بسم الله الرحمن الرحیم

سلام و درود ما به مرجع دینی اعلا، آیت الله العظمی سید علی حسینی سیستانی دام ظله الوارف.

ما جمعی از جوانان دانشگاهی فعال در زمینه اجتماعی هستیم که از شما تقاضا می کنیم توصیه ها و نصایحی را که در این روزها برای ما مفید می دانید و بیانگر نقش جوانان و وظیفه آنها می باشد و دیگر نصایحی که به نظر شما برای ما مفید است برای ما بیان بفرمایید.

جمعی از جوانان دانشگاهی و  فعالان اجتماعی

پاسخ آیت الله سیستانی به نامه جوانان

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العالمین و الصلاة والسلام علی محمد و آله الطاهرین

السلام علیکم و رحمة الله وبرکاته

دوست دارم این جوانان عزیز را که برای من همچون جانم و خانواده خودم اهمیت دارند به هشت چیز توصیه کنم که تمام سعادت دنیا و آخرت و خلاصه پیام های الهی به بندگان خود و چکیده پندهای حکما و بندگان صالح خداوند و تجربه های بنده در آن نهفته است:

اعتقاد به خداوند و آخرت

اول: اعتقاد واقعی به خداوند سبحان و آخرت. مواظب باشید کسی از شما در این اعتقاد و باور کوتاهی نکند که دلایل محکمی بر آن موجود است و انسان اگر تامل کند می بیند هر موجودی در این جهان نشان از آفریننده ای توانا و بزرگ دارد و خداوند متعال از طریق پیام آوران خود این پیام را به ما رسانده و برای ما روشن ساخته که حقیقت این زندگی صحنه مسابقه ای است تا بندگان خود را بیازماید که کدامیک نیکوکارتر هستند. پس کسی که به خداوند و روز آخرت ایمان و توجه نداشته باشد از معنا و هدف و غایت زندگی غفلت ورزیده و راه را گم کرده. از این رو هرکدام از شما باید ببیند این اعتقاد او چگونه است و به آن اهمیت بسیار بدهد و تلاش کند این اعتقاد را در جان خود تقویت کند و همواره به آن متوجه باشد و نسبت به آن بصیرت داشته باشد که در نتایج پر برکتی خواهد داشت.

اگر انسان در دوره ای از جوانی خود دچار ضعف در دین یا کوتاهی در انجام واجبات شد و سرگرم لذت ها شد، نباید ارتباط خود را با خدای متعال قطع کند تا مبادا بازگشت برای او دشوار شود و بداند که اگر انسانی در حال قدرت و عافیت مغرور شود و از خداوند سبحان غافل شود، بالاخره هنگام ناتوانی و ضعف به سوی خداوند باز خواهد گشت پس چه بهتر که هنگام قدرت نیز تامل کند و متوجه باشد که این روزها سپری می شود و روزی ضعف و ناتوانی و پیری و بیماری به سراغ او خواهد آمد.

همچنین انسان باید مراقب باشد تحت تاثیر برخی شبهات در مبانی ثابت دین خود تردید نکند و در این زمینه بر افکار و اندیشه های ناپخته و ناسنجیده اعتماد نکند و به لذت ها و زرق وبرق دنیا دل خوش نکند و از اینکه می بیند برخی از دین برای منافع شخصی خود بهر می برند، در دین خود ضعیف نشود که حق با انسان ها قیاس نشود، بلکه انسان ها باید با حق سنجیده شوند.

آراستگی به اخلاق نیکو

دوم: آراستگی به اخلاق نیکو؛ اخلاق نیکو همه فضائل همچون حکمت، بردباری، مدارا، تواضع، تدبیر و صبر را در بر دارد و از مهم ترین اسباب سعادت دنیا و آخرت به شمار می رود و نزدیک ترین مردم به خداوند سبحان و پرحاصل ترین آنها در روز تنگدستی در پیشگاه خداوند متعال کسی است که خوش اخلاق تر باشد؛ چرا که هرکس خود را به قومی شبیه سازد رفته رفته از آنها می شود و این گونه تلاش نیز نزد خداوند پاداش بیشتری خواهد داشت تا کسی که بنا بر طبیعت خود این ویژگی ها را داشته باشد.

تلاش برای فراگیری حرفه و تخصص

سوم: تلاش برای فراگیری شغل و حرفه و کسب تخصص که در آن برکات زیادی وجود دارد و می تواند بخشی از وقت خود را در آن صرف کند و مخارج خود و خانواده اش اش را تامین کند و کارهای خیر انجام دهد و تجربیاتی به دست بیاورد و مال حلال به دست بیاورد؛ چرا که هر گاه مالی با رنج و مشقت به دست بیاید، گواراتر خواهد بود و برکت بیشتری خواهد داشت و خداوند متعال نیز انسان پرتلاش و کاری را دوست دارد و از انسان بیکار و تنبل و سربار دیگران که وقت خود را با بازی و بیهودگی می گذراند بیزار است، پس مراقب باشید جوانی شما بدون یادگیری مهارت و تخصص نگذرد؛ چراکه خداوند متعال به جوانان یک انرژی روحی و جسمی عطا کرده تا با این انرژی سرمایه زندگی خود را تامین کنند، پس مراقب باشید این انرژی بیهوده به هدر نرود.

بهتر است هرکدام از شما سرگرم یادگیری یک حرفه و تخصص شوید و در آن استاد و متبحر شوید و در این زمینه کسی بهانه نیاورد که نمی توانم یا نمی دانم؛ چراکه می توانید به اهل خبره و دانایان رجوع کنید که آنها از شما داناتر و با تجربه تر هستند و در این زمینه هرکدام از شما باید وظیفه خود را با علاقه و پشتکار انجام دهد و تمام هم و غم او جمع کردن پول از هر راه ممکن نباشد که مال حرام برکت ندارد و هرکس مالی را از راه حرام جمع کند، چه بسا خداوند او را به بلایی گرفتار سازد که ناچار شود آن مال را در آن راه خرج کند و چنین مالی موجب ثروت و بی نیازی انسان در دنیا نخواهد شد و در آخرت نیز وبال او خواهد بود.

هرکدام از شما باید وجدان خود را بین خود و دیگران داور کند و برای دیگران به گونه ای کار کند که دوست دارد برای خودش کار کنند و به دیگران نیکی کند همان گونه که دوست دارد دیگران نیز با او نیکی کنند و موازین اخلاقی را در کار خود رعایت کند و کاری انجام ندهد که از فاش شدن آن شرم داشته باشد و بداند که او در کاری که انجام می دهد، امانتدار دیگران است پس باید برای دیگران خیر بخواهد و از خیانت بپرهیزد و بداند که خداوند متعال ناظر است و دیر یا زود سزای او را خواهد داد و خیانت و نیرنگ از بدترین و بدفرجام ترین کارها نزد خداوند متعال می باشد.

البته پزشکان باید به این نصیحت ها توجه بیشتری داشته باشند، زیرا آنها با جان و جسم مردم سر و کار دارند و باید کاملا مراقب و هوشیار باشند تا کاری نکنند که عاقبت ناگواری برای آنها داشته باشد که فردا نزدیک است.

خداوند سبحان فرمود: «وَيْلٌ لِلْمُطَفِّفِينَ (1) الَّذِينَ إِذَا اكْتَالُوا عَلَى النَّاسِ يَسْتَوْفُونَ (2) وَإِذَا كَالُوهُمْ أَوْ وَزَنُوهُمْ يُخْسِرُونَ (3) أَلَا يَظُنُّ أُولَئِكَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَ»: (وای بر کم فروشان. آنان که چون از مردم پیمانه می گیرند آن را پر کنند. و چون برای مردم پیمانه می گیرند کم می گذارند. آیا آنها گمان نم یکنند که روزی برانگیخته می شوند).

و از پیامبر(ص) روایت شده که فرمود: «إنّ الله تعالى يحبّ إذا عمل أحدكم عملاً أن يتقنه»:  (خداوند متعال دوست دارد هرکس کاری انجام می دهد آن را به بهترین شکل ممکن انجام دهد).

دانشجویان و اساتید هم باید در مورد تخصص های خود به ویژه پزشکی مراقب باشند تا دانش و روش درمان آنها به روز باشد. آنها وظیفه دارند علوم جدید رشته خود را از طریق مقالات علمی و یافته های جدید دانشمندان پیگیری کنند و در مراکز علمی به رقابت بپردازند و هرگز به خود اجازه ندهند تا همیشه شاگرد دیگران و مصرف کننده ابزار و تجهیرات دیگران باقی بمانند، بلکه خود آنها هم باید در تولید دانش سهیم باشند همانگونه که پدران آنها نیز پیشگامان علم و دانش در گذشته بوده اند و هیچ امتی از شما به علم و دانش سزاوارتر نیست، پس استعدادهای نهفته در جوانان و نوجوانان را دریابید و حتی اگر این افراد از اقشار ضعیف باشند به آنها کمک کنید همان گونه که به فرزندان خود کمک می کنید تا اینکه آنها هم به درجات عالی علم و دانش برسند و شما هم از اجر و پاداش علم و تخصص آنها بهره مند شوید.

التزام به اعمال و اخلاق پسندیده و دوری از اعمال و اخلاق ناشایست

چهارم: التزام به اعمال و اخلاق پسندیده و دوری از اخلاق و اعمال ناپسند که هیچ خیر و سعادتی نیست مگر اینکه ریشه آن یک فضیلت باشد و هیچ شقاوت ینیست مگر اینکه ریشه آن یک رذیله است (به جز موارد امتحان الهی). خداوند متعال می فرماید: «وَمَا أَصَابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ وَيَعْفُو عَنْ كَثِيرٍ».

و از جمله صفات پسندیده محاسبه نفس، پاکدامنی در نگاه و رفتار، راستگویی در گفتار و رفتار، صله رحم، امانتداری، وفای به عهد، دوراندیشی در راه حق و دوری از کارهای ناشایست می باشد.

و از جمله صفات ناپسند تعصبات بیجا، اقدامات هیجانی، بطالت، ریا، اسراف، ولخرجی، نارضایتی از بلا، بدرفتاری با دیگران، هدر دادن اموال، کفران نعمت، افتخار به گناه، همکاری با دیگران در ظلم است و اینکه دوست بدارد به خاطر کاری که انجام نداده ستوده شود.

به دختران توصیه می کنم پاکدامن باشند که دختران و زنان به خاطر ظرافت خود بیش از دیگران در معرض ناگواری های ناشی از بی احتیاطی هستند، پس مراقب باشند فریب احساسات لجام گسیخته را نخورند و به ورطه ارتباطات گذرا کشیده نشوند که این لذت ها می گذرد، اما پیامدها و تبعات منفی آن باقی می ماند.

دختران جز در مورد زندگی پایدار و ازدواج و ضامن سعادت نباید به چیزی بیندیشند و چه خوب است که یک زن متانت و وقار و حجاب خود را در جامعه و جریان زندگی و تحصیل خود حفظ کند.

اهتمام به ازدواج و تشکیل خانواده و بچه دار شدن

پنجم: اهتمام به تشکیل خانواده و ازدواج و بچه دار شدن بدون تاخیر در این کار؛ چراکه ازدواج موجب انس و خوشی انسان است و موجب می شود در کار خود جدیت داشته باشد و احساس مسئولیت کند و از انرژی خود بهره مفید ببرد و باعث می شود یک مرد از امور ناپسند و غیر ضروری دور شود و در روایات نیز آمده هرکس ازدواج کند نیمی از دین خود را حفظ کرده است و علاوه بر اینها ازدواج و تشکیل خانواده از سنت های لازم و فطری انسان است که هرکس از آن جدا شود گرفتار تنبلی و سستی می شود و البته کسی نباید در راه ازدواج از فقر و تنگدستی بترشد که خداوند سبحان ازدواج را سببی از اسباب رزق و روزی قرار داده که انسان ممکن است در ابتدا به آن توجه نداشته باشد.

همچنین هنگام ازدواج به دین و اخلاق و ریشه طرف مقابل خود توجه کنید و تمام توجه شما به زیبایی و ظاهر نباشد که این یک اشتباه است که به زودی به آن پی خواهید برد و در حدیث نیز از ازدواج با یک زن فقط به خاطر زیبایی او نهی شده و مردد باید بداند که اگر با زنی به خاطر دین و اخلاق او ازدواج کند در آن برکت خواهد بود.

همچنین دختران و اولیاء آنها در امر ازدواج نباید کاری را بر ازدواج و تشکیل خانواده ترجیح دهند که ازدواج موجب آرامش در زندگی است و کار بیشتر شبیه به مستحبات است و ترک ازدواج به خاطر کار از حکمت به دور است و کسی که از این امر در جوانی خود غفلت کند به زودی پشیمان می شود و پشیمانی نیز سودی نخواهد داشت و تجربه نیز این را نشان داده است.

برای والدین نیز جایز نیست مانع ازدواج جوانان بشوند یا در این راه مانع تراشی کنند و سنت ها و آداب و رسوم غیر الهی را به جوانان تحمیل نکنند و مهریه های سنگین تعیین نکنند و منتظر نمانند که مثلا خواستگار سید یا عموزاده بیاید که این کارها مفاسد بزرگی دارد که والدین از آن بی خبرند و باید بدانند که خداوند سبحان به والدین فقط در جهت خیرخواهی برای فرزندان ولایت داده تا آنها را به خیر و صلاح راهنمایی کنند و هرکس زنی را در راهی که صلاح آن زن نباشد حبس کند مرتکب یک گناه دائمی شده که همواره از آثار این کار خود متضرر می شود و دری از درهای جهنم را به روی خود گشوده است.

خیر رساندن و خدمت به مردم

ششم: تلاش برای نیکوکاری و خیر رساندن به دیگران به ویژه در مورد ایتام و بیوه ها و محرومان و کارهای عام المنفعه که این کارها موجب تقویت ایمان و پاک شدن دل و همچنین زکات نعمتی است که انسان از آن بهره مند شده و این کار نوعی برداشتن قدم خیر و همکاری در راه نیکی و تقوا و امر به معروف و نهی از منکر بی کلام و موجب کمک به مسئولان در جهت حفظ نظام جامعه و خدمت به مردم و بهبود حال جامعه و موجب برکت دنیا و آخرت خواهد بود و خداوند سبحان نیز جامعه همدوش و یار و یاور هم را که در آن هرکس به برادران دینی خود توجه دارد دوست دارد.

خداوند متعال فرمود: « وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُواْ وَاتَّقَواْ لَفَتَحْنَا عَلَيْهِم بَرَكَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ »: (اگر اهالی شهرها و روستاها ایمان بیاورند و تقوا داشته باشند برکات آسمان را بر آنها می گشاییم).

و فرمود: « إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ »: (خداوند وضعیت قومی را تغییر نمی دهد مگر اینکه آنها خودشان را تغییر دهند).

و پیامبر اسلام(ص) فرمود: «لا يؤمن أحدكم حتّى يحبّ لأخيه ما يحبّ لنفسه ويكره لأخيه ما يكره لنفسه»: (ایمان کسی کامل نیست مگر آنکه آنچه برای خودش دوست دارد برای برادرش دوست بدارد و آنچه برای خودش نمی پسندد برای برادرش نیز نپسندد).

همچنین پیامبر(ص) فرمود: « من سنّ سنة حسنة فله أجرها وأجر من عمل بها »: (هرکس سنت نیکی را بنا نهد، از پاداش کار خود و کسانی که به آن سنت عمل کنند بهره مند می شود).

هرکس مسئولیت خود را به درستی انجام دهد

هفتم: اینکه هر انسانی که کار دیگران به او واگذار شده مسئولیت خود را به درستی انجام دهد؛ چه در زمینه خانواده و چه در جامعه. پس پدران باید به مسئولیت خود در برابر فرزندان و همسر به درستی عمل کنند و از خشونت و سنگدلی و سخت گیری پرهیز کنند و حتی در جایی که قاطعیت لازم است از خشونت بپرهیزند تا منافع خانواده و جامعه حفظ شود؛ چراکه برخورد قاطعانه لازم نیست حتما همراه آزار بدنی و الفاظ زشت باشد، بلکه ابزارهای تربیتی دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که می توان با مشاروه با کارشناسان از آنها در این زمینه ها بهره برد و روش های خشن نیز غالبا نتیجه عکس می دهد و موجب ریشه دار شدن آن رفتار منفی در شخص مورد نظر و شکسته شدن شخصیت او می شود پس قاطعیتی که همراه ظلم باشد خیری در آن نیست و نمی توان یک اشتباه را با اشتباه دیگر اصلاح کرد.

کسی که کاری از جامعه را بر عهده گرفته باید به آن اهتمام ورزد و برای مردم خیر بخواهد و در آن کار به مردم خیانت نکند و از موقعیت خود برای تشکیل گروه و حزب در جهت تامین منافع شخصی و جمع اموال مشوک و مشتبه استفاده نکند و با حزب و گروه خود  زمینه محرومیت افراد شایسته از مناصب اجتماعی را فراهم نسازد، بلکه باید برای همه مردم به صورت یکسان کار کند و از کار خود به عنوان وسیله ای برای رسیدن به منافع یا نزدیک شدن به افراد استفاده نکند؛ چراکه دست یابی به حقوق خاص از طریق کاری که وظیفه انسان است جایز نیست و اگر هم انسان مجبور بود میان مراجعان خود یکی را ترجیح دهد باید فرد ضعیف تر را ترجیح دهد، چون آن فرد چاره و حامی دیگری جز خداوند متعال برای رسیدن به حق خود ندارد.

همچنین شایسته نیست کسی برای توجیه کار خود از دین و مذهب سوء استفاده کند؛ چرا که همین دین و مذهب از ما می خواهند در کارهای خود حق و انصاف و عدالت را رعایت کنیم و خداوند متعال می فرماید: « لقد أرسلنا رسلنا بالبينات وأنزلنا معهم الكتاب والميزان ليقوم الناس بالقسط »: (و ما پیامبران خود را با نشانه ها فرستادیم و به همراه آنها کتاب و میزان فرو فرستادیم تا مردم به عدالت رفتار کنند). و امام علیه السلام فرمود: « إنّي سمعت رسول الله (صلّى الله عليه وآله) يقول في غير موطن : لنْ تُقَدَّسَ أُمَّةٌ لا يُؤْخَذُ لِلضَّعِيفِ فِيهَا حَقَّهُ مِنَ الْقَوِيِّ غَيْرَ مُتَعْتِعٍ »: (در مواضع متعدد از رسول خدا(ص) شنیدم که فرمود: امتی پاکیزه نمی شود مگر اینکه حق ضعیف بدون لکنت زبان و ترس از قوی گرفته شود). و هرکس جز این رفتار کند دچار خیال پردازی بیهوده شده و نزدیک ترین مردم به پیشوایان عدالت همچون پیامبر(ص) و امام علی(ع) و امام حسین(ع) کسانی هستند که بیشتر به سخنان این پیشوایان عمل کنند و از سیره آنها پیروی کنند.

مسئولی که امور مردم به وی سپرده شده شایسته است نامه امام علی(ع) به مالک اشتر را مطالعه کند و ببیند حضرت چگونه در این نامه مبانی عدالت و امانتداری را برای مالک بر می شمارد و ازاین رو این نامه برای مسئولان مفید است و هرکس متناسب با مسئولیت خود می تواند از آن بهره ببرد و هرچقدر که دایره مسئولیت کسی بزرگ تر باشد، رعایت دستورات این نامه برای او واجب تر خواهد بود.

یادگیری و تجربه اندوزی در تمام مراحل زندگی

هشتم: هر انسانی باید در تمام مراحل زندگی از روحیه آموزش و یادگیری و افزایش دانایی و معرفت برخوردار باشد و در اعمال و رفتار و آثار و اتفاقات اطراف خود تامل کند تا هر روز بر میزان معرفت و تجربه او افزوده شود؛ چراکه این زندگی مدرسه ای با ابعاد مختلف است و عمق زیادی دارد که انسان هیچ گاه از یادگیری و معرفت بی نیاز نیست و در هر اتفاقی که رخ می دهد پند و عبرتی نهفته و در هر واقعه و اتفاقی پیامی موجود است که برای کسی که تامل و دقت کند روشن خواهد شد، پس انسان در زندگی خود هیچ گاه از علم آموزی و تجربه اندوزی بی نیاز نیست تا اینکه خداوند را ملاقات کند و هرچقدر که انسان بصیرت بیشتری داشته باشد می تواند تجربیات و حقایق بیشتری را کشف کند. خداوند متعال می فرماید: « وَمَن يُؤْتَ الحِكْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْراً كَثِيراً »: (کسی که به او حکمت داده شود از خیر زیادی بهره مند شده) و به پیامبر خود فرمود: «وقل رب زدنی علما»: (بگو خداوندا دانش مرا افزون کن).

ارتباط با سه کتاب ضروری است

همچنین برای انسان شایسته است با سه کتاب مانوس شود و با تامل و تفکر از آنها توشه بگیرد:

1. اولین کتاب که در اولویت نیز هست کتاب قرآن است که آخرین پیام خدای سبحان به سوی بندگان است که به سوی آنها فرستاده تا گنجینه های نهفته عقول را با آن زیر و رو کند و چشمه های حکمت را در جان انسان ها بجوشاند و به واسطه آن سختی دل ها را برطرف سازد. کتابی که حوادث را با ضرب المثل ها بیان فرموده و از این رو انسان نباید از تلاوت این کتاب غافل شود و هنگام تلاوت قرآن احساس کند که گویی به سخن خداوند گوش می دهد؛ چراکه قرآن پیام خداوند به سوی تمام بندگان است.

2. کتاب نهج البلاغه که به طور کلی تبیین مضامین و اشارات قرآن با روشی بلیغ و شیوا است که روح تامل و تدبر و پندپذیری را در انسان تقویت می کند و برای انسان شایسته نیست مطالعه این کتاب را هنگام فراغت و فرصت رها کند و باید این گونه تصور کند که او نیز از مخاطبان امام علی علیه السلام است و در این زمینه خوب است در نامه امام علی(ع) به فرزندش امام حسن(ع) تامل کند.

3. صحیفه سجادیه که شامل ادعیه ای بلیغ است و مضامین آن برگرفته از قرآن کریم است و آنچه باید یک انسان در مورد آن دغدغه داشته باشد و بداند در آن آموزش داده شده و چگونگی محاسبه و انتقاد از خویشتن و کشف زوایای پنهان و اسرار نفس در آن توضیح داده شده به ویژه در دهای مکارم الاخلاق.

اینها هشت توصیه بود که اصول و مبانی پایداری در زندگی است و چیزی جز یک تذکر و یادآوری نیست؛ چراکه انسان نور و روشنایی حقیقت و صفای فطرت و گواهی عقل و تجربه زندگی را در آن می یابد و می بیند که پیام های الهی و موعظه های دانایان نیز ما را به آن گوشزد کرده پس برای هر انسانی شایسته است که به آن عمل کند یا برای عمل به آن تلاش کند به ویژه جوانان که در عنفوان انرژی و توان بدنی و روحی خود هستند که اینها در واقع سرمایه های انسان در زندگی است و اگر بخشی از این سرمایه را از دست داده اند، باید بدانند که بهره اندک بهتر از ترک تمام این سرمایه است که خداوند متعال نیز فرموده: « فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ  * وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ ».

از خداوند می خواهم شما را به آنچه موجب سعادت دنیا و آخرت است توفیق دهد.

ترجمه: سید احمد احمدزاده

منبع:حوزه