معروف در لغت، به معنای شناخته شده و منکر به معنای ناشناخته و نادانسته آمده است، امّا در اصطلاح معروف به کار و حالتی گفته می شود که خوب بودن آن از نظر شرع و یا عقل به اثبات رسیده باشد، و منکر کاری است که از نظر شرع یا عقل، زشت و ناپسند تشخیص داده شود.
عقیق:گاهی امر به معروف و نهی از منکر، با ارشاد و نصیحت به یک معنی می آید؛ ولی واقعیت آن است که نصیحت و ارشاد، بیشتر جنبه دلسوزی و اندرز و تعلیم و موعظه دارد و همراه با وفق و مداراست، ولی امر به معروف و نهی از منکر به صورت تکلیف و دستوری از سوی شرع مقدس است. بر این اساس این مهم یکی از موضوعات مورد تاکید ائمه اطهار (ع) و به ویژه جانشین برحق پیامبر (ص)، امیرالمومنین علی (ع) می باشد. در این راستا این امام همام می فرمایند: مـا اَعـْمـالُ الْبـِرِّ کـُلُّهـا وَالْجـِهـادُ فـی سـَبـیلِ اللّهِ عِنْدَ الاْمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ؛ اِلاّ کَنَفْثَةٍ فی بَحْرٍ لُجِّی؛ همه کارهای نیک و جهاد در راه خدا، در برابر امر به معروف و نهی از منکر بیش از قطره ای در برابر دریای خروشان نیست؛ و نیز بیان می دارند: قوام شریعت به امر به معروف و نهی از منکر است. حضرت علی (ع) همچنین فرموده اند: اِنَّ الاَمـْرَ بـِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ لَخُلْقانِ مِنْ خُلْقِ اللّهِ سُبْحانَهُ وَ اِنَّهُما لا یُقَرِّبانِ مِنْ أَجَلٍ وَ لایَنْقُص انِ مِنْ رِزْقٍ؛ هـمـانـا امر به معروف و نهی از منکر دو خُلق از اخلاق خداوندی است و این دو صفت و فعالیت نه مرگی را نزدیک می کنند و نه از روزی کسی می کاهند؛ ونیز اشاره داشته اند: مَنْ نَهی عَنِ الْمُنْکَرِ أرْغَمَ اُنُوفَ الْفاسِقینَ؛ هر کس نهی از منکر کند بینی فاسقان را بر خاک مالد؛ و نیز فرموده اند: لَعَنَ اللّهُ الاّْمِرینَ بِالْمَعْرُوفِ التّارِکینَ لَهُ وَالنّاهینَ عَنِ الْمُنْکَرِ الْعامِلینَ بِهِ؛ لعـنـت خـدا بـر آنـان باد که به معروف امر می کنند و خود آن را وامی گذارند و از منکر نهی می کنند و خود بدان می پردازند. همچنین ایشان درباره دلیل و علت هلاکت امت های پیشین می فرمایند: فـَاِنَّ اللّهَ سبـْحانـَهُ لَمْ یـَلْعـَنِ الْقـَرْنَ الْمـاضِیَ بَیْنَ اَیْدیکُمْ اِلاّ لِتَرْکِهِمُ الاَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ؛خداوند سبحان نسل گذشته را مورد لعن و نفرین و عذاب خویش قرار نداد مگر به سبب اینکه امر به معروف و نهی از منکر را ترک کردند.
پی نوشت ها: 1-نهج البلاغه، حدیث 366؛ خطبه 129، 155، 234. 2-آمدی، شرح غررالحکم ، ج4: 518؛ ج5: 259. 3- پورطباطبایی، یکهزار سخن از حضرت علی (ع): 67-69. منبع:قدس 211008