‌که ولی خدا فریاد می‌زند و طلب می‌کند که شما یک کاری
انجام دهی البته این امر ـ طلب ـ به معنایینیاز داشتن ولی خدا نمی‌باشد.
مثلا امام حسین (ع) در کربلاء فریاد می‌زدند: «هل من ناصر ینصرنی»؛ آیا کسی
هست که به من کمک کند؟ حال اگر انسان پاسخو نباشد در این حالت چه اتفاقی
می‌افتد؟ قطعا خداوند باید یک عکس‌العمل حداکثری نشان دهد.
وی افزود:
در این‌باره خداوند انسان را دچار سنت وحشتناک ابتلاء می‌کند. در روایتی
قدسی آمده است: «مَنْ لَمْ یمْشِ فِی حَاجَةِ وَلِی اللَّهِ ابْتُلِی
بِأَنْ یمْشِی فِی حَاجَةِ عَدُوِّ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ»؛ کسی که قدمی
برای بر طرف کردن حاجت ولی خداوند برندارد کاری می‌شود که برای بر طرف کردن
نیاز دشمن خداوند قدم بردارد.
حجت‌الاسلام رضایی در پایان گفت: فرصت را
باید تبدیل به فرصت‌سازی تبدیل بکنیم نه فرصت‌سوزی؛ زیرا در قبال
فرصت‌سوزی به طور طبیعی انسان دچار سنت استبدال الهی یا سنت ابتلای الهی
می‌شود.
سهراب بهادری
منبع:ایکنا