قدس آنلاین_مصطفی لعل شاطری: راهبرد وظایف و تربیت اخلاقی در آیات و روایات بر اصول و مبانی ویژه ای استوار است چنانکه اختیار و انتخاب آگاهانه انسان در افعال و اعمالش برای دستیابی به تکامل اخلاقی بر این اساس است.
عقیق:اساساً تکامل روحی انسان بر اثر افعال اختیاری اوست. در حاق روح انسان گرایش به کمال نهادینه شده است که به صورت اراده ظهور می یابد. این اصل و دیگر مبانی تربیتی-اخلاقی در سیره تربیتی رضوی نیز مشهود است. این اصول از نبی خاتم تا وصی خاتم دارای وحدت است. بدین معنی که آنچه توسط نبی اعظم تأیید یا طرد شده، عیناً توسط اولیاء الهی بعد از ایشان نیز تأیید یا طرد شده است. در سیره رضوی به تبع سیره نبوی و اجداد طاهرینش، از نقش بی بدیل خانواده (پدر و مادر) در تربیت فرزندان چشم پوشی نشده است و کلمات نورانی امام رضا (ع) و به طور کلی سیره نورانی ایشان راهنمای تربیت فرزندان در جوامع اسلامی است. توسعه مادی برای فرزندان یکی از وظایف والدین و بویژه پدران است. در این باره از امام رضا (ع) نقل شده است که ایشان فرموده اند: بر اشخاص توانا لازم است که زندگی راحتی را برای زن و فرزند خویش به وجود آورند. بدیهی است که تأمین نیازهای عاطفی کودک و نیز ظاهری و مادی او زمینه ساز بهداشت روحی و روانی آینده اوست برای ورود مناسب در جامعه و ایفای نقش سازنده در آن و او را نسبت به تهدیدهای بیرونی (بیرون از خانه) ایمن می سازد و اصل مهم اعتماد را در روابط خانوادگی (میان او و اعضای خانواده) برقرار و مستحکم می سازد. علاوه بر این محبت یکی دیگر از نیاز های فرزندان می باشد. انسان به شهادت آیه آغازین سوره الرحمن، با نام مبارک رحمان آفریده شده و وجود او سرشار از محبت به مبداء هستی و مراتب آن است که اگر از این اصل نهادینه شده غفلت شود، ای بسا که خسارت های جبران ناپذیری به دنبال خواهد داشت. نیاز به محبت و مهرورزی که از نیازهای جدی انسان است در تمام دوره های عمر انسانی مورد توجه نظام تربیتی معصومان و به ویژه سیره رضوی بوده است. طبق پژوهش های انجام شده مادرانی که در دوره بارداری با الفاظ محبت آمیز با جنین خویش سخن گفته اند، بعد از تولد، فرزندان سالم تر، شاداب تر و باهوش تری را مشاهده کرده اند و عکس این هم به اثبات رسیده است. در سیره رضوی یکی از مظاهر مهرورزی به فرزند بوسیدن اوست. این سیره در سنت نبوی نیز مسبوق است که در حدیث نبوی آمده است: فرزندان خود را بسیار ببوسید، زیرا برای شما در هر بوسیدن درجه ای است. با مطالعه ی روایات تعلیم و تربیت متوجه می شویم که محبت به فرزندان براساس لیاقت ها و شایستگی های خاص آن ها، امری اجتناب ناپذیر است. البته باید متوجه بود که این محبت اسباب کینه توزی و دشمنی را به وجود نیاورد. سعد بن سعد اشعری می گوید از ابالحسن الرضا (ع) در مورد مردی که بعضی از فرزندانش را بیش تر دوست می داشت و بعضی را بر بعضی دیگر ترجیح می داد، سؤال کردم و حضرت فرمود: آری، امام صادق (ع) نیز اینگونه رفتار می کرد، به «محمد» علاقه بیشتری نشان می داد و حضرت موسی بن جعفر (ع) نیز به «احمد» علاقه داشت، هنگامی که از جای خود برخاستم، عرض کردم: فدایتان شوم، مردی که دختر خود را بیش تر از پسرش دوست دارد، [همان حکم را دارد]؟ حضرت فرمود: پسر و دختر در این حکم با هم مساوی اند. شأن هر کس از آن ها به اندازه ای است که خداوند برایشان قرار داده است این روایت نشان می دهد که دوستی فرزندان نیز باید مبنایی ارزشی و براساس شایستگی ها باشد؛ در حالی که تفاوت جنسی فرزندان نمی تواند باعث تبعیض در محبت و علاقه شود. علاوه بر این از امام رضا (ع) روایت شده است، روزی حضرت موسی بن جعفر (ع) در محضر پدرش (امام صادق (ع)) سخنی گفت که باعث شگفتی، سُرور و شادی پدر شد. حضرت امام صادق (ع) در مقام تشویق فرزند خود به او خطاب کرد و فرمود: یَا بُنَیَّ الحَمدُللهِ الَّذِی جَعَلَکَ خَلَفاً مِنَ الآبَاءِ وَ سُروُراً مِنَ الأبنَاءِ وَ عِوَضاً عَنِ الأصدِقَاءِ؛ ای فرزندم! سپاس خدای را که تو را جانشین و خلف پدران و مایه ی سرور و بهجت فرزندان و جانشین دوستان قرار داد. یعنی فرزندم، تو با این شایستگی و لیاقتی که از خود نشان می دهی، هم بهترین خلف و جانشین پدر هستی و هم بهترین فرزند و مایه روشنی چشم پدر و هم بهترین یار و مونس پدر و به جای دوستان او هستی.
پی نوشت ها: 1-علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 13: 112؛ ج 48: 24. 2-شیخ صدوق، عیون الاخبار الرضا (ع)، ج 2: 127. 3-عطاردی، مسند امام رضا (ع)، ج2: 227. 4-حرانی، تحف العقول: 442. 5-شرفی، مهارت های زندگی در سیره رضوی: 111-112. منبع:قدس 211008