درس‌گفتارهای موضوعی نهج‌البلاغه - ۱
«الْحِکمَةُ ضَالَّةُ الْمُؤْمِنِ فَخُذِ الْحِکمَةَ وَ لَوْ مِنْ أَهْلِ النِّفَاقِ» حکمت، گمشده مؤمن است، پس حکمت را فراگير هرچند که از شخص منافق باشد.
عقیق:از این پس انشاء‌الله روزهای شنبه و سه شنبه با هم به مرور حکمت‌های نهج‌البلاغه مولانا امیرالمؤمنین(ع) در کلام حجت‌الاسلام و المسلمین نظافت خواهیم پرداخت. در همین راستا بیانات ایشان باتوجه به مفاهیم خطبه 80 نهج‌البلاغه درخصوص جایگاه و ارزش حکمت در زندگی مؤمن و روش‌های یادگیری و موانع دریافت حکمت در ادامه خواهد آمد:
امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند: «الْحِکمَةُ ضَالَّةُ الْمُؤْمِنِ فَخُذِ الْحِکمَةَ وَ لَوْ مِنْ أَهْلِ النِّفَاقِ» حکمت، گمشده مؤمن است، پس حکمت را فراگير هرچند که از شخص منافق باشد. اگر کسی نسبت به فراگیری حکمت حریص باشد، دغدغه پیدا می‌کند تا با اهل حکمت مجالست کند؛ همان‌طور که گفته‌اند: «جالِسِ الحُكَماءَ يَكمُلْ عَقلُكَ، و تَشرُفْ نفسُكَ، و يَنْتَفِ عنكَ جَهلُكَ» با حکماء و بزرگان بنشين، عقلت کامل مىشود و نفست پربها و شريف مىگردد و نادانی‌ات از بین می‌رود. امیرالمؤمنین (ع) در خطبه 86 نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «مُجَالَسَةَ أَهْلِ الْهَوَى مَنْسَاةٌ لِلْإِيمَانِ وَ مَحْضَرَةٌ لِلشَّيْطَان» هم‌نشینی با هوس‌رانان موجب فراموشی ایمان می‌شود.
اگر برای حکمت ارزش قائل باشیم، برای حکیم نیز ارزش قائل خواهیم بود و به حکیم احترام خواهیم گذارد و برای استماع سخن او وقت می‌گذاریم و رنج یادگیری را بر خود هموار می‌کنیم. ویژگی سخنان حکیمانه اهل‌بیت(علیهم‌السلام) ساده و عمیق بودن آن کلام است؛ برعکس فیلسوفانی که نمی‌توانند سخنان همه‌کس فهم بگویند. پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «كَلِمَةُ حِكْمَةٍ يَسْمَعُهَا المُؤْمِنُ فَيَعْمَلُ بِهَا خَيْرٌ مِنْ عِبَادَةِ سَنَةٍ»[1]. سخن حکیمانه‌ای که مؤمن بشنود و عمل نماید، از عبادت یک سال ارزشش بیشتر است، زیرا عبادت اگر بامعرفت باشد ارزش دارد. به عبارت دیگر پشتوانه فعل مؤمن معرفت اوست، اگر معرفت نباشد اعمال آدمی تقلید کورکورانه است. امیرالمؤمنین(ع) در مورد حکمت می‌فرمایند: «دانش درختى است که در دل مىرويد و بر زبان ميوه مىدهد.» [2]
روش یادگیری حکمت
یادگیری مرسوم، همین سرِ کلاس شرکت نمودن، خواندن و شنیدن حرف حق است. امّا روش‌های دیگری نیز در کنار روش‌های مرسوم وجود دارد. در روایت آمده است: «اگر کسی 40 روز اخلاص خودش را حفظ کند، خداوند چشمه‌های حکمت را از دلش بر زبانش جاری می‌کند»[3] پاکی و طهارت درون این اثرات را دارد.
موانع دریافت حکمت
از طرفی برخی امور از قبیل شهوت‌پرستی، غضب و تکبر، مانع دریافت حکمت هستند. در روایتی آمده است: «همان‌طور که آب بر زمین بلند نمی‌ماند، حکمت نیز در قلب متکبر نمی‌روید» قرآن در مورد حکمت می‌فرماید: «يُؤْتِي الْحِکمَةَ مَنْ يَشاء»[4]، خداوند به هر کس بخواهد حکمت می‌دهد. پس حکمت از ناحیه خداست.
پی نوشت:
[1] و رواه في البحار: 17، 49، س 5، عن اعلام الدين للديلمي؟ره؟
[2] الْحِکمَةُ شَجَرَةٌ تَنْبِتُ فِى الْقَلْبِ، وَ تَثْمِرُ عَلَى اللِّسانِ. نهجالسعادةفيمستدرکنهجالبلاغة،ج6، ص 344
[3] من أخلص للَّه أربعين صباحا، جرت ينابيع الحکمة من قلبه على لسانه- السفینه:1 408، فی(خلص)، و فی ص:291ف فی ماده(حکم)
[4] بقره، 269
منبع:قدس