یک استاد دانشگاه گفت: توبه، به معنای بازگشت از گناه است، ولی در آیات و روایات، توبه به خداوند نیز نسبت داده شده و یکی از نامهای او «تواب» است. در این صورت، توبه به مفهوم بازگشت خدای متعال از غضب خویش به رحمت است.
عقیق: حجتالاسلام ناصر فروهی افزود: «توبه» از مهمترین آموزههای تربیتی و اخلاقی است که آثار بیشمار و رهآورد گرانبها و پیآمدهای مثبت فراوانی دارد، بازیابی شخصیت، محبوب خدا شدن، تبدیل شدن سیئات به حسنات، رستگاری ابدی، افزایش روزی و... از مهمترین آثار توبه به شمار میآید. وی با استناد به آیه 104 سوره توبه خاطرنشان کرد: قرآن کریم در آیات متعددی مردم را به توبه و رجوع از گناه و بازگشت به درگاه الهی تشویق و ترغیب کرده است: اَلَم یَعلَمُوا أَنَّ اللهَ هُوَ یَقبَلُ التَّوبَةَ عَن عِبادِهِ وَ یَأخُذُ الصَّدَقاتِ وَ أَنَّ اللهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ «آیا نمیدانستند که فقط خداوند توبه را از بندگانش میپذیرد و صدقات را میگیرد و خداوند توبهپذیر مهربان است؟». فروهی افزود: پیامبر اکرم(ص) فرمودند: « اللهُ أَفرَحُ بِتَوبَةِ عَبدِهِ مِنَ العَقِیمِ الْوَالِدِ وَ مِنَ الضَّالِ الواجِدِ وَ مِنَ الظَّمانِ الوارِدِ؛ خداوند بر اثر توبه بندهاش خوشحالتر است از کسی که عقیم بوده، بچهدار شده و از کسی که گمشده خویش را یافته و از تشنهای که به آب رسیده است.». این استادیار دانشکده الهیات و علوم اسلامی دانشگاه تبریز یادآور شد: پشیمانی از گذشته و تصمیم بر ترک گناه در آینده از ارکان اصلی توبه محسوب میشوند. وی از ارکان توبه گفت و خاطرنشان کرد: حقیقت توبه دارای سه رکن است: اول، علم به معنای شناخت اهمیت زیانهای ناشی از گناهان و درک این که هر گناهی، حجاب میان بنده و خداست. هنگامی که بنده این حقیقت را به خوبی بفهمد، حالتی در او به وجود میآید که رکن دوم توبه به شمار میرود و به موجب آن قلب او به دلیل از دست دادن محبوب خود ناراحت میشود اما رکن سوم توبه آنجاست که میداند عمل او سبب از دست دادن محبوب واقعی شده است، از این رو درصدد جبران آن برمیآید. فروهی ادامه داد: بعضی از علمای اخلاق از این حالات سه گانه به انقلاب روحی تعبیر میکنند و میگویند توبه بروز نوعی دگرگونی در روح و جان آدمی است که او را وادار به تجدیدنظر در برنامههای خود میکند. وی با استناد با آیه 34 سوره فاطر افزود: خداوند کسی را بدون توبه نمیمیراند مگر آن که میداند اگر باز هم زنده بماند، ابدا توبه نمیکند. فروهی تاکید کرد: خداوند در قرآن فرموده که توبه زمان مرگ پذیرفته نیست و باید قبل از آن اسباب توبه را فراهم کرد. در آیه 18 سوره نساء آمده است: « وَلَیْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئَاتِ حَتَّی إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ إِنِّی تُبْتُ الآنَ وَلاَ الَّذِینَ یَمُوتُونَ وَهُمْ کُفَّارٌ أُوْلَئِکَ أَعْتَدْنَا لَهُمْ عَذَابًا أَلِیمًا و توبه کسانی که کارهای زشت میکنند و چون مرگشان فرا میرسد میگویند که اکنون توبه کردیم، و نیز آنان که کافر بمیرند، پذیرفته نخواهد شد. برای اینان عذابی دردآور مهیا کردهایم.