عقیق: پنجمین مجلسِ یازدهمین دوره «سوگوارۀ هنر و حماسه» با سخنرانی حجت‌الإسلام علیرضا پناهیان و شعرخوانی میلاد عرفان‌پور، شب گذشته در پریس ولیعصرِ دانشگاه هنر برگزار شد. خلاصه‌ای از سخنرانی شب پنجمِ این مراسم را نظر می‌گذرانید:

ما موضوع بحث این جلساتمان را حماسه‌های آخرالزمان گذاشتیم. حماسه، حماسه است. چه در اول‌الزمان باشد، چه در آخرالزمان باشد. ولی سطح، نوع و جنس حماسه‌های آخرالزمان متفاوت با حماسه‌هایی است که قدیم‌تر بود. حماسه‌های گروهی که مقتدرند با گروهی که مظلوم‌اند، فرق می‌کند. ما بناست إن‌شاءالله در آخرالزمان حماسه‌هایی را خلق کنیم که در اوج اقتدار باشد. ما واقعاً دیگر در اوج مظلومیت نیستیم. خب فرقش چیست؟ در حماسه همیشه مظلومیتی هست و شجاعت و ازخودگذشتگی در آن وجود دارد. چه‌طوری می‌شود ما در اوج اقتدار، حماسه‌ای خلق کنیم که در آن حماسه، هم مقتدر باشیم هم مظلوم؟

 در میان تعالیم دینی، بعضی از تعالیم هستند که برای حماسه‌سازان آخرالزمان ضرورت بیشتری دارند و ما باید عمیقاً غرق آن تعلیمات باشیم وگرنه علی‌القاعده نمی‌توانیم مرد حماسه‌های آخرالزمان باشیم. مردان آخرالزمان، مردان مردی که حماسه می‌آفرینند، چه روحیاتی دارند؟ در روحیات آن‌ها چه چیزی غلبه دارد؟ به چه چیزی بیشتر باید توجه کنند؟ اتفاقاً امروز آن روحیات را بیشتر از هر چیز دیگری نیاز داریم. یک چیز دیگری هم باید بگویم که اهل حق، اهل مسیر حق، اهل ایمان، عمل صالح، ولایت‌مداری، انقلابی‌گری، تدیّن و دیانت، اگر این خوبی‌هایی را که می‌خواهیم از آن صحبت کنیم، نداشته باشند، جای آن، آسیب‌هایی سراغ آن‌ها می‌آید که شاید سراغ آدم‌های معمولی نیاید. یعنی ما می‌خواهیم از ویژگی‌هایی صحبت بکنیم که اتفاقاً آدم‌های مذهبی اگر رعایت نکنند، اگر دقت نکنند، اگر مواظبت نکنند، تبدیل به ویژگی‌های منفی می‌شود.

شرح‌صدر برای بچه‌های مذهبی خیلی سخت است

من می‌خواهم توجه شدید شما را به ضعف‌هایی جلب کنم که ما زیاد به آن توجه نداریم. اگر خیلی از غیرمتدیّنین جذب نمی‌شوند، به‌دلیل همین ضعف‌هاست، چون این ضعف‌ها خیلی فاجعه است. یکی از این ضعف‌ها، نداشتن «سعۀ صدر» است. «الم نشرح لک صدرک». آدم باید شرح‌صدر داشته باشد. این شرح‌صدر خیلی بیشتر از آنی باید باشد که ما داریم و اهمیتش خیلی بیشتر از آنی است که ما فکر می‌کنیم. ضررِ نبودِ این شرح‌صدر خیلی بیشتر از آن چیزی است که ما فکر می‌کنیم. به‌‌دست‌آوردن این شرح برای بچه‌مذهبی‌ها خیلی سخت‌تر از آنی است که فکر می‌کنیم. تو، بچه‌مذهبیِ نمازخوانِ مقیّد را به‌سختی می‌توانی نمازشب‌خوان کنی، ولی سخت‌تر از آن می‌توانی وادارش کنی که بی‌نماز را تحمل کند.

حق‌طلبی، صبر آدم را می‌گیرد

یک راز روان‌شناسانه را می‌خواهم خدمت شما عرض کنم: سخت است برای کسی که در مسجد نماز می‌خواند، به کسی که آداب مسجد را در مسجد رعایت نمی‌کند، بد نگوید. آنجایی که باید سعۀ‌صدر از خودش نشان دهد، برایش سخت است. این کسی که در اینجا نمی‌تواند از خودش سعۀ‌صدر نشان دهد، نباید بگوید که این شدت دین‌داری من است که صدای من را درآورد. نه، این بی‌ظرفیتی شما بود. شما به نماز و مسجد مقیّد شده بودی، ولی یک کاری را هنوز نکرده بودی. «و تواصوا بالحق» را داشتی، «و تواصوا بالصبر» را نداشتی. وقتی شما حق‌طلب شوید، خصوصاً وقتی اهل رعایت حق شوید، خودبه‌خود صبر شما در تحمل باطل کم می‌شود. آقا مگر بد است؟ بله خیلی بد است! چون در سوره «العصر» همان‌قدر که سفارش به‌ حق شده است، همان‌قدر به صبر سفارش شده است. این دو بدونِ هم ابترند: «و تواصوا بالحق و تواصوا بالصبر». اگر این سوره، اسم دیگری بخواهد داشته باشد، صبر است. یعنی آهای کسی که به حق سفارش می‌کنی، یادت باشد به صبر هم باید سفارش کنی. حق‌طلبی، صبر آدم را می‌گیرد.

یکی از اصحاب امام صادق^{(علیه‌السلام)} می‌گوید: «در خدمت ایشان بحث از یک گروهی مطرح شد. گفتم ما با آن‌ها میانه‌ای نداریم. آن‌ها اعتقادات ما را ندارند.» لابد دربارۀ مسائل ولایی می‌گفتند. حضرت فرمود: «آن‌ها محبت ما را دارند، اما این میزان اعتقاد شما را ندارند، بعد شما از آن‌ها برائت می‌جویید؟». صحابی می‌گوید بله. ببینید میزان اعتقاد شیعی آن‌ها مانند این آقا نبوده است، بحث این است. حضرت فرمودند: «ما هم یک حقایقی می‌دانیم که شما نمی‌دانید، خوب است که ما هم از شما برائت بجوییم؟» گفت: «نه جانم فدایتان.» بعد حضرت ادامه دادند: «خدا هم چیزهایی می‌داند که ما نمی‌دانیم، خدا هم باید از ما برائت بجوید؟!» حضرت فرمودند: «پس بروید با آن‌ها دوستی کنید و بیزاری از آن‌ها نجویید.» بعد یک اصل طلایی مطرح می‌کنند: «إنّ من المسلمین من له سهمٌ: بعضی از مسلمانان هستند که از اسلام یک سهم دارند. و منهم من له سهمان: بعضی دو سهم دارند. و منهم من له ثلاثه أسهم: بعضی سه سهم دارند. منهم من له اربعه أسهم: بعضی چهار سهم دارند. و منهم من له خمسة أسهم: بعضی‌ها پنج سهم دارند. و منهم من له سته اسهم: بعضی ششم سهم دارند. و منهم من له سبعه اسهم: بعضی هفتم سهم دارند.» می‌بینید که حضرت چقدر با جزییات صحبت می‌کند. می‌فرماید: «کسی که دو سهم از دین دارد، حق ندارد دین خودش را تحمیل کند به کسی که یک سهم دارد. کسی که سه سهم از دین دارد، حق ندارد دین خودش را تحمیل کند به کسی که دو سهم دارد و...» و حضرت همۀ این‌ها را با جزییات می‌فرماید، برای اینکه این مسئله مهم است.

تو که نمی‌توانی فحش ندهی، اصلاً حزب‌اللهی نباش

بحث بنده چیست؟! بحث بنده سعۀ‌صدر است و آن ظرفیتی است که با دین‌داری از ما گرفته می‌شود. بنده می‌گویم اصحاب حضرت ولی‌عصر^{(عجّل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)} سعۀ‌صدر دارند. سعۀ‌صدر چیز ساده‌ای نیست، مخصوصاً برای بچه مذهبی‌ها. من در برخی از این شبکه‌های اجتماعی می‌روم و می‌بینم بچه‌حزب‌اللهی فحش می‌نویسد؛ نداریم. بگذارید کسانی که فحش می‌دهند، تنها کسانی باشند که حزب‌اللهی نیستند. این را به همه بگویید. تو که نمی‌توانی فحش ندهی، اصلاً حزب‌اللهی نباش.

حماسه‌سازان آخرالزمان کسانی هستند که فوق‌العاده ظرفیت دارند. ربط این بحث با آخرالزمان چیست؟! آخرالزمان، زمانۀ غربال است و حق از باطل جدا می‌شوند. قبل از غربال، مؤمنان به‌دنبال مردم می‌روند که در صورت غربال خدا، آن‌ها خارج نشوند. این‌ها هستند که حماسۀ آخرالزمان را شکل می‌دهند.