یکی از اقدامات و فعالیت‌های ائمه علیه السلام پرورش شاگردان و افراد شایسته بوده است. امام هادی علیه السلام نیز با توجه به پراکندگی شیعیان در مناطق مختلف و وجود شبهات و انحرافات، نیروهایی را که استعدادهای لازم را داشتند شناسایی کرده و آنان را جهت پیش‌برد اهداف اسلامی تربیت می‌فرمودند. این افراد افزون بر راویانی هستند که سخنان و روایات امام هادی علیه السلام را نقل می‌نمودند. برخی از این افراد همان کسانی هستند که وکالت آن حضرت را عهده دار بودند.
همچنین با وجود مسائل پیش آمده در آن دوران و حضور غلات شیعه در زمان امام هادی علیه السلام اصل امامت باید معرفی می‌گردید؛ چون ائمه علیهم السلام و فضائل و جایگاه ایشان رو به فراموشی می‌رفت. امام هادی علیه السلام پدران و اجداد گرامی خود را با بیان زیارات معرفی می‌کردند. مجموعه این زیارات و ادعیه به عنوان یک دائرة المعارف شیعه به حساب می‌آید و در بردارنده دلایل بسیار استوار در حقانیت ائمه اطهار و اهل بیت علیهم السلام می‌باشد.زیارت جامعه کبیره از مشهورترین ، برترین و شناخته شده‌ترین زیارات ائمه علیهم السلام است. شیعیان نسبت به خواندن آن بخصوص روزهای جمعه توجه خاصی دارند. شیخ طوسی (ره) در التهذیب و شیخ صدوق (ره) در الفقیه آن را نقل کرده‌اند. علامه مجلسی (ره) در مورد صحت سند آن ـ که به درجه قطع رسیده ـ میگوید: «این زیارت دارای بهترین سند، عمیق‌ترین مفهوم، فصیح‌ترین الفاظ، بلیغ‌ترین معناو عالی‌ترین شأن است. امام هادی علیه السلام در این زیارت شاخصه‌ها و پایه‌های اصلی شیعه را بیان فرمودند.
همچنین زیارت غدیریه که به زیارت امیرالمؤمنین در عید غدیر خم معروف است از ایشان نقل شده است. در سالی که معتصم امام علیه السلام را از مدینه به سامرا فراخواند، ایشان به زیارت امام علی علیه السلام در نجف اشرف رفته و این زیارت را قرائت کردند که در ضمن آن یکصد و پنجاه منقبت از مناقب امام علی علیه السلام بیان فرموده و از برخی مشکلات سیاسی و اجتماعی که ایشان را آزرده کرده بود، سخن گفتند.
این زیارت از زیباترین، اصیل ترین، بدیع‌ترین و پربارترین زیارت‌ها است. در زمانی این زیارت توسط امام هادی علیه السلام قرائت شد که امامت به فراموشی سپرده شده بود. امام هادی علیه السلام در ضمن زیارت با ترسیم مظلومیت امام علی علیه السلام و هشدار به مردم، آنان را از خواب غفلت بیدار می‌کند.
چندی پیش میزگردی در خبرگزاری تسنیم با حضور حجج اسلام حائری‌زاده و پشتکوهی برگزار شد. در این نشست به موضوع مظلومیت امام‌هادی(ع) و لزوم توجه زیارت جامعه کبیره و دیگر زیارت پرداخته شد. متن بخش اول این میزگرد را در ادامه می‌خوانید.
حائری‌زاده: با عرض ادب و سلام و احترام. درباره امام هادی(علیه‌السلام) چند نکته قابل توجه است.در بین ائمه سه نفر بودند که در کودکی به مقام امامت رسیدند.حضرت ولی عصر(عج)، امام جواد(ع) و دیگری امام هادی(ع) بودند.در سن 8 سالگی به مقام امامت رسیدند و نکته بعد اینکه مدت امامت ایشان با توجه به سن کمشان 33 سال بود.
اوضاع اجتماعی زمان امام قابل بحث است. زیارت جامعه کبیره چه به لحاظ سند و چه به لحاظ مضمون از جهتی یک دوره امام شناسی است. مسئله این است که چه اتفاقاتی و رخدادهایی روی داد که باعث شد امام زیارت جامعه کبیره را به عنوان یک سرود شیعه و متنی برای امام شناسی ایجاد کردند. نکته بعدی بحث شاگردان ایشان است که در حوزه‌های مختلف بودند و همچنین نکات معرفتی که ایشان بیان نمودند. کمی از بحث سنتی یا همان تاریخ تقویمی بیرون بیاییم و روی بحث معرفتی و تحلیلی که کمتر هم به آن پرداخته شده است مطالبی را ارائه دهیم.
شیعه در تمام دنیا در تقیه و مظلومیت قرار گرفته است
پشتکوهی: سرفصل‌ها را جناب حائری زاده فرمودند نکته‌ای که باید عرض کنم اوضاع سیاسی زمان این امام است. ایشان در یک تقیه عجیبی به سر می‌بردند چون امامت ایشان مصادف بود با حکومت یکی از بدترین و فاسد ترین حکام بنی عباس که متوکل ملعون بود که به خودش اجازه داد قبر مطهر حضرت امام حسین(ع) را با خاک یکسان کند. با اینکه بعد از قضیه عاشورا و بعد از اینکه توابین فهمیدند که چه خطایی کردند و دست به شمشیر بردند، قبر مطهر حضرت اباعبداله قداست خاصی داشت. جناب جابر هم که از اصحاب پیغمبر بود به زیارت حضرت سیدالشهدا آمد و همیشه این مقبره قداست خاصی داشت. ولی ببینید که موکل چقدر قبیح و جسور بود که این قبر را خراب کرد و کسی هم جرات نداشت چیزی بگوید.
اگر ایرانی‌ها نتوانند برای زیارت به عربستان بروند شیعیان آنجا بسیار در مظلومیت قرار می‌گیرند
این اتفاقات نشان‌دهنده گسترگی فشار و خفقان زمان امامت حضرت هادی (علیه‌السلام) بود و شیعیان در اوج مظلومیت بودند و امام هادی و امام حسن عسگری در تحت الحفظ عجیبی بودندو در سامره بسیار از مناطق شیعه‌نشین دور افتاده بودند و هنوز هم همین طور است و سامره همیشه در حلقه اهل سنت است. حالا اینکه حضرت چطور در آن زمانه توانست این شیعه واقعی را حفظ کند یک اتفاق بزرگ است. اکنون شیعه در تمام دنیا در تقیه و مظلومیت قرار گرفته است و حال شیعیان عربستان هم با این اوضاع جدید روز به روز بدتر می شود و زمانی که شیعیان ایران هم نتوانند برای زیارت بروند آنها دیگر خیلی در مظلومیت قرار می گیرند.
تسنیم: قدری بیشتر به زیارت جامعه کبیره توجه کنیم و به نقش و اثرگذاری امام هادی(ع) در اثبات و شناخت جایگاه ائمه معصومین که در جامعه کبیره نهفته است صحبت کنیم. چرا این شناخت جایگاه ائمه در آن زمان لازم شده است که اینچنین دعای عظیمی شکل بگیرد؟
حائری‌زاده: اعتقاد بر این است که کلام امام همان کلام خداست و قول معصوم و عمل معصوم و تعبیر معصوم حجت است.چند علت می توانیم برای این اتفاق تصور کنیم. علت اول همان استبداد و خفقان است. راه نَفَس برای موالی و امامان نبود. مثل زندان و خفقان. حتی در بین بعضی صحابه دیدم که برای مثال محمد ابن ابی‌عبیر احادیثی را نوشته بود و وقتی به ایشان گفتند که از طرف حکومت می خواهند شما را بگیرند آنقدر خفقان بود که ایشان احادیث را را در باغچه دفن کردند. تا ایشان به زندان رفته و برگردند برخی باغچه را آب می‌داند و این باعث شد که بسیاری از این احادیث از بین بروند. شرایط سختی وجود داشت.
ما با تقیه زنده‌ایم / فتوا مقام معظم رهبری از فتنه بزرگ مذهبی جلوگیری کرد
دوم آنکه حکومت‌های فاسد بر پایه جهالت و تزویر و زور تشکیل شده بودند و به اسم خدا و پیغمبر حکومت می‌کردند و در واقع حقایق ولایی را نداشتند. سوم اینکه علوی‌ها را پیدا کرده و با شیعیان برخورد می‌کردند و تبلیغات گسترده‌ای علیه اینها بود همین اتفاقی که اکنون می‌افتد و شیعه مظلوم است. حتی برخی از خودی‌ها نیز می‌گویند چرا اینقدر تقیه می‌کنیم. اما باید توجه کرد که ما با تقیه زنده‌ایم. تقیه یعنی اینکه شما مبنا را داشته باش و به دلیل مکتب آل الله، فعلا آن مطالبی که ممکن است بین فرق مسلمان شکاف ایجاد کند را مطرح نکنیم اما این به معنی آن نیست که از اعتقاد خودتت دست برداری. اگر ما به اهل سنت هم اقتدا می کنیم و اگرمراجع ما گفتند که صُب به مقدسات اهل سنت نکنید از این باب است. در واقع خود ائمه این را به عنوان یک راهکار برای حفظ شیعه به کار برده‌اند. مستحضرید که مقام معظم رهبری در بحث تحریم صُب همسر پیامبر و بعضی از صحابه فتوایی را دادند و این فتوا چقدر مهم بود و از چه فتنه بزرگ مذهبی جلوگیری شد.
همیشه دست یهود در کار بوده است؛ متوکل هم یک یهودی را برای تخریب قبر امام حسین(ع) مامور کرد
شرایط امام هادی(علیه‌السلام) شرایطی بود که می خواستند هیچ اثری از اهل بیت باقی نباشد و قبر سیدالشهدا را خراب کنند. شخصی به اسم دیزج که یهودی‌الاصل بود از طرف متوکل مامور شد که قبر امام حسین را نابود کند. همیشه دست یهود در کار بوده است. قران هم همین را میگوید. آنها همچنین مسلمانان را از زیارت منع می‌کردند. از طرف دیگر بحث و مصیبتی دیگر به نام غُلات و فرقه‌های منحرف شیعه بود. این افراد در زمان ما هم هستند اما رنگ و لعابشان عوض شده است. افرادی که اهل‌بیت را تا حد خدا بالا می‌برند. بحث شیعه انحرافی جداست. در زمان فعلی ما غلات در خواندنشان گاهی من زینب اللهی‌ام یا من علی اللهی‌ام می‌گویند. من این حرف را می‌فهمم اما اگر این فضا و فیلم به آن طرف آب برود چه اتفاقی می‌افتد.
مهمترین مساله زمان هادی بحث امامت بود با توجه به اینکه ایشان خودشان در 8 سالگی به امامت رسیدند. بحثی اختلاف انگیز ایجاد شد و امام این فرصت راغنیمت شمردند و رو به سمت زیارت جامعه کبیره آوردند. ایشان زیارت جامعه کبیره را برای ما تبیین کردند و از طرفی برای اینکه کسی نگوید غُلو در این کتاب است اولش هم فرمودند که صد مرتبه الله اکبر بگویید با اشهد ان لا اله الی الله شروع شود که اگر کسی بخواهد این شبهه را ایجاد کند با این مضامین افراد را به غلو نمی‌اندازد. محدث قمی میگوید که شاید بودن این مضامین برای این است که افراد فکر نکنند که غلوی در این کتاب هست.
داریم افرادی که مثل سروش می‌گویند که این زیارت جامعه کبیره برای امام هادی نیست و توسط غلات شیعه ایجاد شده است. کسی که روایت‌شناس باشد و با این احادیث زندگی کرده باشد شاکله این مضامین نشان می دهد که اینها از غیر‌معصوم نمی تواند صادر شود. ضمن اینکه قدیمی‌ترین سند این زیارت توسط شیخ صدوق که متوفی 380 هجری قمری نقل شده است که در کتاب من لا یحضرالفقیه آمده است و بعد به تبع آن مرحوم طوسی و مجلسی آن را نقل کرده‌اند که صحیح‌ترین سند و دلالت را دارند. مرحوم مجلسی میگوید این زیارت از زیباترین و کامل ترین زیارات است و عمیق ترین مفاهیم را دارد و ایشان می‌فرمایند که به حرم هر امامی می‌روم این زیارت را می‌خوانم.
امام هادی(ع) با جامعه کبیره شیعه را از غلو و انحرافات نجات دادند
پشتکوهی: زیارت جامعه کبیره در اصل شناسنامه شیعه است. همیشه تاریخ چیزی است که در دوره‌های گوناگون به یک شکل خودش را نشان می‌دهد. همان زمانی که حضرت مجبور شدند که در حصر باشند با این جامعه کبیره شیعه را از غلو و انحرافات نجات دادند و اکنون هم می‌بینیم که بعضی از هیئت‌ها و محافل دینی به غلو رو آوردند.
مثلا چند شعری که در مجالس خوانده شده است را عرض کنم. اینها مجالسی هستند که بدون معارف شیعه هستند. مثلا ممکن است اگر به این فرد بگوییم زیارت جامعه کبیره را بخواند شاید حتی بیست غلط داشته باشد و این نشان می‌دهد که اصلا این زیارت را نخوانده‌اند. مثلا شنیدم در یکی از این مجالس خوانده بودند که:
خدا یک شب حسینش را خبر کرد/شبی را تا به صبح با او به سر کرد/ اگر بینی خدا دارد خدایی /کمال همنشین در او اثر کرد
اینها نشان دهنده این است که شیعه هر وقت از اصل معارف دور شد گرفتار این غلوها و حرف‌ها می شود. واقعا اگر کسی بگوید جامعه کبیره از یک معصوم نیست باید به عقلش خندید. چون اطلاع ندارد. وقتی مردم به این معارف روی نمی‌آورند، هیئت ها و محافل و مجالس و حتی منبرها از این معارف خالی می‌شود و همین وضع پیش می‌آید. چند شرح روی جامعه کبیره نوشته شده است؟چند نفر روی آن کار می‌کنند؟ شما در حرم اهل بیت که می روید با اینکه جامعه کبیره برای همه زیارت‌ها سفارش شده است چند نفر این را می خوانند؟ آن زمان می‌بینید که منبرها پر از غلو و حرفهای بسیار سبک که همه مبتنی بر یک خواب است و مثلا فلانی خوابی دیده می‌شود. شاید گفتن یک رویای صادقه درست باشد اما وقتی این زیارت را داریم چه جای این مسائل است؟ وقتی که جامعه از این معارف کنار می رود می‌بینیم که مداح این را درباره امام زمان می خواند:
سحر آمدم به کویت به شکار رفته بودی / تو که سگ نبرده بودی به چه کار رفته بودی
خب ما این همه معارف داریم. همانطور که مرحوم کمپانی که یک مجتهد مسلم صاحب فتوایی بود هم شعر می‌گفت و شعرهایش ریشه بسیاری در معارف شیعه دارد و این را کنار می گذاریم و می رویم به سمت فردی که هیچ معارفی ندارد و این شعرها را می گوید و ما هم گوش می دهیم.
فرزند امام هادی(ع) هم وقتی خود را از امام دور می‌کند می‌شود جعفر کذاب
دوران امام هادی با دوران امروز بسیار قابل تطبیق است که مهمترین آن تقیه است که حضرت در آن خفقان چگونه شیعه را حفظ کرد و ما چگونه باید حفظ کنیم. یقینا حضرت هادی یکی از این تندروی‌هایی که ما انجام می‌دهیم را انجام نداد. حال در هر چیزی چه در مجالس سخنرانی و عزاداری و شادی. همانطور که از امام هادی(ع) دور شدند غُلات هم ایجاد شد، انحراف ایجاد شد و افراد به بیراهه رفتند. حتی فرزند امام هادی وقتی دستش را از دست پدر بزرگوار امام خارج می‌کرد جعفر کذاب می شود. با اینکه پسر امام هست وقتی دستش را رها می کند به انحراف می کشد.
زیارت غدیریه امام هادی(ع) از زیارت جامعه‌کبیره هم مظلوم‌تر است
حال ما چه؟ وقتی ما هم دستمان را از دامن این بزرگواران رها می‌کنیم به بیراهه بدتری می رویم. اگر می خواهیم شیعه را بشناسانیم و واکسینه کنیم باید به سراغ مطالبی که اهل‌بیت گفته‌اند برویم و به سراغ این زیارات جامعه کبیره‌ها برویم و زیارت غدیره که حضرت هادی دارند که از زیارت جامعه‌کبیره مظلوم‌تر است. خلاصه جامعه کبیره که شناسنامه شیعه است، می تواند شیعه را از انحراف نجات دهد و در معرفی شیعه نقش داشته باشد.
خودمان را عادت ندادیم که هرچه امام گفت بگوییم چشم
تسنیم: امام جواد(ع) می‌فرماید هرکه پدرم را زیارت کند، من بهشت را برایش تضمین می‌کنم که منتها پرانتزی دارد با عنوان عارفا به حقه. حال این زیارت جامعه کبیره را چگونه می‌توانیم عارف باشیم و یا اینکه خواندن زیارت و این عبارت به چه معنی است؟
حائری‌زاده: این بحث عارفا به حقه در زیارت امام هادی هم هست و زیارت امام هادی و امام عسگری عارفا بحقکما امئه است. مرحوم صدوق می‌فرماید عارفا به حقه 8 مصداق دارد. من چکیده‌اش را بیان می‌کنم. اولا کسی که می‌خواهد زیارت برود فقط به خاطر ثواب می‌رود؟ نه بلکه این بیشتر حالت تشویق دارد. حقیقت زیارت چیز دیگری است.وقتی انسان حال حضور پیدا می کند و خودش را زائر محضر زیارت شونده می‌بیند این عمل را زیارت می‌گویند. این ثواب یک مقدمه برای حقیقت است حقیقتی که غالبا از آن غفلت داریم. قرار است که خصوصیات زیارت‌شونده بنا به خصوصیات زائر به زائر منتقل شود.این عارفا به حقه به گفته صدوق این است که بدانی و یقین کنی که امام زنده و مرده ندارد و حی است. همینجا بحث ما با وهابی‌ها شروع می شود. آنها می‌گویند که کسی که مُرد، مُرد. بدانید که امام همانطور که در زنده بودن ما را می‌دید در مرده بودن هم روح احاطه قیومی دارد. اینکه آن بزرگواران در واقع مفترض الطاعه هستند یعنی هر چیزی که گفتند بگوییم چشم. باید طوری باشد که امام هر چه گفت بگوییم چشم و ما متاسفانه خودمان را عادت ندادیم.
عارفا به حقه یعنی بدانیم امام در همه جا بر ما حاضر است
چرا بزرگان می گویند که بین زیارت چیزی نگویید؟ چون گاهی وقتها زیارات مفصل می شود برای اینکه مستمع خسته نشود فرازهایی را می‌شود ترجمه کرد. اما گاهی وقتها در زیارت عاشورا انقدر روضه خوانده می‌شود که زیارت عاشورا تقطیع می‌شود.در این عالم پازل زیارت عاشورا و جامعه کبیره را با همین کلمات معصوم در عالم بالا می شناسند. پس هر چه فرمودند باید گفت چشم و نباید گزینشی عمل کرد مثلا اینجا را قبول کنم چون به نفعم است یا اینکه مثلا بگویم قصاص را قبول ندارم. در همین بحثی که حضرت امام خامنه‌ای در جمع ذاکرین فرمودند لخت نشوید و البته خیلی از مداحان بعد از عرایض حضرت اقا گفتند که اگر تا به حال این کارها را می‌کردیم من بعد این کارها را تکرار نمی‌کنیم. هم به اشتباه‌مان پی بردیم و هم راضی نیستیم که این بالا و پایین پریدن‌ها و لخت شدن‌ها در مجالس مداحی ایجاد شود. ما اعتقاد داریم که یک مجتهد جامع الشرایط کارشناس دین است. نکته بعدی آن است که آنها حاضرند. مثلا خانمی به امامزاده صالح می‌خواهد برود. وقتی به آنجا می‌رود اگر بدترین حجاب را هم داشته باشد خودش را در این اماکن می‌پوشاند.چرا؟ چون قبول دارد که امام در آنجا حضور دارد. سوال این است که امام در حرم هست و در خانه من نیست! در مغازه نیست! در بازار نیست! امام در همه جا حضور دارد. عارفا به حقه یعنی فرد اعتقاد داشته باشد امام در همه جا حضور دارد و حرم و غیر حرم ندارد. خودامام می گوید مثل این عالم مثل یک طرف کوچک در دست ماست و از هر طرفی می توانیم این را بگیریم. امام شهید است نه به معنای شهید جبهه. اینها خلوت ما را می بینند و عبادات ما را می بینند و حتی صدای نجوای ما را هم می‌شنوند.
آنکه زیارت می‌رود و هیچ تغییری نمی‌کند اصلا زیارتی نرفته است
پشتکوهی: من در تکمیل و تایید جناب حائری‌زاده چیزی بگویم. این عارفا به حقه باید در زندگی نشان داده شود. می‌گویند جمعی از شاگردان یکی از عرفای نجف به زیارت حضرت رضا(ع) آمده بودند. بعد از چند ماه که برگشتند این عارف به دیدار ایشان رفته و از ایشان پرسیدند که حال که به زیارت حضرت رضا رفتید هیچ فرقی هم کردید یا نه؟ گفتند به زیارت رفتیم و خیلی هم خوش گذشت و گشت و گذار کردیم. گفتند هیچ تغییری نکردید؟گفتند نه.چه تغییری باید می کردیم؟ ایشان فرمودند پس شما اصلا زیارت نرفتید. یک مثال ساده بخواهم برای این بزنم باید بگویم که مثلا یک آقایی به حمام برود و بیرون بیاید ولی هنوز روی صورتش لک باشد یا هنوز مویش آن آشفتگی را داشته باشد این شخص در واقع به حمام نرفته است. کسی که به زیارت می رود و بر می‌گردد و هیچ تغییری نمی‌کند این در اصل اصلا زیارت نرفته است.
مثل این است که سربازان امریکایی به نجف رفتند و شاید به حرم هم رفته باشند و چرخی زده باشند و برگشتند. پس عارفا به حقه یک معنیش می‌تواند این باشد که کسی که به زیارت می رود و بر می گردد باید یک تغییری بکند. مثلا آقایی به نجف می‌رود و بر می‌گردد و با خانواده همان تندی و بداخلاقی را دارد، عارفا به حقه نیست. آقایی به مکه می‌رود و بر می‌گردد و می گوید که این مکه برای ما سی‌یلیون خرج برداشت. باید در 6 ماه از مردم این پول را در بیاورد. باید یک تغییری بکند. کسی که زیارت می کند و برمی‌گردد باید وقتی برگشت اگر نمازش غذا می‌شد اکنون دیگر نباید نمازش قضا شود. اگر بداخلاق بود و بددهن بود باید درست شود. خیلی ها هستند که به حرم اهل بیت می روند و انجا عهد می بندند که فلان عمل قبیح را انجام ندهند. این عارفا به حقه است. مثلا می گویند که از پنج سال قبل به حرم امام حسین رفتیم و عهد بستیم که دیگر دروغ نگوییم. این عارفا به حقه است و گرنه رفتن و زیارت کردن و غذای حضرتی خوردن و روز از نو روزی از نو فایده‌ای ندارد. همانطور که اقا فرمودند کسی که به حرم حضرت صالح می رود یک تغییر ظاهری در خود ایجاد می کند. این فرد اگر در بیرون از حرم هم این حجاب خودش را حفظ کند می توان گفت که زیارت کرده است. هیئت هم همینطور است. یعنی اگریک جوان به هیئت میاید و بعد از هیئت بیرون بیاید همان اخلاقیات را داشته باشد دیگر هیئتی نیست.
عارفا به حقه یعنی اینکه بدانیم امام هنوز که هنوز است، غریب است
در زمان قدیم جلوی در سینماها کسی می ایستاد و هر‌کسی که بیرون می‌آمد می‌شد تشخیص داد که چه فیلمی دیده است. یکی بیرون می‌آمد و سرو صدا می‌کرد و می‌شد فهمید که این فیلم جنگی دیده است. حال هیئت که تمام می شود یکی بیرون میاید و سرو صدا می کند و یا شوخی می کند این فرد هیئت نرفته است. ولی از یک هیئتی می‌بینیم یک عده‌ای خارج می‌شوند که حالت بسیار معنوی دارند. اگر می‌خواهد موتور خود را روشن کند به گونه‌ای روشن می‌کند که آزاری برای همسایه نباشد این هیئتی است. این عارفا به حقه است.
حائری‌زاده: نکته دیگری که وجود دارد این است که عارفا به حقه باور کند که امام هنوزم که هنوز است غریب است. از امام صادق پرسیدند عارفا به حقه یعنی چه؟فرمودند یعنی اینکه امام غریب است.الان تمام ما به برکت امام زمان روزی می خوریم. اگر به زیارت امام رضا می‌رویم چه می‌گوییم و درخواست‌های ما چیست؟ آیا تا الان شده است که بگوییم آقا ما شما برای خودتان می‌خواهیم. مثلا از هر کسی بپرسیم طفل 6 ماهه امام حسین چه کسی بود می گویند حضرت علی اصغر.از بچه روستایی تا شهری تا بزرگ.اما بپرس نهج البلاغه چند خطبه دارد؟کسی نمی‌داند. این نشان می‌دهد که در واقع آن معارف عمیق نیست. حالا بخشی از این مربوط به حوزه روحانیون و... است که باید این فضا را ایجاد کنند که ما باید بیشتر کار کنیم.
جامعه ما مستحب‌مدار شده است
نکته بعدی این است که سهم ما از این غربت چیست؟ ما می گوییم امام رضا غریب است.امام حسین هم غریب است همانطور که در زیارت عاشورا آمده است. اینکه وقتی به اعتقادات، حجاب و نگرفتن رشوه می‌خندند، غریبی است. این غربت بسیار مهم است که در واقع امام را به این دلیل که امام است بخواهیم نه اینکه از او طلب چیزهای دنیوی داشته باشیم. حداقل در یک ساعت دو مرتبه یا سه مرتبه عرض ارادتی به امام زمان داشته باشیم، صلوات، صدقه و... ولی این در جامعه ما نیست.
اگر عارفا به حقه باشیم باید دادسراهای ما خلوت باشد و طلاق نباید اینقدر زیاد باشد. یکی از چیزهایی که در جامعه ما وجود دارد که از جهتی خوب و از جهتی بد است این است که جامعه ما مستحب‌مدار شده است و به جای آنکه به واجبات توجه کند بیشتر به مستحبات می‌رسد.
ادامه دارد ...