در اين جنگ ۸هزار نفر با يك سخنراني از جنگ منصرف شدند
در چنين روزي جنگ نهروان در سال ۳۸ هجرى قمرى وقوع شد.حضرت على (ع) به آنان امان داد و آنان را به شهرهاى خود بازگردانيد. از تعداد دوازده هزار نفر از منافقان كه آماده نبرد بودند، حدود هشت هزار نفر، پس از سخنان حضرت على (ع) اظهار ندامت و پشيمانى نمودند و به آن حضرت پيوستند.
عقیق: پس از آن كه اميرالمؤمنين على بن ابيطالب (ع) در جنگ صفين، با اصرار و درخواست بسيارى از فرماندهان و سپاهيان خود، حكميت را با اكراه پذيرفت و جنگ ميان سپاهيان خود و سپاهيان معاويه را به پايان آورد، گروهى از لشكريان آن حضرت، به پذيرش حكميت اعتراض كرده و آن را اقدامى غيرمشروع و اهانت آميز براى خود به حساب آوردند.حضرت على (ع) در پاسخ آنان فرمود: من از آغاز، نيرنگهاى معاويه و عمرو بن عاص را مىدانستم و بالا بردن قرآنها را بر روى نيزهها، جز فريب، چيز ديگرى نمىديدم. ولى شما فريفته نيرنگهاى آنان شديد و بر روى من شمشير كشيده و گفتيد: يا على! يا دستور آتش بس و خاتمه جنگ را بده و يا با تو مىجنگيم و تو را همانند عثمان مقتول، به قتل مىآوريم! حال كه با اصرار شما، حكميت را پذيرفتيم و به آن رضايت داديم، نمىتوانيم بىجهت برگرديم و نقض عهد كنيم.آيا نشنيده ايد كه خداوند سبحان در قرآن مجيد مىفرمايد: وَ اَوْفُوا بِعَهْدِ اللّهِ اِذا عاهَدتُمْ وَ لاتَنْقُضُوا الأيمانَ بَعْدَ تَوْكيدِها وَ قَدجَعَلْتُمُ اللّهَ عَلَيْكُم كَفيلاً، إنّ اللّهَ يَعْلَمُ ما تَفعَلُونَ. از آن پس، آنان راه خود را از حضرت على (ع) جدا كردند و حضرت على (ع) نيز از آنان تبرى نمود.هنگامى كه حضرت على (ع) پس از پايان جنگ صفين، در ربيع الاوّل سال ۳۷ قمرى به كوفه بازگشت، اين دسته از معترضان كه به خوارج معروف شدند، از ورود به كوفه خوددارى كرده و به «حرورا» در ناحيه كوفه رفتند و در آنجا متمركز شدند.ساير همفكران آنان و كسانى كه از حكومت عدلپرور امام على (ع) ناراضى بودند، به آنان پيوستند. همگان، منتظر اعلام نتيجه حكميت ماندند.خوارج در اين مدت، اقدام به خلافكارىهاى زيادى نمودند و مرتكب جناياتى گرديدند. از جمله چند تن از مؤمنان و هواداران حضرت على (ع)، مانند عبدالله بن خبّاب و همسرش و عدى بن حارث را ناجوانمردانه به شهادت رسانيدند. تا اين كه حَكَمَيْن سپاه عراق و سپاه شام در اجتماع بزرگان دو طرف، اعلام نتيجه كرده و با خيانت ابوموسى اشعرى و نيرنگهاى عمرو بن عاص، حكميت به سود معاوية بن ابى سفيان به پايان رسيد. اين أمر، آتش اختلافهاى داخلى و آتش افروزىهاى خوارج و منافقان را شعله ورتر كرد.منافقان كه ضديت خود با امام على (ع) را شدت بخشيده بودند، از حرورا خارج شده و به منطقهاى به نام «نهروان» رفته و در آن جا، همه منافقان و دشمنان آن حضرت را گردآورده و اعلان جنگ نمودند.حضرت على (ع) كه هميشه از خونريزى ميان مسلمانان گريزان بود، تلاش زيادى به عمل آورد كه بار ديگر، آتش جنگ شعله ورتر نگردد. به همين جهت برخى از ياران اهل سخن و بيان خود، مانند عبدالله بن عباس و صعصعة بن صوحان را به نزد آنان فرستاد، تا با آنان به تفصيل گفتوگو كنند. ولى از اين راه نيز نتيجه مطلوبى به دست نيامد.منافقان، براى امام على (ع) مزاحمت هاى زيادى به عمل آورده و هر روز مرتكب جنايت ديگرى مىشدند كه صحنه را بر آن حضرت، تنگ كرده و آن حضرت را ناچار به مقابله نمودند. آن حضرت اعلام بسيج عمومى كرد و با فراهم آورى لشكرى توانمند به سوى نهروان حركت كرد.امام على (ع) در آغاز، از آنان درخواست كرد كه قاتلان عدى بن حارث، عبدالله بن خبّاب و همسرش را به آن حضرت تحويل داده، تا به كيفر جنايات خود برسند. ولى خوارج از تحويل قاتلان و جنايتكاران امتناع كرده و در پاسخ آن حضرت گفتند: همه ما قاتل آنان هستيم! امام على (ع) خود، با آنان چندين بار گفتگو كرد و سر آخر در ميدان نهروان، ضمن خطبهاى با آنان اتمام حجت كرد و آنان را از آتشافروزى و خونريزى بىحاصل مسلمانان برحذر نمود.هنگامى كه سخنان آن حضرت به پايان آمد، شيون و صداى گريه و ناله تعداد زيادى از منافقان برخاست و از آن حضرت عذرخواهى كرده و توبه نمودند و سپاه نفاق پيشه نهروان را ترك كرده و به آن حضرت پيوستند.حضرت على (ع) به آنان امان داد و آنان را به شهرهاى خود بازگردانيد. از تعداد دوازده هزار نفر از منافقان كه آماده نبرد بودند، حدود هشت هزار نفر، پس از سخنان حضرت على (ع) اظهار ندامت و پشيمانى نمودند و به آن حضرت پيوستند. ولى چهار هزار نفر ديگر بر لجاجت و جهالت خود ادامه داده و آماده نبرد شدند و با شمشيرهاى كشيده به سوى ياران حضرت على (ع) حمله آوردند.امام على (ع) در اين نبرد، فرماندهى بخش ميمنه سپاه خويش را بر عهده حجر بن عدى كندى، فرماندهى بخش ميسره را بر عهده شبث بن ربعى، فرماندهى سواره نظام را بر عهده خالد بن زيد انصارى، فرماندهى پياده نظام را بر عهده ابوقتاده انصارى و فرماندهى رزمندگان اهل مدينه را (كه هفتصد يا هشتصد نفر بودند) بر عهده قيس بن سعد انصارى گذاشت و خود فرماندهى باقى رزمندگان را در قلب سپاه بر عهده گرفت.آن حضرت به ياران خود فرمان داد كه آغاز حمله نكنند و منتظر هجوم دشمن باشند. ولى سران خوارج كه وضعيت را به زيان خود مىديدند و دو سوم نيروهايشان به امام على (ع) پيوسته و ضربه مهلك روانى بر آنان وارد شده بود، تحمل را از كف داده و دستور حمله را صادر كردند. شعلههاى جنگ بار ديگر در روز نهم ماه صفرالمظفّر سال ۳۸ هجرى قمرى برافروخته شد و ياران حضرت على (ع) و دشمنان آن حضرت به نبردى بىامان پرداختند.نيروهاى خوارج، در مقابل سپاهيان حضرت على (ع) پس از ساعتى نبرد تن به تن، توان خويش را از دست داده و به شكست قاطع و شكنندهاى مبتلا گرديدند. به طورى كه تمامى جنگ افروزان خوارج، در اين صحنه بىامان به هلاكت رسيدند و تنها نُه نفر از آنان، از ميدان نبرد گريخته و جان سالم به در بردند. هم چنين چهارصد نفر از آنان به شدت زخمى شدند. حضرت على (ع) از كشتن آنان منع كرد و آنان را به خانواده و عشيرههاى آنان بازگردانيد.برخى از آتش افروزان خوارج كه در اين نبرد به هلاكت رسيدند، عبارتند از: عبدالله بن وهب راسبى (رهبر خوارج)، حرقوص بن زهير سعدى (از فرماندهان خوارج)، عبدالله بن شجره سلمى (فرمانده بخش ميمنه سپاه خوارج)، زيد بن حصين طايى، أخنس طايى، مالك بن وضّاح، زيد بن عدى (فرزند عدى بن حاتم)، جواد بن بدر، يزيد بن عاصم محاربى و چهار تن از برادرانش و حمزة بن سنان اسدى.اما آن نُه نفرى كه جان سالم به در بردند، دو نفر به سرزمين سجستان، دو نفر به سرزمين عمّان، دو نفر به يمن، دو نفر به سرزمين جزيره (ميان دجله و فرات، در شمالغربى عراق) و يك نفر به تلموزن، گريختند و در همانجاها ساكن گرديدند.اسامى برخى از افرادى كه در آغاز، شيوه خارجىگرى پيشه كرده و سپس با نصيحتهاى حضرت على (ع) و ياران آن حضرت، پشيمان شده و سپاه خوارج را ترك كردند، عبارت است از: شبث بن ربعى، معقل بن قيس، مِسعَر بن فدكى و ابن كواء.اما از ياران حضرت على (ع) تنها نُه نفر در اين جنگ به شهادت رسيدند كه اسامى برخى از آنان عبارت است از: عروة بن أناف، صلت بن قتاده، يزيد بن نويره، روبية بن وبر بجلى، سعد بن خالد، عبدالله بن حماد و فياض بن خليل ازدى.حضرت على (ع) پس از پيروزى بر منافقان و شكست قاطع خوارج، به تسليم شدگان امان داد و با ظفرمندى به كوفه برگشت.منبع:حج211008