کتاب: کبریت احمر
مولف: ملا محمدباقر بیرجندی
انتشارات: هجرت، اسلامیه و...
توضیحات:
کتاب شریف " کبریت اَحمر" تالیف عالم جلیل
القدر" آیت الله محمد باقر بیرجندی(ره)" که از شاگردان علمائی همچون؛
شیخ محمد تقی بجنوردی، میرزا حبیب الله رشتی، آخوند خراسانی و سید ابوالحسن
اصفهانی بوده است در دو بخش تنظیم شده است؛ بخش اول کتاب شامل یک مقدمه و چهار فصل
می‌باشد.
در مقدمه بخش اول کتاب، خواننده محترم با علم منبر، فایده
و موضوع آن آشنا می‌شود.
در فصل اول کتاب، فضیلت موعظه و در فصل دوم20 شرط از شرایط
واعظ و منبر مورد بررسی قرار گرفته است در فصل سوم، شرایط مستمعین مورد بررسی قرار
گرفته است.
فصل چهارم کتاب به بیان شرایط منبر که شامل 6 شرط می‌باشد،
پرداخته است.
بخش دوم کتاب شامل 30 مجلس و یک خاتمه است. در
این بخش، 30 موضوع تبلیغی مورد بحث قرار گرفته است.
خواندن این کتاب گرانقدربرای عموم ، علی الخصوص گردانندگان
مجالس اهل بیت: از جمله وعّاظ ومداحان پرفایده بوده وآنان را ان شاءالله درانجام
وظایف
خطیرخود درایام محرم الحرام یاری خواهدنمود.
درفصل سوم این کتاب درشرایط مستمعین می‌خوانیم:
«پس باید دانست که حضور در این مجالس ثواب عظیم دارد بلکه
عناوین عدیده دارد که به هرکدام می‌تواند قصد قربت کند؛ مثلاًمجالس مذاکره علم است
و مجالس تعظیم و لقای اخوان و زیارت ایشان و مجالس کسب برادر صالح در راه خدا است،
مجالس تحیّت و سلام بر مؤمنین است و مجالس قضاء حوائج، مجالس احسان به دوستان اهل
بیت علیهم السلام و مجالس زیارت علما، مجالس نظر به صورت علما و ذریه طاهره، مجالس
فضایل و مناقب آل الله علیهم السلام است و مجالس بیان فضایح و مثالب اعداء
الله لعنه الله علیهم ، مجالس تعزیه (عزاداری) است، مجالس زیارت و سلام بر ائمه
طاهرین علیهم السلام ، مجالس رفع صوت به صلوات و مجالس بُکای از خوف خداوند و
مجالس لعن بر اعداء دین و مجالس تشبّه به انبیا و اوصیا است و مجالس صله‌ی پیامبر
صل الله و علیه و آله و حضرت زهرا سلام الله علیها و ادای حقوق است و مجالس دعا
برای برادران دینی و مجالس احیاء امر ائمه و مجالس احتراز از فسوق وفجور وت خلص
ازغیبت و بطالت و سایر معاصی است الی غیرذلک و در هر یک ثواب بسیار وارد شده است»
«معرفی مقتل»
کتاب: قمقام
زخار و صمصام بتار
مولف: فرهاد
میرزا
قمقام زخار
یکی از مقتل
های فارسی که به دلیل نقل از منابع معتبر و دقت در نقل مورد توجه خادمان امام حسین
علیه السلام بوده کتاب قمقام زخار وصمصام بتار: در احوالات حضرت مولی الکونین ابی
عبدالله الحسین (ع) فرهاد میرزا است. او تألیف آن را که به معنای «دریای
آکنده و شمشیر برنده» است به سال 1303 آغاز کرد و در چهارشنبه 25 ذی الحجه
سال 1304 به پایان رسانید.
او در مقدمه
ضمن اشاره به اینکه از جوانی آرزوی نگارش «کتابی خالی از حشو و زواید در احوال
خجسته مآل آن حضرت من الولادة إلی الشهادة...» داشته، به ستایش پروردگار و ذکر
منقبت حضرت رسول و مولا امیرالمومنین و سایر ائمه اطهار علیهم السلام و بیان
شمهای از معرفت به علم تاریخ پرداخته است.
در ادامه به
ذکر اولاد و اصحاب حضرت امام حسین(ع)، معارف اصحاب حضرت همچون عبد الله بن یقطر،
انس بن حرث کاهلی و چهارده تن دیگر، معرفی یاران امام علی(ع) که شرف مصاحبت با
امام حسین(ع) داشتهاند همچون حبیب بن مظاهر، میثم التمار، رشید هجری و ...
پرداخته است.
جهت تسهیل حفظ
اسامی خاندان امام حسین(ع) ارجوزه سید عباس بن علی بن نور الدین ملکی موسوی حسینی
را از کتاب نزهة الجلیس آورده است.
او توجه داده
که بنی امیه ضمن منع نقل احادیث فضایل به نشر احادیث جعلی علیه اهل بیت علیهم
السلام می پرداخته اند؛ او پس از غور و بررسی چنین نتیجه گرفته است:
«از سیاق این
اخبار که علی سبیل الاجمال نگاشته آمد، همگان را معلوم افتد که بنی امیه و دیگر
خلفای جور از نشر فضائل و مناقب ائمه اطهار مردمان را مانع آمده، شیعیان را
عقوبتها کردند. و بر وضع احادیث مجعوله صلتها و عطیتها بخشیدند.» سپس بحثی
مبسوط را در مورد فضایل حسنین به نقل از منابع متعدد پی گرفته، و صد حدیث و روایت
از کتابهای معتبر در این باره نقل کرده است.
همچنین قصایدی
را در مورد امام حسین(ع) از سید حمیری، فرزدق، سلیمان بن قبه، نجاشی، هند بنت زید الانصاریه،
طرماح بن عدی، عبید الله بن حر و رجزهایی از اصحاب حضرت در کربلا ذکر میکند. او
در نقل مطالب تاریخی مقلد صرف نبوده و اهتمام داشته که برخی از نقلهای تاریخی را
نقد کند مانند روایت قتل رشید و میثم از کشی.
از مطالب مبسوط
کتاب فرهاد میرزا پرداختن به قیام توابین و قیام مختار است. ذکر
رفتار عباسیان به ویژه جریان ویرانی کربلا به دست متوکل عباسی(742-232) از دیگر
مطالب کتاب است.
در بیان فضلیت
زیارت سید الشهداء از کتاب اقبال سید بن طاووس متن زیارتنامهای را گنجانده که
مشتمل است بر ذکر اسامی شهدای کربلا و قتله آنان که در نوع خود جالب توجه است.
از دیگر
ویژگی‌های کتاب قمقام استفاده فراوان و مستمر از کتابهای معتبر و منابع اهل سنت و
شیعه است که این امر بر غنای کتاب افزوده و نویسنده بدون حبّ و بغض و دخل و تصرف
عین عبارات منابع را گاه به متن عربی و البته بدون ترجمه مختصر نقل کرده است.
او در پایان به
ذکر نام منابع مورد استفاده و شرح گوشهای از زندگی مؤلفین پرداخته و آنها را در
حد لازم به خوانندگان معرفی میکند. وی تأکید نموده برای پرهیز از اطناب کلام از
ذکر همه منابع و مؤلفین آنها خودداری کرده است.
کتاب: منتهی‌الامال
مولف: شیخ عباس قمی
توضیحات:
مُنتَهَى ألآمال في تَواريخ ألنّبي وَ ألآل کتابی فارسی،
درباره زندگی چهارده معصوم(ع) اثر شیخ عباس قمی عالم شیعی قرن چهاردهم . مؤلف در
این کتاب با استفاده از منابع پرشمار، به تفصیل از زندگی چهارده معصوم سخن گفته
است. منتهی
الآمال ۱۴
باب و هر باب آن فصولی دارد که به ترتیب از احوال شخصی، مناقب و فضائل، حوادث خاص
مربوط به هر امام، فرزندان و خانواده، روات و اصحاب سخن می گوید. منتهی الآمال از
کتابهای مشهور میان شیعیان به شمار می‌رود.
منتهی الآمال شامل یک دور شرح زندگانی چهارده معصوم است و
غالبا درباره هر معصوم به این موضوعات پرداخته است: ولادت، نام، لقب، کنیه، بخشی از
فضائل و ویژگی‌های اخلاقی هر معصوم،معجزات و دلایل امامت هر امام، سخنان حکمت آموز
امامان، شهادت معصومان و دفن آنان.
مؤلف در مقدمه کتاب می‌گوید:
چون به مقتضای اخبار بسیار ثابت شده که از اعظم طاعات و
اشرف قربات احیای احادیث ائمّه دین و مقرّبان حضرت ربّ العالمین، و گریستن بر
بلایا و محن آن سادات مظلومین است... لهذا به خاطر داعی رسید تألیف کتابی در ذکر
ولادت و مصائب حضرت سیّد المرسلین، و عترت طیّبین آن جناب. و ذکر قلیلی از فضایل و
مناقب و اخلاق آن بزرگواران تا مؤمنان به خواندن و شنیدن آن به ثواب احیاء احادیث
ایشان فائز گردند، و به محزون بودن و گریستن بر مصائب عظیم ایشان به درجات مقرّبین
رسند.پس این کتاب شریف را در کمال ایجاز و اختصار جمع نموده و نامیدم آن را به
منتهی الامال فی تواریخ النّبیّ و الآل. و مرتّب گردانیدم آن را بر چهارده باب به
عدد مقرّبان حضرت ربّ الأرباب.
کتاب: مقتل‌الحسین علیه‌السلام
مولف: ابومخنف
انتشارات: خیمه، بنی‌الزهراء سلام‌الله علیها و...
توضیحات:
ابومِخْنَف لوط‌بن‌يحيي أزدي غامدي (متوفي 157 ق.) يکي از
مشهورترین و قدیمی‌ترین گزارشگران واقعه‌ی عاشورا است. وي از شيعیان امامي کوفه و
تاريخدان و سيره‌نويس بوده است. کتاب «مقتل الحسین» او ازجمله‌ی مشهورترین منابع
تاریخ عاشورا به حساب می‌آید. در گذر زمان، اصل این کتاب از بین رفته است.
تنها آنچه از آن مقتل ارزشمند قابل دسترسی است، روایت‌هایی است که به‌طور مستقیم
ابوجعفر محمد‌بن‌جرير طبري (متوفي 310 ق.) در کتاب تاریخ خود نقل کرده است و
مجموعاً 113 روایت کوتاه و بلند را شامل می‌شود.
«معرفی کتاب»
کتاب: شفاءالصدور في شرح زیارةالعاشور «فارسی»
مولف: علامه میرزا ابوالفضل طهرانی
ناشرین: مرتضوی، طوبا و...
«دوره تک‌جلدی و سه‌جلدی»
توضیحات:
شفاء الصدور فی شرح زیاره العاشور از مشهورترین شرح‌های
فارسی بر زیارت عاشورا،اثر میرزا ابوالفضل تهرانی.(۱۲۷۳-۱۳۱۷ق)
مولف:
میرزا ابوالفضل تهرانی (۱۲۷۳-۱۳۱۷ق) از عالمان شیعی دوره قاجار
و فرزند میرزا ابوالقاسم تهرانی مشهور به کلانتر از شاگردان مرجع نامی شیعیان میرزا محمد حسن شیرازی است. گفته‌اند که از هوش و استعداد خوبی بهره‌مند بوده و به سرعت
مراحل ترقی را پیموده است. در سی سالگی برای ادامه تحصیل راهی حوزه علمیه نجف اشرف
شد و در مجلس درس عالم فرزانه ملاحبیب الله رشتیشرکت کرد. بعد از چندی عازم سامراء شد و از محضر
میرزا محمد حسن شیرازی مشهور بهمیرزای شیرازی بهره‌ها برد. بعد از رحلت مبرزا به
تهران آمد و در مدرسه سپهسالار تهران به تربیت و آموزش طالبان علوم دین مشغول شد.
درباره زمان مرگ و محل دفن نویسنده اختلاف است. از وی
آثاری چند در زمینه فقه و ادب و اصول برجای مانده است. مشهورترین اثر وی همین کتاب
شفاء الصدور فی زیاره العاشور است.
تقریظ میرزای شیرازی:
از آنجا که به ادعای نویسنده نگارش کتاب به خواست میرزای
شیرازی انجام شده است بر همین اساس گویا کتاب به میرزا عرضه و ایشان تقریضی بر آن
نگاشته‌اند که نویسنده آن را در آغاز کتاب آورده است:
بسم الله الرحمن الرحیم
کتاب شریف «شفاء الصدور» الحق کتابی است در نهایت
خوبی و تمامیت و متانت، وجامع بین مراتب تحقق و تتبع، و محیط به ذکر انواع فضائل و
معارف برای اصناف و طبقات مردم نافع و ممتع، در باب خود بی‌نظیر، شایسته است که
عموم خوانندگان به آن رجوع نموده و از تأمل در مباحث او تصحیح عقاید و رفع مشکلات
نمایند.امید که خداوند اقدس جل ذکره هر که را در این امر دخلی یا معاونتی بوده، به
هر وجه که باشد، با جناب خامس آل عبا علیه وعلی جده وابیه وامه واخیه والطاهرین من
ذریته افضل الصلاة والسلام، که وضع این کتاب به جهت احیای امر واعلای کلمۀ آن جناب
است، محشور فرماید به محمد وآله الطاهرین صلوات الله و سلامه علیه وعلیهم
اجمعین.حرّره الاحقر محمد حسن الحسینی.
کتاب:
تبحر و تسلط نویسنده بر ادبیات عرب در بخشهای مختلف کتاب
خود نمایی کرده ولی نویسنده هنگام ورود به مباحث تاریخی رویکردی کلامی-حدیثی در
پیش گرفته و در گزینش اخبار از دقتهای فنی تاریخی خبری نیست. امور ماورائی در کتاب
حضوری پررنگ دارند و به نقش کاربردی و دنیوی معصومان علیهم السلام توجه چندانی نشده
است.
نویسنده سبک و سیاق نوشته‌های دوره صفوی را پیش گرفته است
و اخبار فراوانی در نکوهش امویان و عباسیان و کارگزاران آنها در کتاب وجود دارد.
برخی از آیات قرآن نیز در همین مسیر تأویل شده‌اند. کتاب علاوه بر ترجمه و تفسیر
الفاظ زیارت عاشورا و مباحث مربوط به سند این زیارت و اجر و ثواب قرائت آن، به طرح
مسائل فراوانی از دیدگاه شیعی اقدام کرده است. مسائل مربوط به خلافت، فضائل و
مناقب امیرالمؤمنین و ائمه هداةعلیهم السلام، تعریف مفاهیمی چون آل محمد صلی الله
علیه و آله و دشمنان ایشان، مراتب ائمه، مسائل مربوط بهعاشورا و پیامدهای آن،
عزاداری و مسائل مرتبط از جمله موضوعات مطرح شده در این کتابند.
این کتاب برای اولین بار در بمبئی افست شد و بعد از آن
چندین بار در قم و تهران تجدید چاپ شده است. در دوره‌های اخیر کتاب توسط دو محقق
تحقیق و عرضه شده است. تحقیق اول توسط سید علی موحد ابطحی انجام گرفته و کتاب در
دو مجلد به سال ۱۳۶۸ش
در قم به چاپ رسیده است. محقق در بخش پایانی کتاب کتابنامه‌ای مربوط به زیارت
عاشورا افزوده است.هم اکنون چاپ سوم این تحقیق در دسترس می‌باشد. تحقیق دیگر توسط سید
ابراهیم شبیری زنجانی به سال ۱۳۸۳ش
در تهران انجام گرفته است.ایشان نیز در انتهای کتاب کتابنامه‌ای شامل ۱۵ اثر در مورد زیارت عاشورا
آورده است.
کتاب: خورشید مشرقین
موضوع: بخش مربوط به سیدالشهداء علیه‌السلام از کتاب شریف
انوارالمواهب
مولف: آیةالله شیخ علی‌اکبر نهاوندی
ناشر: رسالت
توضیحات:
فضائل بی کران سیدالشهداء علیه السلام، دریای موج خیزیست
که ساحل ندارد و اوصاف حمیده او قابل وصف نیست. آنچه از قلم جاری میگردد، بضاعتیست
اندک در حدّ معرفت ما نسبت به سبط نبی اکرم صلی الله علیه و آله که از خرمن
پربارشان خُوشه برداشته ایم. گذشتگان از نویسندگان اسلام ودلدادگان حسینی، هر کدام
در وُسع فهم و درک خویش در این وادی قلم زده و با تدوین و تألیف آثاری، عرض ارادت
خویش را به آستان او تقدیم کرده اند.
«خورشید مشرقین» عنوان کتابی است که چند روزیست، به کوشش
انتشارات رسالت، و به همت آقایان محمد جواد اسلامی و سعید عرفانیان در آستانه ماه
محرم به بازار نشر عرضه شده است. کتاب خورشید مشرقین، بخشی از مجموعه چهار جزئی از
کتاب «انوار المواهب» آیت الله حاج شیخ علی اکبر نهاوندی است. کتاب انوارالمواهب
که در قطع رحلی و به صورت چاپ سنگی (یک جلدِ چهارجزئی)، به چاپ رسیده است، مواهبی از
مناقب و فضائل معصومین علیهم السلام را بیان می کند که بخشهای آن عبارت است از:
بخش اول: در فضائل و مناقب پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله؛ بخش دوم: فضائل
حضرت زهرا سلام الله علیها ؛ بخش سوم: مناقب امیر المؤمنین علیه السلام و بخش
چهارم: مناقب و فضائل امام دوم تا امام یازدهم علیه السلام . مؤلف توانای این اثر
برای تکمیل کتاب خود و شرح مناقب همه ائمه، مناقب و فضائل حضرت مهدی علیه السلام
را در کتابی مستقل با عنوان «العبقری الحسان فی تواریخ صاحب الزمان» و در تکمیل این
مجموعه خود نگاشته است. العبقری الحسان، در گذشته در
قطع رحلی به صورت چاپ سنگی و در دو مجلّد به چاپ رسیده است و به گفته مؤلف
«العبقری الحسان» به منزله جلد دوم كتاب انوار المواهب است. این كتاب در پنج قسمت
نگارش یافته و هر قسمت آن به «بساط» نامگذاری شده است.
در آستانه محرم و به مناسب فرارسیدن ماه حزن اهلبیت(ع) عشق
و محبت این خاندان به یاری این دو بزرگوار شتافت تا با عزمی برگرفته از مدد آن
ذوات مقدسه، این اثر ماندگار را تحقیقی دوباره کرده و به روز رسانی مصادر آن را با
منابع چاپ جدید و ویرایش صوری و بعضاً محتوایی، به سرانجام رسانند که این کار به
صورت مطلوب انجام گرفت و کتاب در آستانه محرم برای مطالعه شیفتگان خاندان عصمت و
طهارت به ویژه اباعبدالله الحسین علیه السلام تقدیم خوانندگان گردید. از این رو بر
خود لازم م دانستم که برای عرض تشکر و قدردانی از زحمات این دو بزرگوار چند خطی را
در معرفی کتاب نفیسشان بنویسم و به طمع کسب عنایت و توجه امام حسین علیه السلام
خود را هر چند در حَدّ چند خط در این اجر شریک کنم.
آدرس انتشارات: قم کوچه ممتاز پلاک 73 و 77 تلفن: 7832332-
7735256 -