اشاره: چندی است در این بخش، به سوالات معارفی مخاطبان پرداخته، با مراجعه به استادان برجسته این حوزه، پاسخ هایی مستند و البته با بیانی ساده برای شما خوانندگان عزیز روزنامه فراهم میآوریم. به میمنت همزمانی این اقدام با ایام پربرکت دهه فجر و با توجه به نزدیکی انتخابات مجلس خبرگان، محور مباحث در روزهای پیش رو موضوع «دین و سیاست» و سوالات مطرح پیرامون «حکومت اسلامی» خواهد بود. منتظر سوالات ارزشمند شما، از طریق سامانه پیامکی به شماره ۳۰۰۰۷۲۳۰۹ هستیم.
عقیق:پرسش: آیا در قرآن و روایات، «ویژگیهای حاکم الهی» بیان شده است؟ یعنی امکان دارد که با مراجعه به قرآن و حدیث، بفهمیم رهبر جامعه ما منطبق با ویژگیهای حاکم قرآنی هست یا خیر؟ در روزهای گذشته در این بخش مشاهده کردید که خداوند برای موضوع ولایت و حاکمیت در قرآن اهمیت قائل شده و حاکمان معصوم و غیرمعصوم بسیاری در قرآن معرفی شدهاند. یکی از حاکمان غیرمعصومی که در قرآن ویژگیهای او بیان شده، «طالوت» است. در سوره بقره آیات 246 تا 248، گفت و گوی بنی اسرائیل با سموئیل پیامبر در خصوص ویژگیهای حاکم معرفی شده توسط پروردگار نقل شده و «توانمندی علمی» و «قدرت مدیریت» به عنوان شاخصههای حاکم الهی بیان شده است. از سوی دیگر، در همین سوره (آیه 124)، خداوند «ظالم نبودن» [= عدالت] را شرط رهبری و حاکمیت جامعه عنوان میکند و پذیرش حاکمیت هر ظالمی را ممنوع اعلام میکند؛ «و لا ترکنوا الي الذين ظلموا فتمسکم النار و ما لکم من دون الله من اولياء ثم لا تنصرون»؛ و به کسانى که ستمکارند تمکین نکنيد که آتش دوزخ به شما مىرسد و در سراى آخرت ـ که جز خدا براى شما دوستانى يارى رسان نيست ـ از سوى هيچ کس يارى نمى شويد. در خطبه هاى امام اميرالمؤمنين(عليه السلام) در نهج البلاغه نیز درباره كسى كه سزاوار خلافت است، صحبت شده است؛ در خطبه 173 آمده است: «أَيُّهَا النَّاسُ، إِنَّ أَحَقَّ النَّاسِ بِهذَا الْأَمْرِ أَقْوَاهُمْ عَلَيْهِ، وَ أَعْلَمُهُمْ بِامْرِ الله فِيهِ»؛ اى مردم، سزاوارترين كس براى حکومت و اداره جامعه، «تواناترين افراد بر اين امر» و «داناترينشان به فرمان خدا» است. به تعبیر حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی در شرح این خطبه، «در حقيقت، امام (عليه السلام) به دو ركن اساسى كه يكى جنبه علمى دارد و ديگر جنبه عملى اشاره كرده است؛ از نظر علمى بايد از همه [به امر مدیریت] آگاهتر باشد و از نظر عملى هم در امر مديريت از همه قوىتر. بسيارند كسانى كه عالمند، ولى مدير نيستند و يا مديرند و عالم نيستند و تا اين دو دست به دست هم ندهد، اداره صحيح جامعه امكانپذير نيست.» از آنچه گفته شد به‌دست می‌آید که در آیات و روایات وارده، سه ویژگی اصلی برای کسانی که از سوی پروردگار برای تصدی امور جامعه برگزیده میشوند وجود دارد: «عدالت»، «علم و دانایی» و «توانایی و قدرت مدیریت»؛ و با این شاخصها میتوان محقترین فرد را برای تصدی این جایگاه الهی تعیین کرد.
پی نوشت: برگرفته از کتاب «رهیافت ولایت فقیه»؛ نشر اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی، جلد 2 منبع:قدس